پیش نیازهای انقلاب گاز در ایران
به گزارش تاسیسات نیوز،این اواخر دو بحث مهم در اقتصاد ایران مطرح شده است که هر دوی آنها به جد در سیاست‌گذاری در حوزه انرژی تاثیرگذار خواهند بود؛ یکی اقتصاد مقاومتی که فرمان آن توسط مقام‌معظم رهبری صادر شد و دیگری خروج از رکود تورمی که رئیس‌جمهوری دستور بررسی آن را داده است. با توجه به اینکه اقتصاد ایران وابسته به منابع نفت و گاز است به‌طور قطع هر تغییری در اقتصاد کشور مستلزم تغییر سیاست‌گذاری در این حوزه است.در این بین باید در نظر داشت که علاوه‌بر شرایط خاص کنونی اقتصادی کشورمان که ماحصل مدیریت اشتباه دولت پیشین طی 8 سال و افزایش تحریم‌ها علیه کشورمان است، آنچه در تحولات حوزه انرژی در جهان رخ می‌دهد بر عرضه نفت و گاز ایران و متعاقب آن بر اقتصاد کشور تاثیرگذار است.این تحولات داخلی و خارجی، کارشناسان اقتصادی و حوزه انرژی را بر آن داشته است که با بررسی هرچه بیشتر شرایط کنونی عرضه و تقاضای انرژی به سیاست‌گذاری‌های دولت کمک کرده و سرعت گذار از شرایط بحرانی اقتصاد کشور را تسریع بخشند. در این راستا روز دوشنبه در موسسه آموزشی و پژوهشی مدیریت و برنامه‌ریزی نشستی تشکیل شد. در این جلسه که با حضور تعدادی از کارشناسان اقتصادی و اقتصاد انرژی برگزار شد، دکتر مهدی عسلی و دکتر نرسی قربان به بحث و بررسی این مقوله پرداختند.
دکتر مهدی عسلی، عضو هيات علمي موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی و كارشناس اقتصاد انرژي سابق ایران در دبيرخانه سازمان اوپک معتقد است در معادلات حوزه انرژی در حال گذار از نفت و افزایش تقاضا برای گاز هستیم. وی با اشاره به اینکه تا سال 1930 زغال‌سنگ سوخت اصلی مصرفی در جهان بود، گفت: از آن پس بود که تقاضا برای نفت گوی سبقت را از زغال سنگ گرفت و همچنان نفت سوخت اصلی مصرفی در جهان است. دکتر عسلی در ادامه گفت: گاز از سال 1980 سهم بزرگی در سبد تقاضای انرژی داشته و تقاضا برای آن مدام در حال افزایش است و به نظر می‌رسد در سال‌های آینده تقاضا برای گاز از نفت عبور کرده و به سوخت اصلی جهان تبدیل شود.وی با اشاره به آخرین انتشارات موسسه بین‌المللی انرژی اظهار کرد: این تحقیقات نشان می‌دهد که تا سال 2035 نه تنها میزان تولید نفت خام متعارف در جهان افزایش نمی‌یابد بلکه مقدار آن یک میلیون بشکه کاهش می‌یابد در حالي‌كه توليد ساير سوخت‌هاي مايع مانند ان‌جي‌ال و ميعانات گازي و نفت حاصل از منابع غير‌متعارف افزايش می‌یابد.در این بین با توجه به افزایش توليد گاز طبيعي از منابع غير‌متعارف «شيل گاز» كه هم‌اكنون آمريكا را با به‌كار‌گيري فناوري‌هاي نوين به بزرگ‌ترين توليد‌كننده گاز طبيعي دنيا تبديل كرده و به عنوان انقلاب شيل گاز از آن ياد مي‌شود، سهم گاز در سبد انرژي دنيا افزايش مي‌يابد. اين موضوع به‌خصوص اگر دیگر كشورهاي دارنده منابع شيل گاز مانند چين نيز با استفاده از فناوري‌هاي نوين، توليد گاز طبيعي را افزايش دهند تسريع خواهد شد. چین به عنوان دارنده بزرگ‌ترین ذخایر نامتعارف از دو سال پیش شروع به واردات تکنولوژی استخراج شیل گاز از آمریکا کرده است. به گفته دکتر عسلی در آمريكا هم اكنون قيمت نفت در مقياس برابر انرژي BTU از گاز طبيعي گران‌تر است كه عمدتا به دليل عدم امكان جايگزيني گاز با فرآورده‌هاي نفتي در بخش حمل‌و‌نقل است اما اين وضعيت در سال‌هاي آينده با انقلاب‌هاي فناوري در صنعت حمل‌و‌نقل تغيير خواهد كرد.