مخازن آبی که از دست می روند و زمینی که نشست می کند
پدیده فرونشست زمین طی سالهای اخیر در نقاط مختلف فارس رخ داده و حتی در برخی از نقاط در نزدیكی بناهای مهم تاریخی فارس نیز به وقوع پیوسته است.
به گزارش تاسیسات نیوز “فرونشست” زمین پدیده ای است كه طی مدت اخیر در نقاط مختلف فارس رخ داده، پدیده ای كه كارشناسان زمین شناس از آن به عنوان یكی از مخاطرات مهم استان یاد می كنند.
پدیده فرونشست زمین طی سالهای اخیر در نقاط مختلف فارس رخ داده و حتی در برخی از نقاط در نزدیكی بناهای مهم تاریخی فارس نیز به وقوع پیوسته است.
در خصوص علت فرونشست زمین همواره نظریات مختلفی وجود دارد اما كارشناسان زمین شناسی درباره علل آن به موضوعاتی نظیر برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی و ویژگیهای مهندسی رسوبات و عوامل تکتونیکی اشاره دارند.
در این خصوص كارشناسان پدیده مذكور را به عنوان یكی از مخاطرات مهم استان فارس نیز می دانند.
مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مركز شیراز) در خصوص فرونشست زمین در استان فارس گفت: بررسیها و مطالعات مركز زمین شناسی منطقه جنوب، علت عمده ایجاد درزو شکافها را افت شدید سطح آب زیرزمینی در اثر برداشت بی رویه آبهای زیر زمینی می داند و گزارشات تخریب تجهیزات بهره برداری چاه های آب در استان، این مسئله را تائید می كند.
طهمورث یوسفی ادامه داد: از این رو بر جامعه امروزی لازم است که استفاده بی رویه از منابع طبیعی به ویژه آب، دست برداشته و به سوی استفاده عقلانی و مدیریت پایدار بهره برداری ا زمنابع آب روی آورد.
وی در خصوص چگونگی فرونشست زمین بیان كرد: افزایش روزافزون بهره برداری از آبهای زیرزمینی به ویژه در حوضه هایی که با پهنه های آبرفتی ، دریای کم عمق یا دریاچه ای تحکیم نیافته انباشته شده اند، می تواند به نشست یا فرو ریزش سطح زمین منجر شود.
مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مركز شیراز) افزود: با توجه به اینكه بالاترین افت سطح ایستایی آب در كشور، مربوط به دشتهای استان فارس است و طی گزارشات متعدد و بازدیدهای میدانی توسط كارشناسان سازمان زمین شناسی مرکز شیراز از فروچاله ها و درز و شكاف های رخ داده در استان، این مركز بعنوان متولی مطالعات مخاطرات زمین، این پدیده را به عنوان یکی از مخاطرات مهم در استان می داند.
یوسفی در رابطه با علل ایجاد فرونشست بیان كرد: عوامل متعددی باعث ایجاد فرونشست می شوند كه می توان به انحلال، تراکم نهشته ها، حرکت آرام زمین و یا عملیات انسانی نظیر معدن کاری یا برداشت آب زیر زمینی و نفت و گاز اشاره كرد.
وی ادامه داد: این پدیده از جمله مخاطرات زمین شناسی است كه به صورت ناگهانی رخ نمی دهد و در برخی مواقع تمام عوامل مذكور به طور مشترک باعث ایجاد پدیده فرونشست می شود.
به گزارش مهر، مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مركز شیراز) در رابطه بامكان تشكیل فرونشست اظهار داشت: در حاشیه نواحی در حال فرونشست حوضه آبرفتی، در نزدیكی رخنمون سنگ بستر در دشت،نواحی كه سنگ بستر توسط ضخامت كمی از آبرفت پوشیده شده وتغییر رخساره در رسوبات آبرفتی به وجود می آید.
