تجمیع تقاضا، راهی سریع برای بومی‌سازی فولاد زنگ‌نزن

به جهت حساسیت بسیار بالا در صنایع مختلف مانند پتروشیمی، نفت، گاز، هوا-فضا، صنایع غذایی و…، به فلزاتی که در مقابل خوردگی بسیار شدید مقاومت می‌کنند، نیاز است. از این رو به طور حتم با توجه به شرایط تحریمی که اکنون بر صنایع کشور حاکم شده و امکان واردات فولادهای خاص و درجه بالای آلیاژی مانند زنگ‌نزن حتی از چین به راحتی وجود ندارد، تولید این نوع فولادها در کشور هم به صورت ورق که بیشترین میزان مصرف را دارد و هم مقاطع طویل مانند میلگرد و… بسیار حائز اهمیت است. در حال حاضر، تولید فولادهای زنگ‌نزن در کشور می‌تواند برای صنایع مختلف مصرف‌کننده بسیار راهگشا باشد.

چرا شرکت فولاد آلیاژی ایران به سمت تولید فولاد زنگ‌نزن حرکت کرد؟

از سال ۱۳۷۸ که کارخانه فولاد آلیاژی ایران به بهره‌برداری رسید، با توجه به اینکه دانش فنی تولید فولادهای آلیاژی خود را از شرکت بوهلر اتریش اخذ کرده بود، در طراحی‌های ابتدایی شرکت، یکی از موارد مطرح شده در دانش فنی تولید فولادهای آلیاژی، دانش تولید فولاد زنگ نزن بود. این یعنی دانش فنی و توانایی تولید این نوع فولادهای بسیار حساس در شرکت فولاد آلیاژی ایران وجود داشت. در آن زمان نیز تولید آزمایشی اولیه جهت تولید فولادهای زنگ‌نزن انجام شد که تنها در حالت تست اولیه تولیدات شرکت و به ‌صورت محدود بود و به صورت گسترده و تجاری صورت نگرفت. تولید فولاد زنگ‌نزن به صورت تگ‌گرید طبق دستورالعمل انجام شد تا توانایی تولید سنجیده شود. از آن زمان تاکنون دانش فنی تولید و توانایی در شرکت فولاد آلیاژی ایران وجود داشت.

با وجود توانایی تولید فولاد زنگ‌نزن در شرکت فولاد آلیاژی ایران، تولید این محصولات به صورت تجاری محقق نشد چراکه اساساً نیازی به تولید این محصولات در کشور احساس نمی‌شد و در این رابطه تقاضاهای کمی نیز به شرکت فولاد آلیاژی ایران ارجاع داده شد. به نظر می‌رسد که در این دوره، واردات فولادهای زنگ‌نزن به کشور از سوی صنایع مصرف‌کننده آسان‌تر و اقتصادی‌تر از تولید داخلی انجام می‌شد و به همین دلیل، توانایی تولید داخلی مورد غفلت واقع شد.

از سه سال قبل، شرکت فولاد آلیاژی ایران با توجه به نیاز مشتریان، مجدداً به عرصه تولید فولاد زنگ‌نزن در کشور وارد شد. این شرکت هم‌اکنون در حال تولید فولاد زنگ‌نزن در پنج گرید مختلف است؛ ازجمله این گریدها بر اساس استاندارد ASTM می‌توان به ۴۳۰۱A، ۴۳۰۶A، ۴۵۴۱S، ۴۴۰۱A و ۴۴۰۶A اشاره کرد. در این پنج گرید، شرکت فولاد آلیاژی ایران توانسته است مقاطعی با سایز ۱۲ تا ۷۰ میلی‌متر را تولید کند. تا کنون حدود ۶۰۰ تن از فولادهای زنگ‌نزن در شرکت فولاد آلیاژی تولید شده و در اختیار مشتریان قرار داده شده است. تولید فولاد زنگ‌نزن در شرکت ما هم‌اکنون به صورت میلگرد، به عنوان محصول نهایی انجام می‌شود. در شرکت فولاد آلیاژی ایران امکان تولید فولادهای زنگ نزن مارتنزیتی، آستنیتی، فریتی و داپلکس(دو فازی) وجود دارد. همچنین جهت تکمیل سبد محصولات، امکان تولید تسمه زنگ نزن نیز به عنوان محصول استراتژیک دیگر میسر است.

هر گرید فولاد آلیاژی بسته به ترکیباتی که در استانداردها موجود است، تفاوت‌هایی در عناصر آلیاژی موجود دارند. تفاوت عمده میان فولاد آلیاژی معمولی و فولاد زنگ‌نزن این است که باید از کروم و نیکل بیشتری به عنوان فلزات آلیاژی استفاده شود. از این رو، تامین کروم و نیکل با درصد بالاتر برای تولید فولاد، هزینه‌های بیشتری را می‌طلبد. چراکه فلزات یاد شده بسیار مهم و گرانبها هستند. جدا از موضوعات فنی تولید فولاد آلیاژی، افزایش درصد فلزات نیکل و کروم به فولاد، مشمول هزینه‌های بالاتری نسبت به فولاد آلیاژی معمولی می‌شود. ضمن اینکه در تولید فولاد زنگ‌نزن، شارژ قراضه بسیار مهم است.