وی در ادامه خاطر‌نشان کرد: با وقوع انقلاب شیل گاز قیمت گاز روند نزولی یافته و این روند همچنان ادامه دارد به طوری‌که ممکن است با پيشرفت صنعت LNG كه گاز طبيعي را به‌صورت مايع درآورده و در پی آن می‌توان گاز را مانند نفت خام با كشتي‌هاي بزرگ به مقاصد دور صادر کرد، در سال‌های آینده شاهد عرضه گاز طبيعي آمريكايي يا استراليايي در خليج فارس باشيم.به گفته دکتر عسلی پیش از سال 2007 که هنوز انقلاب شيل گاز در آمريكا رخ نداده بود، قيمت گاز طبيعي نزديك به قيمت نفت و در ارتباط با قيمت نفت خام تعيين مي‌شد اما در سال‌هاي اخير قيمت گاز طبيعي به دليل افزايش سريع توليد شیل گاز در آمريكا كاهش يافته در حالي كه قيمت نفت خام كاهش نيافته است چراکه امكان جايگزيني كامل گاز به‌جاي نفت به‌خصوص در بخش حمل‌و‌نقل هنوز وجود ندارد. وی یکی از دلایلی را که باعث می‌شود کشورهای مختلف به فکر تلاش برای استخراج نفت و گاز از منابع غیر‌متعارف بیفتند قیمت بالای گاز و نفت دانست و خاطر‌نشان كرد: قيمت‌هاي سال‌هاي اخير نفت، شركت‌هاي نفت و گاز را تشويق به سرمايه‌گذاري در اكتشاف و استخراخ نفت از منابع غير‌متعارف كرده است. وي گفت هم‌اكنون در آمريكاي شمالي هزينه نهايي توليد نفت غير‌متعارف حدود 70 دلار در هر بشکه است كه با توجه به قيمت‌هاي جهاني نفت خام توليد آن به صرفه است. عسلي با بیان اینکه ایران دارنده بزرگ‌ترین ذخایر اثبات‌شده گاز در جهان است، گفت: این در حالی است که سهم ما در تجارت بین‌المللی گاز بسیار اندک است و هيچ تناسبي با سهم ذخاير ايران در كل ذخاير گاز طبيعي دنيا ندارد. بر اساس آخرین آمار آژانس بین‌المللی انرژی، ادامه وضعيت موجود تا سال 2035 باعث می‌شود که به‌طور متوسط سالانه تنها حدود 4/2 درصد به تولید گاز خود بیفزاییم. این نکته‌ای است که توجه بسياري را مي‌طلبد زيرا با برطرف كردن موانع توليد و تجارت گاز طبيعي در يك برنامه چند ساله مناسب، ايران نيز مي‌تواند در كشورهاي همسايه مانند قطر و حتي روسيه در تجارت گاز طبيعي دنيا سهيم باشد. وی در ادامه روند کنونی تجارت گاز در جهان را بررسی کرد. دکتر عسلی با بیان اینکه قیمت گاز مایع بیشتر از گاز طبیعی است، گفت: به همین دلیل شركت‌هاي تولیدکننده گاز بیشتر تمایل دارند گاز مایع توليد كنند. وي افزود: با توجه به پيشرفت‌هاي فناوري مايع‌سازي گاز طبيعي صادرات گاز به‌صورت LNG در سال‌هاي آينده توسعه بسیاري خواهد يافت و به نظر می‌رسد در تجارت جهانی گاز به‌زودی تجارت گاز مایع از تجارت گاز از طریق خط لوله پيشي بگیرد. زيرا بر اساس پيش‌بيني اداره اطلاعات انرژي آمريكا (EIA) تجارت LNG بين سال‌هاي 2013 ميلادي تا 2020 حدود 14 برابر خواهد شد و بين سال 2020 تا 2030 نيز بار ديگر چهار برابر افزايش خواهد يافت. علاوه‌بر آمريكا و قطر كشورهاي متعدد ديگري نيز به زودي به صادرات گاز طبيعي به‌صورت مايع شده خواهند پرداخت.
