راهكار‌های تامین آب در صنعت پالایشگاهی
محمد‌باقر دخیلی
مدیر‌عامل شركت پالایش نفت تبریز
صنایع پالایشی جزو صنایع پر‌مصرف آب هستند. بر‌اساس آمار جهانی میزان مصرف آب در پالایشگاه‌ها متغیر بوده و از 50، 60 گالن برای پالایشگاه‌های با عملكرد پایین تا 10، 20 گالن برای پالایشگاه‌های با عملكرد بالا به ازای هر بشكه نفت خام متغیر است.
در این میان پالایشگاه تبریز به‌دلیل مدیریت صحیح مصرف آب رتبه ممتازی درخصوص مصرف آب داشته و شاخص مصرف آن 15 گالن آب به ازای هر بشكه نفت خام است. عملكرد مطلوب در زمینه مصرف آب متاثر از دو مولفه مدیریت مصرف آب و بهبود تكنولوژی‌های تولید و مصرف آب است.
نخستین گام در مدیریت مصرف آب ممیزی مستمر آب و پایش میزان مصرف واحدهای مختلف است. از طریق ممیزی‌های مدون روند مصرف آب واحدهای مختلف مورد پایش مستمر قرار گرفته و اقدامات اصلاحی لازم برای كاهش مصرف واحدهای با تقاضای بالا به‌عمل می‌آید.
برج‌های خنك‌كننده به روش«تر» از واحدهای پر‌مصرف آب بوده به‌نحوی‌كه حدود 50 درصد آب خام مصرفی پالایشگاه‌ها را به‌خود اختصاص می‌دهند.
اصلاح ساختار داخلی برج‌های خنك‌كننده و استفاده از برج‌های خنك‌كننده به روش خشك یا هیبریدی كمك شایانی برای كاهش مصرف آب می‌کند.
در این راستا شركت پالایش نفت تبریز با همكاری یكی از دانشگاه‌های معتبر منطقه، مطالعاتی را برای بهینه‌سازی مصرف آب و امكان جایگزینی برج‌های خنك‌كننده‌تر با برج‌های خنك‌كننده خشك و هیبریدی در دستور كار و انجام دارد.
مدیریت تولید و مصرف بخارآب نیز نقش كلیدی در كاهش مصرف آب خام دارد. میزان آب مصرفی واحدهای تولید بخار حدود 40 درصد از كل مصرف آب خام پالایشگاه‌ها را تشكیل می‌دهد.
متاسفانه به‌دلیل قدمت زیاد اكثر پالایشگاه‌ها تكنولوژی مورد استفاده در تولید آب صنعتی به‌منظور استفاده در سیستم تولید بخار قدیمی بوده و كیفیت آب تولیدی و هدرروی آن زیاد است.
با تغییر تكنولوژی تولید آب صنعتی و همچنین رفع نشتی‌های بخار می‌توان به كاهش قابل ملاحظه‌ای در مصرف آب در این حوزه دست یافت. با توجه به هزینه‌های بالای سرمایه‌گذاری در این بخش، حمایت‌های مالی ارگان‌های مختلف در این خصوص یك ضرورت است.
قدم بعدی در مدیریت مصرف آب استفاده مجدد از آب‌های دورریز است. برای پالایشگاه تبریز با آرمان «پیشرو پالایشگاه‌های منطقه خاورمیانه با اعتبار جهانی» رسیدن به هدف «آب دور ریز صفر» یكی از اهداف مهم به‌شمار می‌رود.
در پالایشگاه‌ها واحدهای تصفیه فاضلاب موجود است اما برای رسیدن به‌شرایط ایده‌آل، نیاز به بهسازی واحدهای موجود و احداث واحدهای تصفیه جدید به منظور نیل به هدف فوق وجود دارد.
استفاده مجدد از آب‌های دورریز ضمن آنكه از آلودگی زیست‌محیطی ناشی از آب‌های آلاینده جلوگیری می‌کند موجب كاهش قابل توجه میزان آب خام مصرفی پالایشگاه‌ها می‌شود.
در احداث واحدهای جدید تصفیه آب باید از تكنولوژی‌های روز از قبیل سیستم‌های اسمز معكوس (RO) و حذف املاح با استفاده از مبادله‌كننده‌های یونی استفاده شود. با توجه به بحران آب، تامین آب از منابع دیگر باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
یكی از این منابع، آب خروجی تصفیه خانه‌های فاضلاب شهری است.
تصفیه خانه‌های فاضلاب شهری همواره حجم زیادی از فاضلاب‌های شهری را تصفیه و به رودخانه‌های محلی مبادی پذیرنده هدایت می‌كنند که با انجام فرآیندهای تصفیه تكمیلی می‌توان از این آب‌ها در صنایع مختلف استفاده كرد.
در این خصوص می‌توان با تصویب و اجرای طرح‌های جامع تصفیه آب، برای آب‌های خروجی تصفیه خانه‌های فاضلاب شهری و تولید آب با كیفیت مناسب نسبت به جایگزینی آب مورد نیاز صنایع پر‌مصرف اقدام کرد.
بدیهی است انجام چنین طرح‌هایی نیازمند انجام سرمایه‌گذاری و حمایت قانونی و تشكیلاتی از سوی ارگان‌های مختلف است. در نهایت اتخاذ سیاست‌های تشویقی و تنبیهی برای مصرف‌كننده‌ها می‌تواند نقش مهمی در مدیریت و كاهش مصرف آب ایفا کند.
در این خصوص ارائه تخفیفات ویژه برای آب‌بها و یا حمایت مالی از طرح‌های توسعه‌ای مرتبط با بهینه‌سازی مصرف آب برای صنایعی كه برنامه موثری جهت مدیریت مصرف آب داشته باشند، می‌تواند كمك شایانی به كاهش مصرف آب و رفع معضل بحران آب کند.
با نگرش جامع حتی در طرح‌های زیست‌محیطی مانند توسعه فضای سبز داوطلبانه و تكلیفی، مطالعات و تحقیقات مدون برای انتخاب نوع فضای سبز (چمن، درختچه و درخت) با توجه به شاخص‌های تولید بیشترین مقدار اكسیژن و كمترین مقدار مصرف آب باید در دستور كار قرار گیرد.
انتهای خبر