ضرورت توجه به مدیریت شهری برای کلان شهرها
به گزارش تاسیسات نیوز به نقل از روابط عمومی شورای مرکزی، نوسازی بافتهای فرسوده شهری بسیار ضروری است؛ این در حالی است که فرسودگی ساختمان‌ها و محله‌ها نابرابری را در جامعه نشان می‌دهد و ضروری است با ارائه طرح‌های مناسب توانمندی‌های اقتصادی ساکنان این بافت‌ها در حوزه‌های شهری بیش‌ازپیش افزایش یابد.
طبق منشور حقوق شهروندی که توسط معاونت رئیس‌جمهوری در سال 1392 تدوین شده، «شهروندان از حق حیات برخوردارند. هیچ شهروندی را نمی‌توان از حق حیات محروم ساخت مگر بر طبق حکم دادگاه‌های صالحه…». باید توجه داشت بخشی از زندگی مردم در شهرهای امروز، با سیمای شهری مرتبط خواهد بود و بهینه ساختن سیمای شهری نیز وظیفه‌ای است که مدیران شهری در برابر آن مسئول هستند.
از مسائلی که مدیران شهری به‌خصوص شهرداری و شورای شهر باید به آن بپردازند توجه به بافتهای فرسوده شهری و ایمن‌سازی آن‌هاست.
بافتهای فرسوده شهری که امروز ساکنان جدیدی را در خود جای داده است در شرایط نامناسبی قرار دارند و آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر زلزله و بلاهای طبیعی بسیار جدی است. فقر اقتصادی در بین ساکنان، توان مشارکت آنان را در بازسازی بافتهای فرسوده کمتر کرده است و باید با ارائه طرح‌های مناسب، توانمندی‌های مالی ساکنان این بافت‌ها تقویت شود.
نوسازی بافتهای فرسوده شهری بسیار ضروری است؛ این در حالی است که فرسودگی ساختمان‌ها و محله‌ها نابرابری را در جامعه نشان می‌دهد و ضروری است با ارائه طرح‌های مناسب توانمندی‌های اقتصادی ساکنان این بافت‌ها در حوزه‌های شهری بیش‌ازپیش افزایش یابد. متأسفانه با تخریب این ساختمان‌ها که سالانه بیش از 15 درصد ساختمان‌سازی کشور را شامل می‌شود، بناهای جدیدی ساخته می‌شود که از معماری مناسبی برخوردار نیستند.
در سال‌های اخیر به علت وجود نیروی اقتصادی در بازار زمین و مسکن، بسیاری ساختمان‌های زودهنگام تخریب و بناهای جدیدی احداث می‌شود که این موضوع قدرت تصمیم‌گیران حوزه مدیریت شهری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین لازم است علاوه بر اینکه در مبحث 22 مقررات ملی ساختمان که به تعمیر و نگهداری ساختمان اختصاص دارد، به مبحث شهرسازی نیز توجه شود تا تصمیم‌گیران در حوزه شهرسازی بتوانند زمینه‌های افزایش عمر ساختمان‌ها و حفظ بافتهای باارزش شهری را فراهم کند. همچنین ضرورت دارد به مباحث ایمن‌سازی و استفاده از ظرفیت مهندسان ذیصلاح در مراحل مختلف ساخت و پس از ساخت یا در زمان نگهداری ساختمان توجه شود.
ایران کشوری است که دارای بافتهای فرسوده و ساختمان‌های فرسوده بسیاری است. آسیب‌شناسی ساختار بافتهای فرسوده و بافتهای میانه شهرها حائز اهمیت است. معیارهای ریزدانگی، عرض معبر کمتر از 6 متر و فرسودگی مصالح که برای فرسودگی بافت‌ها ارائه شده است به‌تنهایی کارساز نیست. آنچه مهم است توجه به چگونگی امدادرسانی در زمان خطر است.
متأسفانه بسیاری از بناهای فرسوده در بافتهای تاریخی شهرها قرار دارند که فقط توجه به چگونگی امداد در زمان بحران و حوادثی چون آتش‌سوزی یا زلزله و… کافی است تا به عمق فاجعه در این معابر با عرض کم پی بُرد. تعامل سازمان میراث فرهنگی و شهرداری‌ها در این زمینه میتواند بسیار کارساز باشد. چراکه گشودگی فضایی به فضای باز بسیار مهم است.
همچنین تک بناهایی که فاقد پایان کار هستند و یا متأسفانه بعد از اخذ پایان کار آن‌ها نظارتی بر آن‌ها نشده است قابل توجه هستند. این مسئله به‌خصوص برای ساختمان‌های عمومی حائزاهمیت است. به‌طور مثال در این بناها توجه به اتصال پله فرار که متأسفانه در اکثر بناها به ساختمان متصل است، بسیار ضروری است. یا مسئله دیگر را میتوان در عدم توجه به خروج دود از ساختمان در زمان آتش‌سوزی دانست.