دکتر عسلی با اشاره به اینکه در حال حاضر قطر بزرگ‌ترین تولیدکننده ال‌ان‌جی در جهان است، گفت: كشور ما فرصت‌هاي زيادي را در اين زمينه از دست داده است و با توجه به زمان لازم براي ايجاد زير‌ساخت‌هاي لازم براي توليد و صادرات LNG تبديل ايران به يك كشور صادر‌كننده گاز مايع با چالش‌هاي بزرگي مواجه است و لازم است برنامه راهبردي مناسبي براي انرژي و گاز كشور تدوين شود تا برنامه‌هاي عملياتي صادرات گاز ايران از آن برنامه راهبردي استنتاج شود.كارشناس سابق ایران در دبيرخانه اوپک با بیان اینکه هزینه تولید نفت نیز افزایش یافته است، افزود: طی سال 1910، به ازای هر بشکه‌ای که در صنعت نفت سرمایه‌گذاری می‌شد حدود 1200 بشکه نفت استخراج می‌شد، این در حالی است که بر اساس آمار منتشر شده در سال 2010 با هزینه کردن هر یک بشکه کمتر از 10 بشکه نفت تولید شده است. وي خاطر‌نشان كرد اين شاخص در كنار شاخص‌هاي ديگر مانند نسبت نفت توليد‌شده به ذخاير نفت قابل استحصال جهان حاكي از آن است كه دوره نفت ارزان به سر آمده است.وی در ادامه با اشاره به تاثیر هزینه انرژی در صنعت گفت: يكي از اثرات بين‌المللي انقلاب انرژي در آمريكا كاهش هزينه انرژي و توليد صنعتي در آمريكا در مقايسه با اروپا و چين و در نتيجه افزايش رقابت‌پذيري صنعت آمريكا با رقباي خود است. قيمت گاز طبيعي در حال حاضر در ژاپن سه برابر آمریکا و در اروپا بيش از دوبرابر آمريكا است. به عنوان مثال بر‌اساس يك گزارش تولید شیل گاز باعث شد که در آمریکا هزینه انرژي در صنعت آمريكا 50درصد کاهش و در آلمان 45 درصد افزایش یابد و این باعث شده که رقابت‌پذیری صنايع آلمان در مقابل صنايع آمریکا کمتر شود. این نکته به‌تبع قدرت اقتصادي کشورها را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.سخنران بعدی این نشست دکتر نرسی قربان، دبیر کمیسیون محیط‌زیست و انرژی اتاق بازرگانی بود. وی با اشاره به اهمیت منطقه غرب آسیا با وجود داشتن 4/48 درصد از کل ذخایر نفت و 5/43 درصد ذخایر گاز جهان و نقش این منطقه در تامین بخش عمدهای از انرژی مورد نیاز دنیا گفت: در این بین منطقه غرب آسیا با چالش‌هایی روبهرو است که یکی از این چالش‌‌ها که در سال‌های اخیر منطقه با آن روبهرو بوده مساله بهار عربی است که منجر به تغییر رژیم در چند کشور شمال آفریقا شده و پیامدهای آن در غرب آسیا در حال شکل‌گرفتن است. وی در این رابطه گفت: در بدترین حالت این تحولات می‌تواند منجر به از هم پاشیدن چند کشور در منطقه غرب آسیا شود. به دنبال وقوع چنین مساله‌ای، تروریسم و جدال‌های فرقه‌ای در غرب آسیا بیشتر شده و امنیت منطقه به کلی از دست می‌رود.
وی کشف ذخایر گاز شیل را چالش دیگری می‌داند که منطقه در سال‌های اخیر با آن روبهرو شده است. دکتر قربان در این رابطه گفت: این واقعه منجر به بر‌هم خوردن تعادل قیمت نفت و گاز شده است.به اعتقاد وی وجود نیروی کار جوان و تحصیلکرده در کشورهای غرب آسیا به‌خصوص ایران و ترکیه که تخصص‌های لازم را برای مشارکت در توسعه کشورشان دارند، بزرگ‌ترین نقطه مثبت این منطقه است. به گفته وی دومین فرصت در این منطقه، پدیدار شدن بخش خصوصی است که به‌تدریج کارآمد می‌شود و به روند توسعه اقتصادی کشورهای منطقه تسریع می‌بخشد. دکتر قربان، شکل گرفتن یک ایران قوی و معتدل را نقطه قوت دیگری در غرب آسیا عنوان می‌کند که می‌تواند در کاهش بحران‌ها و حل مشکلاتی که گریبانگیر منطقه است، اثر مثبت داشته باشد. وی در این باره گفت: اقتصاد پویا در ایران می‌تواند حرکت به‌سوی توسعه و تعامل اقتصادی را در دراز‌مدت در غرب آسیا هموار کند.ترکیه و ایران با موقعیت جغرافیایی خود و بیش از نیمی از جمعیت غرب آسیا، اهمیت ویژه‌ای در منطقه دارند.نرسی قربان در ادامه برخی از اقداماتی که می‌تواند ایران را به یکی از مهم‌ترین عرضه‌کنندگان انرژی در جهان تبدیل کند و اقتصاد کشور را از رکود تورمی فعلی نجات دهد و به بزرگ‌ترین اقتصاد غرب آسیا تبدیل کند را بر‌شمرد. وی در این باره گفت: ایران با وجود داشتن بزرگ‌ترین ذخایر گاز و داشتن مقام سوم از نظر ذخایر نفت، جایگاهی را که باید در تعاملات انرژی در جهان داشته باشد، ندارد و باید برای به دست آوردن جایگاه حقیقی خود اول از همه به حل و فصل مساله هسته‌ای با پنج قدرت شورای امنیت سازمان ملل و کشور آلمان بپردازد؛ به نحوی که بیشتر تحریم‌های موجود علیه ایران برداشته شود. وی در ادامه افزود: تحریم‌ها بزرگ‌ترین مانع بر سر راه ایران برای به دست آوردن جایگاه واقعی خود در حوزه انرژی است.
