ایران رتبه سوم فلرینگ گاز در جهان
دکتر علی محمد احمدی
مجری طرح جامع توسعه پایدار پارس جنوبی
به گزارش تاسیسات نیوز، تامین نیازهای منطقی نسل حاضر بدون به خطر انداختن توان نسل‌های آینده را توسعه پایدار می‌نامیم، یا به عبارت دیگر توسعه پایدار، توسعه‌ای است که محدودیتی برای سایرین ایجاد نکند. توسعه پایدار دارای سه شاخص اصلی اقتصاد، جامعه و محیط زیست است که در نبود هرکدام، پایداری توسعه متزلزل خواهد شد.
سالانه بالغ بر 150 میلیارد متر مکعب گاز در جهان تحت عنوان فلرینگ (یا سوزاندن گازها توسط مشعل) به مواد آلاینده تبدیل می‌شود که طبق آمارهای بانک جهانی این رقم چیزی معادل یک سوم مصرف گاز کل اروپا است. این اتفاق در تضاد با توسعه پایدار است. از کل حجم گازهای آلاینده، 75 درصد آن متعلق به 10 کشور است که متأسفانه ایران با رتبه سوم جهانی (و رتبه اول خاور میانه) جزو این 10 کشور به حساب می‌آید.
شرایط فوق از دید مجامع بین‌المللی حامی محیط زیست مخفی نمانده و مطابق با پروتکل کیوتو (Kyoto) که یکی از اسناد الحاقی کنوانسیون سازمان ملل متحد درباره‌ی تغییر آب و هوا به حساب می‌آید، کشورهایی که در جهت رفع آلایندگی‌های صنایع خود اقدام پیشگیرانه نداشته باشند، جریمه خواهند شد.
در ایران امّا، تنها فلرینگ پالایشگاه‌های گاز مستقر در عسلویه رقمی هم‌چون روزانه 3.5 میلیون متر مکعب (استاندارد) گاز به خود اختصاص می‌دهد. لذا، علاوه بر جریمه‌های هنگفت بین‌المللی که بر اساس پروتکل کیوتو نصیب کشورمان می‌شود، با یک حساب سرانگشتی با در نظر گرفتن مبلغ 30 سنت)برای هر متر مکعب گاز، سرمایه‌های تلف شده در این پالایشگاه‌ها روزانه بالغ بر یک میلیون دلار خواهد شد. چنانچه در صدد تعمیم این ارقام به تمام واحدهای بهره‌برداری نفت، گاز و پتروشیمی در سطح کشور پهناور ایران باشیم، متأسفانه با رقمی ناامید کننده‌تر و بزرگ‌تر مانند فلرینگ 40 میلیون متر مکعب گاز در روز می رسیم!
از طرفی علاوه بر آلایندگی حاصل از سوزاندن گاز فلرها به عنوان عمده‌ترین منابع آلاینده، منابع آلاینده‌ی دیگری هم در پالایشگاه‌ها وجود دارد که ذیلاً به عمده‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:
• گازهای همراه حاصل از استخراج نفت
• مواد آلاینده مایع، از جمله DSO (یا Disulfide Oil) ناشی از فرآیند پالایشگاهی به علاوه‌ی فاضلاب‌های صنعتی
• گوگرد
تمام آلاینده‌های فوق با یک سرمایه‌گذاری نسبتاً ناچیز (در مقابل ارزش حجم عظیم گازی که می‌سوزد) قابل بازیافت و تولید ارزش افزوده است. اما هم اکنون به علت عدم کاربرد تکنولوژی‌های پیشرفته، علاوه بر از دست دادن سرمایه‌های ملی، بیشترین آسیب را به محیط زیست خود وارد می‌کنیم.
بعد از جمع‌آوری و بازیافت گازهای آلاینده به عنوان بزرگترین منبع آلایندگی، مهم‌ترین موارد استفاده و کاربرد آن می‌تواند شامل گزینه‌های زیر می شود:
1. استفاده از گاز بازیافت شده به عنوان سوخت در شبکه‌ی سوخت همان پالایشگاه (مانند بویلرها و کوره‌ها)؛
2. برگرداندن گاز بازیافت شده به چرخه‌ی پالایش گاز در پالایشگاه؛
3. تزریق به خطوط سراسری گاز (پس از شیرین‌سازی)؛
4. تزریق گاز به مخازن نفت از طریق خط لوله 56 اینچ موجود بین عسلویه تا آغاجاری، به منظور افزایش ظرفیت تولید نفت؛
5. تولید انرژی الکتریکی؛
6. فرآوری و تبدیل گاز به مایع (از جمله GTL و LNG و LPG که انتخاب و تولید فرآورده به ترکیبات گاز آلاینده و بازار هدف مربوط می‌شود)؛
7. فرآوری گاز و تبدیل به خوراک پتروشیمی‌ها.
