بررسی دلایل قاچاق بنزین در ایران

در سال ۹۷ و قبل از تغییر قیمت بنزین در ۲۴ آبان از سوی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری پژوهشی منتشر شد که نشان می‌داد، هر لیتر قاچاق سوخت از ایران به کشورهای همسایه چه میزان سود دارد.

در این گزارش سود قاچاق بنزین هزار تومانی از ایران به کشورهای همسایه منتشر شد، قاچاق بنزین به ترکیه بیشترین سود را در میان کشورهای دیگر داشت.

درباره تفاوت نرخ بنزین ایران با کشورهای همسایه به ویژه ترکیه، حمید‌رضا صالحی، رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران در گفتگو با تجارت‌نیوز می‌گوید: سطح درآمد مردم ما با سطح درآمد مردم ترکیه و کشورهای همسایه یکی نیست. کارگران ما به دلار حقوق نمی‌گیرند و ارزش پول ما با پول آنها برابر نیست. مقایسه نرخ بنزین ایران با کشور ترکیه و دیگر کشورها درست نیست که همیشه انجام می‌شود.

صالحی افزود: بنزین در بازار رقابت ترکیه قیمت ثابتی ندارد، زیرا در کشور ترکیه شرکت‌های خصوصی عرضه‌کننده محصولات نفت و پتروشیمی هستند و بر اساس نوع بنزین، منبع تامین آن و هزینه‌های مربوط به آن قیمت تعیین می‌شود.  اما در حال حاضر در ترکیه نرخ بنزین حدودا لیتری ۱۷ تا ۲۰ هزار تومان است. اما تفاوت نرخ قیمت بنزین در ایران با کشورهای دیگر تنها دلیل قاچاق نیست.

 آمار متناقض نرخ قاچاق بنزین

درباره قاچاق سوخت اطلاعات و آمار دقیقی از سوی مسولان اعلام نمی‌شود. در سال ۹۷ پایگاه اطلاع‌رسانی دولت میزان قاچاق سوخت به خارج از ایران را ۲۰ تا ۴۰ میلیون لیتر در روز اعلام کرده بود.

اما بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران در همان سال در گفتگوی تلویزیونی گفت که خدا می‌داند میزان قاچاق چقدر است. ارقامی که مطرح می‌شود درست نیست. قاچاق بنزین و گازوئیل در ایران نمی‌تواند روزانه بیشتر از پنج میلیون لیتر باشد.

علی‌رغم آمار متناقض و متفاوت رییس مرکز پژوهش‌های مجلس در همان سال گفت: در حال حاضر دارای استقلال در تولید بنزین هستیم اما اگر قاچاق سوخت ادامه پیدا کند، ناچار به واردات بنزین خواهیم شد.

حمیدرضا دهقانی‌نیا، سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در گفتگو با تجارت‌نیوز، عنوان کرد به دلیل قابلیت اشتعال‌زایی بالا قاچاق بنزین در ایران بسیار کم است، قاچاق این سوخت زیر چهار درصد است.

وی در مورد میزان قاچاق سوخت به ویژه بنزین آمار مشخصی را اعلام نکرد.

یک مامور مرزی در سیستان و بلوچستان که نخواست نامش فاش شود در گفتگو با تجارت‌نیوز می‌گوید: امسال نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد قاچاق سوخت‌ در این مرز افزایش پیدا کرده، سال گذشته با شیوع ویروس کرونا و بسته شدن مرزها خصوصا مرز پاکستان قاچاق سوخت کمتر انجام می‌شد.

این مامور معتقد است: بیشترین قاچاق مربوط به گازوئیل و بنزین است همچنین سوخت از این مرز بیشتر به کشور پاکستان قاچاق می‌شود. زیرا این کشور در برابر ورود محموله سوخت قاچاق ممانعتی نشان نمی‌دهد.

او در مورد سود حاصل از قاچاق بنزین می‌گوید : بیشتر این سود برای رییس اصلی است، یعنی کسی که روزی ۱۰ تا سرویس سوخت قاچاق دارد و روی هر ماشین ۶۰۰ تا ۷۰۰ تومان سود می‌کند.

وی افزود: فرایند قاچاق سوخت واسطه‌های زیادی دارد که در هر مرحله قیمتی را به آن می‌افزایند و سود می‌برند. مثلا بنزین لیتری سه هزار تومانی وقتی به پاکستان می‌رسد، لیتری ۱۲ هزار تومان فروخته می‌شود البته این افزایش قیمت در همان پروسه مرحله‌ای اتفاق می‌افتد.

 سهم سوخت‌بران در نرخ قاچاق

حمید‌رضا صالحی، رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران در گفتگو با تجارت‌نیوز گفت: چیزی که به عنوان قاچاق سوخت در مناطق مرزی مثل سیستان و بلوچستان یا کردستان در نطر گرفته می‌شود، آنچنان رقمی نیست که در بحث قاچاق سوخت بخواهیم به آن توجه کنیم.

وی اضافه کرد: قاچاق سوخت از مبادی‌ مشخصی انجام می‌شود و تمام کسانی که در بحث نظارت و تولید مواد نفتی هستند می‌دانند که بنزین از کجا قاچاق می‌شود، سوخت چیزی نیست که بتوان به راحتی قاچاق کرد. سوختی که‌ پشت تویوتا‌ها می‌بینید، ممکن است یه تعدادیشان مردم عادی یا راننده باشند، بخش بیشتری از قاچاق سوخت با تانکر یا لوله یا لنج جابه‌جا می‌شود.

سوخت‌بری در مناطق مرزی

از سوی مسولان مربوطه یکی از عوامل مهم در قاچاق سوخت در نقاط مرزی ارزان بودن نرخ بنزین در ایران مطرح می‌شود.

در این رابطه مامور مرزی سیستان و بلوچستان می‌گوید: زیر ساخت‌های جاده‌ای و بسترهای رشد فعالیت‌های اقتصادی در این منطقه به حد قابل قبولی برای پیشرفت مشاغل دیگر نرسیده است.

وی افزود: تمام سوخت‌بران و رانندگان این ماشین‌ها از خطرات این کار آگاهند، انگار که بمبی به آنها وصل است اما وقتی نه کارخانه‌ای هست و نه شغلی با همین بمب زندگی می‌گذرانند.

صالحی در اینباره گفت : در مناطقی که این کار انجام می‌شود مردم امکانات حداقلی برای زندگی ندارند و وقتی کار نباشد تنها چیزی که آنها را زنده نگه می‌دارد، منبع درآمدی است که از این راه دارند.

این در حالیست که روز سه‌شنبه ۱۲ اسفند ۹۹ در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت،رییس جمهور گفت: پدیده‌هایی نظیر کولبری و سوخت‌بری، آسیب‌های جدی اقتصادی و اجتماعی دارد و به هیچ وجه در شان و منزلت مردم و کشور نیست و باید همه تلاش کنند این وضعیت ناهنجار سریعا سامان یابد.