متأسفانه توجه به ایمنی در زمان آتش‌سوزی در بسیاری ساختمان‌ها لحاظ نشده است. به‌طور مثال میتوان به کنترل ورودی و خروجی‌های ساختمان‌های عمومی اشاره کرد که در بسیاری موارد درها به سمت داخل بازشده و این خود مسئله‌ای است که جای تأمل دارد و یا خروجی فضاهای پرازدحام به فضایی که فضای بازنیست و فقط تونلی است که خفگی ناشی از دود را برای فرد دوچندان می‌کند. از دیگر موارد میتوان به عدم رعایت فاصله میان توده‌های فضایی و ساختمان‌های مجاور اشاره کرد که مسئله‌ای است که در زمان بحران و ریزش بنا بسیار مهم است. لذا توجه به مسئله ایمنی در ساختمان بسیار حائز اهمیت است.
در این زمینه، علاوه بر توجه به «ایمنی بعد از حادثه»، موارد «ایمنی تخریب»، «ایمنی در حین ساخت» و «ایمنی در حین بهره‌برداری»، نیز حائز اهمیت است که بهره‌گیری از توان مهندسان رشته‌های گوناگون و همچنین مجریان واجد صلاحیت در این مسئله ضروری است. به نظر میرسد وزارت راه و شهرسازی میتواند با تعریف صلاحیت «ایمنی» برای مهندسان در این زمینه مؤثر باشد. چراکه علاوه بر استفاده از توان مهندسی مهندسان میتوان برای نظارت بر مسئله ایمنی در ساختوسازها نیز گام برداشت.
باید توجه داشت ارتقای کیفی سیمای شهرها فقط توجه به آینده ساختوسازها نیست. چراکه در زمان بحران هم میتوان به سیمای شهرها نگاهی داشت و از دیدی دیگر نیز به این مسئله توجه نمود. در این راستا باید در جلب‌توجه افکار عمومی و افزایش سطح آگاهی مردم در مورد نقش مهندسی ارزشی در معماری و شهرسازی و سازه و تأسیسات و تمام رشته‌های هفت‌گانه مهندسی، صحیح و اصولی اندیشید و در ارتقای کیفیت سکونتگاه‌های انسانی و محیط‌زیست کوشید.
باید برای توجه عموم مردم و متخصصان به مهندسی در ایران کوشید و زمینه حمایت و مشارکت بیشتر دستگاه‌های اجرایی جهت ارتقای کیفیت ساختمان‌ها را فراهم نمود. باید اعتقاد داشت و باور داشت که پیشگیری و آسیب‌شناسی میتواند در کنترل بحران در زمان وقوع حادثه تأثیر بیشتری داشته باشد.
انجام آسیب‌شناسی تمام این موارد، توجه به مقوله «مهندسی ارزش» و «مهندسی فرهنگی» است. ارزش ازاین‌جهت که مهندسین می‌توانند ازاین‌پس بناها را به‌گونه‌ای مدنظر قرار دهند که تنها ساخت، هدف نباشد بلکه ارزشمندی بنا هم ازلحاظ ساخت و هم ازلحاظ کار آیی در مواقع بحران باشد. همچنین میتوان این بار، ارزش را برای جان انسان‌ها هم قائل بود. فرهنگ نیز ازاین‌جهت که با فرهنگ‌سازی میتوان مهندسی را مدنظر قرارداد.
فراهم کردن زیرساخت‌های فرهنگی و چگونه لحاظ کردن آن در شهرسازی مهم است. متأسفانه طرح‌های تفصیلی که به‌راحتی در آن‌ها تغییر کاربری اتفاق میافتد، موردقبول نیست و درواقع شکست‌خورده است چراکه این طرح‌های تفصیلی با یک تصمیم به‌راحتی تغییر کاربری می‌دهد و مسئله اصلی این است که فقط ساختوساز مهم است بدون اینکه به هویت شهر هم توجه شود! باید ساختارها را شناخت و راهبردها را مشخص و نحوه کاربری و جانمایی‌های شهری را تعیین کرد. باید شناخت ساماندهی شهر را در اولویت قرارداد.
مهندسی ارزشی ساختوساز و مهندسی فرهنگی، وظیفه‌ای سنگین است. چراکه آینده ساخت‌و‌سازهاست که سیمای شهر را رقم می‌زند. ارتقای کیفی سیمای شهرها فقط توجه به آینده ساختوسازها نیست. چراکه در زمان بحران هم میتوان به سیمای شهرها نگاهی داشت و از دیدی دیگر نیز به این مسئله توجه نمود.
