دست‌اندازهای نفت بعد از تحریم
به گزارش تاسیسات نیوز به نقل از دنیای اقتصاد، بالاخره بعد از مدت‌ها انتظارات به پایان رسید و ایران و غرب بر سر مساله هسته‌ای کشورمان به تفاهم رسیدند.براساس این تفاهم مقرر شده که توافق‌نامه اصلی تا 11 تیر ماه سال جاری نوشته شود و بعد از اطمینان غرب از صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران همگی تحریم‌ها لغو شود. طی چند سال اخیر با تشدید تحریم‌های یکجانبه غرب علیه ایران، صنعت نفت کشورمان با آسیب‌ها و مشکلات گوناگونی مواجه شد. از یکسو به دلیل تهدیدهای غرب، بسیاری از مشتریان نفتی یا خرید نفت خود از ایران را محدود کردند یا مانند کشورهای عضو اتحادیه اروپا خرید نفت را به‌طور کامل قطع کردند که این امر به کاهش درآمدهای نفتی کشور و وزارت نفت منجر شد. از سوی دیگر بسیاری از شرکت‌های بزرگ نفتی که پیش از این در صنعت نفت کشورمان مشغول به فعالیت بودند ایران را ترک کردند و خروج آنها به معنای خروج تکنولوژی و سرمایه از صنعت نفت بود، در عین حال به دلیل تحریم‌ها بسیاری از قطعات و تکنولوژی‌های آمریکایی و اروپایی با تکنولوژی و قطعات چینی جایگزین شد که به دلیل عدم کیفیت کالاهای چینی هزینه چند برابری را به وزارت نفت تحمیل می‌کرد. در چنین شرایطی بود که علاوه بر اینکه صادرات نفت ایران به شکل قابل توجهی کاهش یافت و از حدود 5/ 2 میلیون بشکه در روز پیش از سال 2011 به حدود یک میلیون بشکه در 2014 رسید؛ تولید نفت نیز به شدت کاهش یافت که به گفته بسیاری از کارشناسان چاه‌های نفتی ایران در این دوران آسیب دیده است.
در این بین گذشته از مشکلاتی که تحریم‌ها برای صنعت نفت کشورمان به ارمغان آورد، مدیریت ناکارآمد در دولت نهم و دهم مزید بر علت شد و مشکلات صنعت نفت را پیچیده‌تر از آنچه که باید باشد کرد. حال که در آستانه لغو تحریم‌ها قرار داریم اما و اگرهای بسیاری درخصوص چگونگی تاثیر لغو تحریم‌ها بر صنعت نفت کشور وجود دارد. به‌رغم اینکه وزیر نفت کشورمان تاکید کرده است که ظرف مدت کوتاهی صادرات و تولید نفت حدود یک میلیون بشکه افزایش می‌یابد، کارشناسان بین‌المللی انرژی رسیدن به این هدف را حداقل تا پایان سال 2015 دور از دسترس می‌دانند.
وعده وزیر نفت، بیژن نامدار زنگنه از دو منظر قابل بررسی است. اول اینکه افزایش یک میلیون بشکه‌ای به صادرات روزانه کشور مستلزم افزایش یک میلیون بشکه‌ای تولید است و دوم اینکه با از دست دادن بسیاری از مشتریان نفتی طی سال‌های اخیر، آیا ایران توان افزایش فروش نفت را دارد؟
افزایش تولید نفت؛ کی؟
زنگنه به تازگی با تاکید بر افزایش یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفت به محض لغو تحریم‌ها اعلام کرد: این میزان از میادین، از مجموع ظرفیت تولید از مدار خارج شده در میدان‌های نفتی موجود تامین می‌شود و به‌سرعت می‌توان آن را عملیاتی کرد.
اما در این بین ذکر چند نکته قابل توجه است. اول اینکه در دولت نهم و دهم با وجود اینکه قیمت نفت در سطح بالایی قرار داشت، اما به دلیل مدیریت ناکارآمد هیچ سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کشور انجام نشد و چاه‌های نفتی ایران که غالبا در نیمه دوم عمر خود هستند آسیب زیادی دیدند. در دولت یازدهم اما صنعت نفت به دلیل دیگری آسیب دید. در چند سال اخیر درآمدهای نفتی هم به دلیل کاهش میزان صادرات که از تحریم‌ها ناشی می‌شد و هم به دلیل کاهش قیمت نفت و افت درآمد وزارت نفت به شدت کاهش یافت؛ وزارت نفت نیز که اولویت خود را توسعه پارس جنوبی قرار داده بود بیشتر درآمد خود را در این میدان گازی هزینه کرد. به‌طوری‌که به گفته برخی کارشناسان این صنعت، طی یک سال گذشته هیچ سرمایه‌گذاری به منظور حفظ و نگهداشت میادین نفتی در کشورمان انجام نشده است.
