جلوگیری از خام فروشی
حمید حسینی
عضو اتحادیه صادرکنندگان محصولات گاز، نفت، پتروشیمی
به گزارش تاسیسات نیوز، نرخ خوراک براي سال‌ها بحثي خسته‌کننده و تكراري شده بود که هر سال چند ماه از وقت دولت، مجلس و رسانه‌ها را به خود مشغول مي‌كرد و سهامداران واحدهاي پتروشيمي را نگران و حتي شاخص بورس را تحت‌تاثير قرار مي‌داد.
اخيرا فرمول بلندمدت خوراك گاز پتروشيمي‌ها بر مبناي متوسط قیمت گاز صادراتی، گاز مصرفی صنایع و گاز وارداتی برای محاسبه قيمت نرخ خوراک با تاثير گذاري پنجاه‌درصد مورد تصويب قرار گرفت و قيمت نهايي خوراك، با توجه به قيمت گاز در ٤ هاب گازي دنيا نظير هنري هاب، محاسبه می‌شود و قرار است که این فرمول 10 سال تغییر نکند.
در سال‌هاي اخير عدم توافق روي نرخ بلندمدت خوراك واحدهاي پتروشيمي باعث عدم جذب سرمايه‌هاي داخلي و خارجي به اين صنعت شده بود. تعيين فرمول قيمت بلندمدت و رقابتي نياز ضروري اين صنعت بود که تعیین این فرمول این نیاز را تا حدودی رفع کرده است.
قیمت گاز صادراتی بر مبنای قیمت گاز در اروپا است اما در فرمول نرخ خوراک بر اساس قیمت گاز منطقه و٤ هاب بزرگ گازي تعیین شده است. به‌طور مثال هر میلیون بی‌تی‌یو گاز در آمریکا 3 دلار(حدود ٣٠ متر مكعب) ولي در اروپا حدود 10 دلار است و قيمت داخلي گاز حدود ٣ دلار است و ميانگين قيمت وزني اين بازارها تعيين كننده قيمت ايران خواهد بود.
خط تولید در کشورمان در بعضی جاها عمق پیدا کرده است و نمی‌توان گفت پتروشیمی در ایران عمق ندارد چراکه در حال حاضر ما تولیدکننده پلی‌اتیلن، پت‌وام‌ای‌جی (پلی‌اتیلن گلایکل و دیگر الکلی‌ها) هستیم، اما هنوز جا دارد که بیشتر در این زمینه سرمایه‌گذاری کنیم. بنابراین در زمان تعیین نرخ خوراک باید در نظر داشته باشیم که تخفیف فقط به بالا دستی تعلق نگیرد و در تمام زنجیره تولید لحاظ شود و پایین‌دستی هم بتواند از این قیمت مناسب گاز استفاده کند.
به‌طور مثال برای تولید پروپی‌اتیلن از متانول، ارزش افزوده کمی به تولیدکننده تعلق می‌گیرد چیزی حدود 200 تا 300 دلار در هر تن که نسبت به حجم سرمایه‌گذاری که لازم است، توجیه اقتصادی ندارد و جذابیت برای سرمایه‌گذاری در این بخش را کم می‌کند. خوراک باید به شکلی نرخ‌گذاری شود که تنها به خط اول و کسانی که متانول و اوره تولید می‌کنند، تعلق نگیرد و همه زنجیره تولید را شامل شود. یعنی تولیدکننده خط اول بخشی از این امتیاز (خوراک ارزان) را به خریدار بعدی منتقل کند و این روند ادامه داشته باشد تا اینکه بخشی از این مزیت به تولیدکننده محصول نهایی برسد.
تولید متانول کشور به 15 میلیون تن می‌رسد و برای این مقدار بازار كافي وجود ندارد زيرا طبق آمار اعلامي كل تقاضاي بازار همين مقدار است؛ ما می‌توانیم با فرمول جديد خوراك متان این محصول را به انواع فرآورده‌های دیگر از جمله انواع اتیلن‌ها با ارزش افزوده بیشتر تبدیل کنیم.
ولی در چین متانول تولیدی ما از زغال‌سنگ تهيه مي‌شود در مجموع هزینه تولید متانول در ایران کمتر از چین می‌شود(در ایران حدود 200 دلار در هر تن و در چین 300 دلار در تن) و به همین دلیل چینی‌ها از اینکه ما به بازار آنها وارد شده‌ایم چندان راضی نیستند ما حدود 3 تا 4 میلیون تن از بازار متانول چین را گرفته‌ایم. به همین دلیل ایران توانایی رقابت در بازار متانول را دارد و علت اینکه عده‌ای طرح‌های متانول‌سازی را دنبال می‌کنند به این دلیل است که می‌دانند در آینده ایران به بزرگ‌ترین تولیدکننده متانول در جهان تبدیل خواهد شد. ایران توان رقابت در بازار متانول چین، ژاپن و کره را دارد.