فرآیند تولید فولاد زنگ‌نزن تقریبا مشابه فولاد آلیاژی بوده و تفاوت بسیار کمی در روش‌های تولید آن‌ها وجود دارد. به طور مثال، روش‌های گاززدایی در خلأ برای فولاد آلیاژی معمولی با فولاد زنگ‌نزن متفاوت است و زمان ذوب‌ریزی و اضافه کردن عناصر آلیاژی به فرآیند تولید نیز تفاوت دارد. با این حال، هر دو نوع فولاد، فرآیند ذوب یکسانی را طی می‌کنند. البته تولید فولاد زنگ‌نزن حساسیت نسبتا بالاتری در مقایسه با فولاد آلیاژی معمولی دارد و برای تکمیل تولید نیاز است که یکی دو فرآیند دیگر مانند گاززدایی و بعضاا کاهش مقدار کربن تحت خلأ به فرآیند تولید اضافه شود که خود باعث افزایش زمان تولید می‌گردد. در عین حال برای تولید مقاطع فولاد زنگ‌نزن مانند میلگرد در بخش نورد، حساسیت به تغییر دمایی بیش از فولاد آلیاژی معمولی است و دقت بالاتری را می‌طلبد.

باید توجه داشت که شرکت فولاد آلیاژی ایران، مدرن‌ترین کارخانه فولاد آلیاژی در خاورمیانه است و از نظر تجهیزات، تکنولوژی بسیار پیشرفته‌ای دارد. از این رو شرکت ما برای فولاد زنگ‌نزن نیز مانند سایر محصولات فولاد آلیاژی، تست‌های بسیار مختلفی را در نظر گرفته ‌است که ازجمله آن‌ها می‌توان به تست شناسایی عیوب سطحی به روش‌های جریان گردابی (Eddy current) و مایع نافذ (PT) اشاره کرد. در خصوص تست‌های داخلی نیز روش آلتراسونیک به کار گرفته می‌شود. طی یک سال اخیر پروژه جدیدی را شروع کرده‌ایم که طی آن، تست خودکار شناسایی عیوب داخلی به روش آلتراسونیک برای بیلت صورت می‌گیرد که بیلت زنگ‌نزن را نیز شامل می‌شود. همچنین در خصوص محصولات زنگ نزن شرکت تمامی تست‌های مرتبط با خوردگی این محصولات را تضمین می‌نماید. در این مدت تلاش کردیم محصولی که در اختیار مشتری قرار می‌گیرد، مانند همه محصولات شرکت، تضمین شده باشد و حتی تست‌های استاندارد بین‌المللی نیز روی آن انجام شود تا بتواند با محصول مشابهی که به کشور وارد می‌شود، رقابت کند. لازم به ذکر است که امکان دارد برخی از فولاد‌های زنگ‌نزن وارداتی از چین، حتی تست‌های انجام شده در شرکت فولاد آلیاژی ایران را پشت سر نگذاشته باشند. البته تولیدات اروپایی در زمینه فولاد زنگ‌نزن تضمین شده هستند و تست‌های مختلف روی آن انجام می‌شوند. انجام تست‌های مختلف روی محصولی که به دست مشتری می‌رسد، باعث تضمین کیفیت می‌شود و این اطمینان را به مصرف‌کننده می‌دهد که محصول از هر نظر سالم بوده و کارکرد مورد انتظار را خواهد داشت.

مهم‌ترین چالش‌های تولید فولاد زنگ‌نزن در کشور ما چیست؟

در حال حاضر، دو چالش عمده در زمینه تولید فولاد زنگ‌نزن برای شرکت فولاد آلیاژی ایران وجود دارد؛ یکی از این چالش‌ها کم بودن تولید نسبت به ظرفیت بهینه است زیرا میزان درخواست‌ها و سفارش‌ها برای تولید به حدی نبوده که بتواند تولید فولاد زنگ‌نزن را مقرون‌به‌صرفه کند. باید توجه داشت که تولید یک محصول در شرکت‌های بزرگ باید به اندازه‌ای باشد که توجیه فنی و اقتصادی داشته باشد؛ به ویژه آنکه برای تولید این نوع فولادها باید یک کوره به صورت اختصاصی مدنظر قرار گیرد. به طور حتم تولید فولاد توسط یک کوره پایین‌تر از یک میزان معین، تولید را غیراقتصادی می‌کند و موجب افزایش هزینه‌ها می‌شود. این یعنی مشتریان برای تامین این نوع فولادها کمتر به شرکت فولاد آلیاژی ایران مراجعه می‌کردند و به همین دلیل، میزان تولید نسبتا پایین بود و حد اقتصادی مطلوب برای تولید انبوه و تجاری را دارا نبود. البته شرکت فولاد آلیاژی ایران تمام تلاش خود را در جهت پاسخ‌گویی به نیازهای مشتریان مراجعه‌کننده به شرکت حتی در مقادیر بسیار اندک صورت داده است تا بتواند سبد محصولات خود را بیش از گذشته متنوع‌تر کرده و تکمیل‌تر کند و به نیازهای مشتریان احترام بگذارد. با این حال اگر نیازهای مشتریان بیشتر شود و تجمیع یابد، شرکت فولاد آلیاژی ایران می‌تواند با خیال آسوده‌تری نسبت به تولید فولادهای زنگ‌نزن اقدام کند.