اینکه چاه‌های فرسوده نفتی در این مدت چقدر آسیب دیده‌اند و آیا توان تولید نفت به میزان قبل از تحریم‌ها وجود دارد، جای شک و شبهه‌است.به نظر می‌رسد افزایش تولید نفت به شکل چشمگیر مستلزم بازگشت سرمایه‌گذاران خارجی است. با بازگشت غول‌های نفتی به صنعت نفت و گاز کشورمان علاوه بر اینکه فناوری و تکنولوژی به صنعت نفت کشور آورده می‌شود، سرمایه موردنیاز برای توسعه این صنعت نیز تامین می‌شود. اما بازگشت شرکت‌های خارجی مستلزم رونمایی از نسل جدید قراردادهای نفتی است که بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده در سپتامبر 2015 در لندن رونمایی خواهند شد. سید‌مهدی حسینی، رئیس کارگروه تدوین قراردادهای جدید در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس با اشاره به رونمایی از قراردادهای نسل جدید صنعت نفت در لندن گفت: همان‌طور که پیش از این برنامه‌ریزی شده بود قرار است در سپتامبر 2015 این قراردادها در شهر لندن و با حضور همه شرکت‌های بزرگ بین‌المللی فعال در صنعت نفت و گاز رونمایی شود. رئیس کارگروه تدوین قراردادهای جدید صنعت نفت ادامه داد: مذاکرات ایران و 1+5 موجب شد تا ما به رونمایی این قراردادها بیش از گذشته امیدوار شویم.حسینی تصریح کرد: براساس مذاکرات لوزان قرار است تا جولای 2015 توافق‌ها نهایی شود و به نظر می‌رسد این مدت 2 ماهه برای رونمایی از قراردادهای جدید صنعت نفت مناسب باشد.
وی با اشاره به تاثیر مثبت مذاکرات بر روند توسعه صنعت نفت گفت: پیش از این، ورود شرکت‌های بزرگ بین‌المللی به ایران با مشکلات تحریم مواجه بود و آنها همواره مشکلات قانونی را برای عدم همکاری با ایران ابراز می‌کردند ولی با انجام مذاکرات سازنده به نظر می‌رسد مشکلات قانونی برای حضور شرکت‌های بین‌المللی در ایران رفع شود.
حسینی با اشاره به اینکه برای رونمایی از این قراردادها در لندن نیاز به مصوبه هیات دولت داریم، تصریح کرد: هم‌اکنون مرحله تدوین لایحه به اتمام رسیده و در هفته‌های آتی مصوبه آن را از هیات دولت می‌گیریم.
رئیس کارگروه تدوین قراردادهای جدید صنعت نفت با اشاره به اینکه از هنگام تدوین قراردادهای جدید مذاکرات خود را با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی آغاز کرده‌ایم، گفت: در حال حاضر می‌توان به جرات گفت که اکثر شرکت‌های بزرگ از قراردادهای جدید نفتی ایران آگاه هستند و مذاکرات خود را با بسیاری از شرکت‌های نفتی دنیا انجام دادیم اما به دلیل مشکلات تحریم نمی‌توانستیم نام این شرکت‌ها را عنوان کنیم.
وی خاطرنشان کرد: اما با انجام مذاکرات لوزان، روند فعالیت‌های بین‌المللی و مشارکت شرکت‌های بزرگ نفتی با ایران بیشتر و بهتر خواهد شد.
حسینی در پایان تصریح کرد: در یک سال گذشته مذاکرات متعددی را با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی داشتیم. آنها نیز از قراردادهای جدید ایران استقبال کردند و منتظرند تا هرچه زودتر تحریم‌ها برداشته شود و بتوانند به صنعت نفت ایران ورود کنند.
فروش بیشتر نفت به کدام مشتری؟
اما طی چند سال اخیر با تشدید تحریم‌ها ایران بسیاری از مشتریان نفتی خود را از دست داده است. در حال حاضر مهمترین مشتریان نفت ایران شامل چهار کشور آسیایی چین، ژاپن، هند و کره جنوبی است، هرچند این کشورها نیز در این مدت مجبور به کاهش خرید نفت خود از ایران در چارچوب تحریم‌ها شده‌اند. کشورهای عضو اتحادیه اروپا پیش از تحریم‌های 2011 از مهمترین خریداران نفت ایران بودند اما این کشورها خرید نفت خود از کشورمان را متوقف کردند و نفت کشورهای دیگری از جمله عربستان و عراق جای نفت ایران را در بازارهای اروپایی گرفته است.