یوسفی در رابطه با مخاطرات ناشی از فرونشست بیان كرد: ایجاد ترك و تخریب جاده ها و مسیرهای ارتباطی، شكسته شدن خطوط لوله و شریانهای حیاتی، آسیب‌دیدگی كانالهای آبرسانی، ترك در پی سازه ها و دیوارهای جدا كننده، تخریب زمین های كشاورزی، آسیب به دامها و حیات وحش، جابجایی و تغییرشكل در مسیر راه آهن، تخریب لوله جدار و تجهیزات سر چاهی، شكستگی زهكشها و لوله های فاضلاب، آلودگی آبخوان، تخلیه ناگهانی بركه های آب و وقوع تلفات انسانی از جمله تهیداتی است كه این پدیده به وجود می آورد.
یوسفی با بیان اینكه محدوده های زیادی در استان تحت تاثیر پدیده فرونشست قرار دارد، گفت: در بین عوامل مؤثر در ایجاد فرونشست، به نظر می رسد که برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی، ضخامت لایه رسوبی و ویژگیهای مهندسی رسوبات و عوامل تکتونیکی، عوامل اصلی ایجاد فرونشست در بیشتر دشتهای ایران هستند.
وی ادامه داد: برداشت بیش از حد مجاز از منابع آبهای زیرزمینی را می توان نتیجه سوء مدیریت منابع آب در بخش برداشت از یك سو و از سوی دیگر به هدر رفتن حجم عظیمی از آب در نتیجه نادرست بودن شیوه های کشاورزی و مصارف صنعتی و شهری یا به طور خلاصه مصرف نامتناسب دانست
مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مركز شیراز) اظهار داشت: پدیده فرونشست زمین ناشی از برداشت آبهای زیرزمینی بیشتر از میزان بارندگیهای است و زمانی که میزان برداشت از آبهای زیرزمینی بیشتر از میزان تغذیه آبخوان‌ها باشد، سطح آب زیرزمینی پایین رفته و فرونشست رخ خواهد داد.
وی گفت: زمانی که آبخوان برای مدت طولانی از آب خالی بماند، فضاهایی که با آب پر بودند به تدریج بسته می‌شوند و سطح زمین نشست می‌کند.
یوسفی افزود: فرونشست در مركز دشت ها صورت می گیرد و بر اثر فرونشست ترکهایی در نزدیکی اتصال كوه و دشت رخ می دهد كه در منطقه مرودشت، داراب، نیریز، سورمق و دیگر مناطق استان چنین پدیده هایی اتفاق افتاده، پدیده فرونشست زمین پدیده‌ای است که رسوبات آبرفتی در دشت‌ها اتفاق می‌افتد نه در واحد سنگی.
مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مركز شیراز) بیان كرد: با توجه به وقوع فرونشست در دشتهای استان فارس و گزارشات متعدد دریافتی توسط سازمان زمین شناسی مرکز شیراز این پدیده باید به عنوان یکی از مخاطرات مهم در استان تلقی شده و راهکارهای بلند مدت و کوتاه مدت در نظر گرفت.
وی در خصوص راهكار بلندمدت افزود: در این راستا چاره ای جز اصلاح روشهای مدیریت منابع آب وجود ندارد و تا فرصت باقی است باید بسوی آن حرکت کرد.
یوسفی گفت: حداقل باید به جلوگیری از ادامه فعالیت از چاه های حفر شده غیرمجاز که در بسیاری موارد تعداد آنها از چاههای مجاز بیشتر است مبادرت كرد در غیر این صورت و با ادامه روند موجود، ضمن از دست دادن بخشهای عظیمی از منابع آب برای همیشه ، پدیده هایی نظیر فروچاله ها و فرونشستهای ناحیه ای با ابعاد نامعلوم و با آسیبهای جبران ناپذیر باز هم به وقوع خواهد پیوست.
مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مركز شیراز) افزود: همچنین در محدوده وقوع مخاطره ها باید مطالعات بررسی فرونشست و رفتارسنجی با استفاده از مطالعات ژئوفیزیکی و رادار، نصب ابزار دقیق، زمین شناسی مهندسی، ژئوتکنیک و آب- زمین شناسی انجام شود.
پایان پیام/.