چالش دیگر شرکت فولاد آلیاژی در زمینه تولید فولاد زنگ‌نزن، تامین مواد اولیه به ویژه در خصوص قراضه‌های زنگ‌نزن است. چراکه برای تولید این نوع فولادها، باید از قراضه زنگ‌نزن استفاده کرد. متاسفانه در کشور ما قراضه زنگ‌نزن با کیفیت، بسیار کم و گران بوده و شرکت ما در تامین این نوع قراضه با چالش بزرگی مواجه است. به طور حتم کمبود این ماده اولیه و گران بودن آن در بهای تمام شده تاثیر دارد و در صورت تامین پایدار این قراضه، قیمت تمام شده تولید نیز در شرکت ما کاهش خواهد یافت.

بازار مصرف فولادهای زنگ‌نزن در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا در کشور نیاز به مصرف محصولات داخلی در میان مشتریان به وجود آمده است؟

نیاز به تولید انبوه فولادهای زنگ‌نزن در کشور به ویژه در شرایط کنونی به شدت احساس می‌شود اما به دلیل اینکه همه نیازها برای مصرف فولاد زنگ‌نزن سازماندهی نمی‌شوند و در کنار آن، شرکت ما نسبت به میزان دقیق مصرف این نوع فولادها هنوز آگاهی کامل ندارد، نمی‌توان برنامه جامعی برای تولید آن داشت. چراکه تحقق این موضوع نیازمند فعالیت مطالعاتی گسترده و بسیار دقیق از سوی سه وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت، نفت و نیرو به عنوان اصلی‌ترین مصرف‌کنندگان فولادهای زنگ‌نزن است. به نظر نمی‌رسد تخمین و ارزیابی مصرف فولاد زنگ‌نزن در صنایع چندان دشوار باشد. ضمن اینکه آمار واردات این محصولات این نوع فولادها به کشور به دلیل اینکه توسط مصرف‌کنندگان محدودی انجام می‌شود، کاملا مشخص است. هرچند که واردات این محصولات به دلیل تحریم‌ها با چندین واسطه انجام می‌شود. در صورتی که سمت و سوی نیازها به فولادهای زنگ‌نزن در کشور یکنواخت و یکپارچه و به یک مسیر منتهی شود و مشتریان اصلی حوزه فولاد زنگ‌نزن مورد شناسایی قرار گیرند (به دلیل اینکه مشتری می‌تواند نیاز خود را تشریح کند) قطعاً تولید این فولادها در مقیاس تجاری راحت‌تر انجام خواهد شد. طی کردن چنین روندی به یک محوریت نیاز دارد و در شرایط کنونی بهترین فرصت به وجود آمده تا نیازهای صنایع به فولاد زنگ‌نزن همسو شوند. در واقع، مشکل اصلی بومی‌سازی در کشور، عدم تجمیع نیازها در حد و اندازه‌های اقتصادی برای تامین‌کنندگان است و پرداختن به نیازهای پراکنده هزینه را برای تولیدکننده افزایش می‌دهد.

هنگامی که نیازهای مشترک در صنایع تجمیع شوند و ظرفیت بهینه‌ای برای تقاضا پدید آید، قیمت تمام شده تولید نیز برای تامین‌کننده به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت و در عین حال نیاز مشتری برطرف خواهد شد. در حال حاضر، توان فنی تولید فولاد زنگ‌نزن در کشور وجود دارد و به همین دلیل مصرف‌کنندگان رغبت بیشتری به تامین از شرکت‌های داخلی خواهند داشت چراکه تامین داخلی برای مصرف‌کننده مطمئن‌تر بوده و سریع‌تر انجام می‌شود.

برنامه شرکت فولاد آلیاژی ایران برای تولید فولادهای زنگ‌نزن چیست؟

به طور حتم کشور ما به یک همگرایی کاملاً منسجم برای تجمیع نیازها و تقاضاها جهت تولید برنامه‌ریزی شده فولاد زنگ‌نزن نیاز دارد. شرکت فولاد آلیاژی با دارا بودن توانایی و دانش فنی در تولید فولاد زنگ‌نزن، تمایل زیادی برای تولید این محصولات دارد زیرا هم برای این شرکت و هم برای کشور ارزش افزوده بسیار بالایی ایجاد می‌کند؛ ضمن اینکه تولید این نوع فولادها مانع خروج ارز از کشور می‌شود. با تولید فولادهای زنگ‌نزن به صورت انبوه و تجاری، یکی از مراحل دشوار بومی‌سازی به صورت واقعی در کشور محقق خواهد شد.