دکتر قربان در ادامه گفت: تدوین یک فرمول جامع برای قیمت‌گذاری دراز‌مدت روی گاز طبیعی یکی از اقدامات موثر در این راستا است؛ به‌طوری‌که سرمایه‌گذاران در صنایع گاز بتوانند سود طرح را بر مبنای قیمت خوراک و سوخت طی 10 سال پس از امضای قرارداد محاسبه نمایند؛ زیرا گاز 65 درصد سبد انرژی کشور را تشکیل می‌دهد و بهای آن روی قیمت همه کالاها اثر‌گذار است؛ فرمولی که در این راستا در فاز اول هدفمند کردن یارانه‌ها به مجلس ارائه شد و مجلس نیز آن را تصویب کرد، بر مبنای 65 درصد قیمت گاز صادراتی فوب خلیج‌فارس است. این در حالی است که گاز اصلا قیمت فوب ندارد.وی در این خصوص افزود: در حال حاضرقیمت گاز بر اساس معاملات گاز با گاز تعیین می‌شود؛ یعنی در هر قرارداد جدیدی این نکته در نظر گرفته می‌شود که جایگزین آن گاز را از کشورهای دیگر با چه قیمتی می‌توان خرید و این موضوعی است که قیمت گاز را تعیین می‌کند. وی درخصوص قیمت فروش گاز به واحدهای پتروشیمی گفت: در این رابطه قیمت گاز صادراتی به ترکیه در نظر گرفته می‌شود. این در حالی است که مقدار گاز صادر شده به این کشور 4 تا 5 درصد کل گاز تولیدی ما است. اگر نتوانیم از گاز داخل کشور استفاده کنیم، و مثلا در پتروشیمی‌ها آن را فرآوری نکنیم، با قیمت کنونی هیچ کشوری حاضر به خرید از ما نیست. ترکیه حاضر نمی‌شود از ما گاز بیشتری بخرد مگر آنکه قیمت آن را پایین بیاوریم.وی افزود: مورد بعدی سرمایه‌گذاری خصوصی(خارجی و داخلی) بر مبنای برد– برد در بالا دستی و پایین دستی صنعت نفت و گاز است که رخ دادن آن تجدید نظر در قراردادهای گازی موجود را می‌طلبد. در حال حاضر کلیات تجدید نظر در این قراردادها انجام شده است و قراردادهای جدید به مراتب بهتر از قراردادهای بای بک هستند؛ ولی اینکه در شرایط کنونی جهان این قراردادها جواب می‌دهد یا نه فعلا مشخص نیست.نرسی قربان اولین اولویت صنعت نفت را افزایش تولید با بهکارگیری روش‌های روز جهت بهره‌برداری از حوزه‌های مشترک نفت و گاز می‌داند. «ایجاد ساختار جدید در صنعت هیدروکربور کشور» از نظر وی دومین اولویت صنعت نفت و گاز کشور است. «بهکارگیری و مشارکت بخش خصوصی در طرح‌ها»، «جذب سرمایه کشورهای خارجی در صنعت نفت»، «تعامل انرژی با کشورهای منطقه»، «جمع‌آوری گازهایی که سوزانده می‌شود»، «تولید فرآورده‌های پاک و بهینه‌سازی سوخت»، موارد دیگری است که نرسی قربان از آنها به‌عنوان اولویت صنعت نفت کشور نام برد.وی با بیان اینکه جایگزینی مصرف فرآورده‌های نفتی با گاز یکی از اولویت‌های صنعت گاز است، گفت: از لحاظ اقتصادی این موضوع بسیار به صرفه است؛ زیرا از هر 2 بشکه نفتی که در پالایشگاه‌ها، پالایش می‌شود، یک بشکه میان تقطیر به دست می‌آید یعنی به ازای هر 200 دلار یک بشکه میان تقطیر به دست می‌آید؛ درحالی‌که اگر بتوانیم این میان تقطیر را از گاز تولید کنیم، به ازای هر 280 متر مکعب گاز که حدود 35 دلار ارزش دارد، یک بشکه میان