در این راستا باید در جلب‌توجه افکار عمومی و افزایش سطح آگاهی مردم در مورد نقش مهندسی ارزشی در معماری و شهرسازی و سازه و تأسیسات و تمام رشته‌های هفت‌گانه مهندسی، صحیح و اصولی اندیشید و در ارتقای کیفیت سکونتگاه‌های انسانی و محیط‌زیست کوشید. باید برای توجه عموم مردم و متخصصان به مهندسی در ایران کوشید و زمینه حمایت و مشارکت بیشتر دستگاه‌های اجرایی جهت ارتقای کیفیت ساختمان‌ها را فراهم نمود.
به نظر میرسد نهادهای نظارتی بر مدیریت شهرها باید اصولی‌تر عمل نمایند. در قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375 آمده است که شوراهای شهر باید درزمینهٔ برنامه‌های شهری، مدیریت شهری و حقوق مدنی پاسخگوی مطالبات شهروندان باشند؛ اما متأسفانه در بسیاری موارد این سه اصل اصلی وظایف شوراها نادیده انگاشته شده است. نقش شوراهای شهر در از میان برداشتن مشکلات شهری را میتوان در بعضی موارد خوب و در بعضی موارد ضعیف دانست.
به‌طور مثال در بحث «توجه به هویت شهرها» نه‌تنها نمی‌توان هویت مناسبی را در سیمای شهر ایرانی امروز شاهد بود بلکه در بسیاری موارد ارزشهای بومی هر منطقه نیز نادیده انگاشته شده است. محیط‌های شهری به‌دوراز هرگونه اصالت به وجود می‌آیند و فضاهای شهری اصیل ایرانی در بسیاری از بافتهای شهری از بین می‌روند و یا به دست فراموشی سپرده میشوند.
این در حالی است که در قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان به‌وضوح به حفظ و توسعه ارزشهای ایرانی اسلامی در شهرسازی و معماری اشاره‌شده است. از دید انسانی نیز متأسفانه در بسیاری موارد جلب اعتماد عمومی مردم صورت نگرفته است، چراکه آگاهی از نیازهای مردم و بررسی نگرش آنان صورت نگرفته است.
نظارت بر مدیریت شهری وظیفه‌ای بسیار سنگین است. آگاهی و شناخت مشکلات مردم و شهر، نظارت بر مدیریت شهر در زمان‌های بحران و غیر بحران، توجه به مسائل زیست‌محیطی، توجه به هویت در ساختوساز شهری و مسائلی از این قبیل، بسیار قابل‌توجه است که باید مدیران شهری از آن مطلع باشند.
طبق قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران ارتباط با تحقق‌پذیری برنامه‌های توسعه شهر در راستای تحقق اسناد توسعه شهری مورد تأکید بوده است. به نظر میرسد برنامه‌های توسعه شهر را بدون حضور مهندسان متخصص در حوزه‌های شهری نمی‌توان پیش برد؛ بنابراین میتوان به‌ضرورت حضور مهندسان پی برد که متأسفانه در بسیاری موارد مورد غفلت بوده است.
ماده 2 قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان به تقویت و توسعه فرهنگ و ارزشهای ایرانی اسلامی در معماری و شهرسازی، ترویج اصول معماری و شهرسازی و رشد آگاهی عمومی نسبت به آن و مقررات ملی ساختمان و افزایش بهره‌وری، حمایت از مردم به‌عنوان بهره‌برداران از ساختمان‌ها و فضاهای شهری و ابنیه و مستحدثات عمومی و همچنین رشد و اعتلای مهندسی در کشور به‌صورت آشکار اشاره‌کرده است.
اما متأسفانه ناهنجاریهای سیمای شهرها و همچنین ناهنجاریها و معضلات سکونت در شهرها و بافتهای شهری و عدم توجه به بحران‌هایی که در بافتهای شهری به‌خصوص بافتهای فرسوده وجود دارد و همچنین عدم توجه به مقوله روانشناسی محیطی در طراحی‌های صورت گرفته حاکی از عدم التزام به رعایت قانون است.
بر طبق قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب سال 1375 ازیک‌طرف مشارکت اقشار مختلف مردم در اداره امور شهر و آن‌هم با وکالت مؤثر از سوی شهروندان در امور نظارتی و ایجاد زمینه‌های حضور فعالانه عموم در فرایندهای برنامه‌ریزی و چانه‌زنی‌های شهری بیان‌شده و از طرفی دیگر ارتباط با تحقق‌پذیری برنامه‌های توسعه شهر در راستای تحقق اسناد توسعه شهری مورد تأکید قرارگرفته است که تمام این موارد به‌نوعی با اصول منشور حقوق شهروندی نیز هم‌راستا است. چراکه «حیات» بسیاری از مردمان در همین شهرها سپری می‌گردد.
در پایان یادآوری می‌گردد که ایران کشوری است که بستر حوادث طبیعی است و پیشگیری و آسیب‌شناسی میتواند در کنترل بحران در زمان وقوع حادثه تأثیر بیشتری داشته باشد.
انتهای خبر