همه محصولات پتروشیمی ما ارزش افزوده بالای متوسط تولیدات کشور دارند. چندی پیش در خصوص طبقه بندی کالاهای ایرانی مطالعه‌ای در سازمان توسعه تجارت انجام شد و طبق آن ارزش افزوده تولیدات پتروشیمی بالای متوسط بود، این در حالی است که برای برخی بخش‌ها مثلا در تولید کالاهای معدنی این میزان بسیار پایین است.
حتی در تولید میعانات گازی که جزو کالاهای معدنی است به مقدار زیادی سرمایه‌گذاری نیاز است و استخراج آن به راحتی انجام نمی‌شود.
درست است که می‌توان از متانول استفاده بهتری کرد، ولی نباید تولید این محصول را با القابی مثل اینکه فرآیند ساده‌ای در تولید دارد بی‌ارزش کرد. به هر حال حتی اگر ما متانول بفروشیم خیلی بهتر از فروش گاز به شکل خام است؛ چراکه با این کار هم اشتغال ایجاد کرده و هم به دولت مالیات می‌دهیم و از طرفی این امر موجب رونق کشتیرانی کشور شده است. البته سیاست‌های کشور باید به شکلی باشد که سرمایه‌گذاران را به واحدهای پایین دست و تکمیل زنجیره تولید سوق دهد.
بر اساس بررسی‌های ما حتی اگر 9 میلیارد مکعب گازی که صنعت پتروشیمی به‌طور سالانه مصرف می‌کند را با نرخ 25 سنت صادراتي به تركيه محاسبه کنیم ارزش آن حدود 6 تا 7 میلیارد دلار می‌شود واگر ارزش خوراك مايعات پتروشيمي (نفتا وكندانست) را 5 ميليارد در نظر بگيريم باز ارزش محصولات پتروشیمی توليدي كشور بیش از١٥ میلیارد دلار در سال است.
سالانه حدود ١٠ میلیارد دلار محصول صادر می‌کنیم و حدود ٥ میلیارد دلار ارزش محصولات مصرفي در داخل است. بنابراین ارزش گاز مصرفی پتروشیمی‌ها حدود یک‌‌دوم ارزش محصول آنها است که این نشان از ایجاد ارزش افزوده این صنعت دارد. اینکه برخی مدعی این هستند که صادرات پتروشیمی یعنی صادرات نفت به نظر من کم‌لطفی به این صنعت است و این صنعت ارزش افزوده خوبي دارد و سود دهی بالای آن نیز به خاطر ارزش افزوده بالای آن است نه به دلیل خوراک ارزان.
یکی از مهم‌ترین موانع جذب سرمایه‌گذار ابهام در قوانین کشور است. به‌طور مثال در حال حاضر مشخص نیست نرخ خوراک اتان چقدر است و این نرخ تا کی اعمال می‌شود یا اینکه صادرات محصولات پتروشیمی معاف از مالیات هست یا خیر؟
همین فضای مبهم و تغییر قوانین در ایران یکی از معضلات مهم برای سرمایه‌گذار است که ما را مجبور می‌کند امتیازات بیشتری برای جذب سرمایه‌گذار بدهیم. این معضل متاسفانه در همه بخش‌های صنعت دیده می‌شود. صنعت پتروشیمی در ایران با مشکلاتی از جمله کمبود خوراک، نبود رگولاتوري، مبهم بودن قيمت اتان، ماليات و ارزش افزوده مواجه است.
از طرفی واگذاری اشتباه و بدون برنامه موجب تکه‌تکه شدن این صنعت شده است. عدم روابط سیستماتیک در شبکه صنعت پتروشیمی عامل دیگری است که به این قضیه لطمه زده و قطعا باید برای رفع این مشکل فکری کرد. باید در نظر داشت که رگولاتوری در این صنعت اهمیت ویژه‌ای دارد و دولت باید در این صنعت کار رگولاتوری انجام دهد.
یعنی بین واحدهای مختلف هماهنگی ایجاد کند،نه اینکه تنها نرخ خوراک را تعیین کند و واحدها را به حال خود رها کند. دولت باید زنجیره و ارتباطی بین واحدهای مختلف ایجاد کند. در حال حاضر مشاهده می‌شود که واحدی خوراک ندارد، در حالی که خوراک مورد نیاز آن را واحد دیگری تولید و صادر می‌کند؛ مشکلات این چنینی به دلیل عدم هماهنگی و ارتباط در واحدهای پتروشیمی است.
در حال حاضر قدری از جوسازی علیه پتروشیمی‌ها توسط تولیدکنندگان داخلی انجام می‌شود چراکه می‌بینند واحدهای پتروشیمی تمایل دارند محصولات خود را به دلیل اینکه مالیات به آنها تعلق نمی‌گیرد به خارج از کشور صادر کنند. بنابراین اگر رگلاتوری انجام شود هم تولیدکنندگان داخل به خوراک مورد نظر خود می‌رسند و هم اینکه می‌توان قدری بازار سهام را مدیریت کرد و این جوسازی‌ها علیه پتروشیمی را کاهش داد. در حال حاضر به دلیل جوسازی‌ها، هیچ مدیری آرامش ندارد و همه نگران اظهاراتی هستند که روزانه علیه آنها گفته می‌شود.
منبع: دنیای اقتصاد
انتهای خبر