تقطیر به دست می‌آید. گاز می‌تواند جوابگوی قسمتی از تقاضا برای فرآورده‌های نفتی باشد و با احداث واحدهای تبدیل گاز به فرآورده‌های نفتی، محصول پاکی تولید می‌شود که از آلودگی کلان شهرها نیز می‌کاهد. وی با اعلام اینکه قطر در حال حاضر ظرفیت تولید 175 هزار بشکه در روز فرآورده نفتی از گاز را دارد که گاز مورد نیاز برای تولید آن از میدان مشترک گازی با ایران تامین می‌شود، گفت: ایران در این رابطه به علل مختلف از جمله تحریم‌ها از تولید این محصول عقب افتاده است. ایران می‌تواند بیش از 500 هزار بشکه در روز فرآورده‌های نفتی تولید کند.وی در ادامه «تزریق گاز به حوزه‌های نفتی» (بازیافت مجدد) را از یکی از اولویت‌های مهم صنعت نفت و گاز ایران می‌داند که باید به آن اهمیت ویژه‌ای داد. وی در این خصوص گفت: با تزریق 200 متر مکعب گاز به چاه‌های نفت یک بشکه نفت استخراج می‌شود و 70 درصد گاز نیز برمی‌گردد. به گفته وی «تولید برق»، «توسعه صنایع گازبر مانند پتروشیمی، سیمان و فولاد»، «تبدیل گاز به فراورده‌های نفتی » و «صادرات گاز از طریق خط لوله و گاز مایع» از دیگر موارد مهم این صنعت است.به گفته دکتر قربان، شبکه انتقال سراسری گاز و برق در غرب آسیا به عنوان یک گزینه برد- برد از طرف مجمع پارلمان آسیا ارائه شده است؛ چراکه به‌طور کلی غرب آسیا بیشترین ذخایر گازی در جهان را دارا است؛ درحالی‌که بقیه مناطق آسیا به غیر از روسیه و ترکمنستان، با کمبود گاز مواجه هستند.به اعتقاد وی امکان تعامل بین کشورهای آسیایی برای رسیدن به یک شبکه انتقال گاز و برق با در نظر گرفتن نیاز همه کشورها از طریق مجمع پارلمانی آسیا وجود دارد. وی در این باره گفت: زیر ساخت‌های این شبکه در آسیا تا حدودی موجود است به‌طور مثال در ایران چندین خط لوله گاز سراسری 57 اینچی وجود دارد که گاز را از جنوب کشور به شمال آن می‌رساند. اگر آسیا به چنین تعاملی برسد امکان رسیدن به یک تفاهم مانند چارتر انرژی که در اروپا وجود دارد، است.دکتر قربان با اشاره به اینکه ایران در این موضوع می‌تواند بسیار موثر باشد، در‌باره اهمیت اقتصادی این طرح گفت: چنین شبکه انتقال سراسری مشکل تقاضای فصلی برای گاز در منطقه را که بعضی کشورها از جمله ایران با آن مواجه هستند، حل می‌کند؛ زیرا با وجود اینکه ایران در زمستان با کمبود گاز مواجه می‌شود کشورهای حوزه خلیج‌فارس در تابستان به‌دلیل مصرف بالای برق با کمبود گاز به مشکل می‌خورند. وی افزود: همچنین این شبکه امنیت عرضه و تقاضا و همچنین امنیت سرمایه‌گذاری را در غرب آسیا بهتر از هر گزینه دیگری در منطقه محقق می‌سازد و البته تعیین قیمت برای گاز آسان‌تر می‌شود.
دکتر قربان با اشاره به کاهش هزینه احداث خط لوله گاز و جلوگیری از دوباره کاری با اجرایی شدن این شبکه، گفت: افزایش توسعه صنایع گاز بر در منطقه افزایش یافته و به ایجاد شبکه انتقال برق در آسیا که از اولویت‌های اصلی منطقه است، کمک می‌کند.
انتهای پیام