حتی مدیر امور بین‌الملل نفت که مسوولیت فروش نفت کشور را به عهده دارد، اعلام کرده است که بعید است بتوانیم سهم ایران از بازار نفت را در مدت کوتاهی پس بگیریم و بیشتر امیدوار به میان‌مدت هستیم که قطعا بیش از یک فصل خواهد بود. کارشناسان معتقدند شاید ایران برای بازگشت این مشتریان حداقل در مقطعی مجبور شود وارد جنگ قیمتی شود همان‌طور که پیش از این نیز زنگنه اعلام کرده بود اگر دیگر کشورهای عضو اوپک برای نفت ایران جا باز نکنند ایران حتی به قیمت رسیدن نفت به مرز 20 دلار به افزایش تولید خود ادامه خواهد داد.
مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت نیز وقوع جنگ قیمتی با بازگشت نفت ایران به بازار نفت را محتمل دانسته است. سید محسن قمصری درخصوص فروش نفت به مشتریان آسیایی به خبرگزاری فارس گفت: اروپایی‌ها خریداران سنتی نفت ایران بوده‌اند و قاعدتا نفت ما در بازارهای آنها قابل مصرف است، اما اگر تحریم‌ها واقعا به‌صورت جدی برداشته شود و امکان خرید را به آنها بدهند تصور می‌کنم آنها متمایل به خرید نفت ایران باشند چنان‌که از طرف اروپایی هم برای خرید نفت ایران تمایلاتی ابراز شده است.
وی درباره تغییر استراتژی فروش نفت ایران برای پس گرفتن بازارها و احتمال تخفیف در قیمت نفت ایران در این راستا گفت: ما قطعا هر شیوه‌ای را که بتواند سهم ایران از بازار نفت را برگرداند مورد استفاده قرار خواهیم داد، البته الان نمی‌توانم به شیوه خاصی اشاره کنم، اما قطعا شیوه‌ای که بتواند منافع کشور را تامین کند در پیش خواهیم گرفت.
قمصری در پاسخ به پرسشی درباره برنامه ایران برای پس گرفتن سهم بازار نفت پس از لغو تحریم‌ها گفت: برای این کار به اعمال روش‌های بازاریابی تکیه می‌کنیم و در مذاکراتی که با مشتریان آغاز خواهیم کرد، باید ببینیم چگونه می‌توانیم این کار را انجام دهیم. وی ادامه داد: روش‌های بازاریابی وجود دارد که می‌توانیم برای پس گرفتن سهم بازار نفت از آنها استفاده کنیم، اما پس گرفتن سهم بازار نفت همان‌گونه که پیش‌بینی کرده بودیم کار ساده‌ای نیست، به دلیل اینکه عادت پالایشگران تا حدودی تغییر کرده است و بازگرداندن آنها به رویه‌های قبل به مذاکراتی نیاز دارد.
مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت افزود: پاره‌ای از شرکت‌ها و پالایشگران برای خرید نفت از ایران آمادگی خود را اعلام کرده‌اند و بقیه ماجرا به بحث رقابت و مارکتینگ و بازاریابی بستگی دارد و امیدواریم ما هم در تلاشی که خواهیم داشت موفق شویم این سهم را بازگردانیم.
وی تصریح کرد: بازار نفت خام بازار چندان گسترده‌ای نیست و بازار محدودی محسوب می‌شود، تعداد مصرف‌کنندگانی که می‌توانند نفت خامی مشابه نفت خام ایران را مصرف کنند نیز چندان در دنیا زیاد و گسترده نیست و کشورهایی که می‌توانند نفت ما را مصرف کنند محدود هستند.
قمصری اظهار کرد: ما در مرحله اول با همین مشتریان سنتی باید وارد مذاکره شویم، البته بازارهای جدید نیز دور از دسترس نیستند، چنان که مطالعاتی درباره بازاریابی جدید برای نفت ایران داشته‌ایم، اما با توجه به جدی‌تر شدن قضایای مربوط به تحریم‌ها این مساله را به‌صورت جدی‌تر پیگیری می‌کنیم. قمصری در پاسخ به پرسشی درباره سرنوشت پول بلوکه شده نفت ایران نزد واسطه‌ها پس از لغو تحریم گفت: اگر تحریم‌ها به‌طور واقعی برداشته شود، پولی که نزد شرکت اماراتی بابت فروش نفت داریم به راحتی قابل وصول خواهد بود و مشکلی نخواهیم داشت، اما پولی که مربوط به فروش نفت به دلال‌ها در دوره قبل بوده دیگر از اختیار شرکت ملی نفت خارج شده است و دادستانی و مراجع قضایی به آن رسیدگی می‌کنند. وی تصریح کرد: فعلا نباید در این باره تعجیل کرد و باید صبر کنیم و ببینیم برداشتن تحریم‌ها تا چه حد جدی است.
انتهای پیام