اما قبل از هر اقدامی، گازهای فوق که دارای ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متغیری است باید بازیافت شده تا بتواند قابل استفاده باشد. لذا، یکی از بزرگترین اقدامات اولیه‌ای که طرح جامع توسعه پایدار باید انجام دهد، اهتمام در جمع‌آوری و بازیافت این گازها، مطالعات اولیه در خصوص ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و میزان این گازها، آگاهی از بازار هدف و آشنایی با زیرساخت‌های انتقال اشکال مختلف انرژی در منطقه می‌تواند یاری‌گر ما در انتخاب نوع مصرف گازهای بازیافت شده باشد.
اقدامات انجام شده تاکنون:
مطابق با حکم وزیر محترم وقت نفت و بخشنامه وزارتی مبنی بر ساماندهی و مدیریت یک‌پارچه برکلیه پالایشگاه‌ها و تأسیسات پارس جنوبی و اجرای طرح مهار و پالایش کلیه آلاینده‌های پارس جنوبی (اعم از نفت، گاز و پتروشیمی) به عهده‌ی «طرح جامع توسعه پایدار» سپرده شده که با حمایت‌های معاون محترم وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت این طرح به عنوان یک طرح مهم و اولویت‌دار، قاطعانه در جهت نیل به اهداف گام بر می‌دارد.این طرح توانسته است با همکاری قابل تقدیر مدیران محترم شرکت ملی گاز و شرکت ملی صنایع پتروشیمی گام‌های اولیه را در سه بخش زیر با موفقیت بردارد:
• پروژه مدیریت پالایش و مصرف گازهای آلاینده
• پروژه مدیریت مایعات آلاینده (از جمله DSO)
• پروژه مدیریت جامدات آلاینده (به ویژه گوگرد) و جلوگیری از انتشار آن در فضا
در روند اجرای طرح جامع و تبیین شرح کار هر بخش، تاکنون اقدامات زیر انجام شده است:
1. انجام مطالعات مقدماتی در خصوص رفتار فرآیندی گازهای فلرینگ، تعیین ترکیبات گوناگون گازی، فشارهای متنوع و کسب میزان جریان هر کدام از منابع فلر پالایشگاه دوم (فازهای 2 و 3 پارس جنوبی) که ضمن امکان‌سنجی جهت پیاده‌سازی طرح، نتایج حاصله به عنوان خوراک اولیه برای انتخاب نوع فناوری و ظرفیت سامانه بازیافت گاز فلر مورد استفاده خواهد بود.
2. به یاری خدا و با کمک نهادهای بین‌المللی حامی طرح‌های زیست محیطی و علی‌رغم شرایط نابرابر بین‌المللی، بزرگترین شرکت اروپایی مالک دانش فنی و سازنده تجهیزات سامانه‌های بازیافت گاز فلر و هم‌چنین شرکت طراح شبکه فلر پالایشگاه‌های گازی را به ایران آورده و مراحل مقدماتی با امضای سند چارچوب پروژه جهت عقد قرارداد با این شرکت برای احداث سامانه‌ی بازیافت و مصرف گازهای فلر پالایشگاه دوم گازی عسلویه به پایان رسیده است.
این پروژه به صورت EPC و با یک سرمایه‌گذاری اندک (کمتر از ارزش سوزاندن یک سال گاز فلر هر پالایشگاه) اجراء خواهد شد. با موفقیت این پروژه، اولین پالایشگاه گازی کشور با رعایت معتبرترین استانداردهای زیست‌محیطی در منطقه ویژه انرژی پارس (عسلویه) به بهره‌برداری خواهد رسید. در صورت اختصاص به موقع بودجه و رفع موانع اجرایی، در سال 1395 شاهد راه‌اندازی این پروژه و خاموش شدن فلرهای پالایشگاه دوم در شرایط عملیاتی نرمال خواهیم بود.
3. انتخاب راه‌کار مناسب در زمینه مدیریت بازیافت و مصرف آلاینده‌های مایع (به ویژه دی‌سولفاید اویل) و انتخاب دانش فنی مورد نظر. با اجرای این پروژه، ضمن رهایی از آلایندگی DSO، محصولاتی با ارزش افزوده بالا و قابل استفاده در مجتمع‌های پتروشیمی و هم‌چنین تزریق به عنوان حلال و روان‌ساز به مخازن نفتی که هم اکنون از خارج به ایران وارد می‌شود را برای ما به ارمغان خواهد داشت.
4. گوگرد مذاب پالایشگاه که در حال حاضر به صورت گرانول تبدیل و تولید می‌شود، یکی از محصولات آلاینده و جانبی پالایشگاه‌ها است که در فرآیند شیرین‌سازی گاز به دست می‌آید. به منظور کنترل و تقلیل میزان آلایندگی گوگرد، با توجه به ارتقاء دانش فنی و توانایی استفاده از فرآیند خاص، پس از انجام مطالعات مهندسی و ساخت تجهیزات لازم در مقیاس آزمایشگاهی و نیز Pilot Plant آن اجراء شده و نتایج بسیار خوبی از جمله تولید 500 تن شمش گوگرد بدون آلودگی به دست آمده است.
با اخذ نتایج مطلوب فوق، هم اکنون قرارداد ساخت یک واحد تولید شمش گوگرد در پالایشگاه دوم گاز نیز در دستور کار این طرح جامع قرار دارد. این روش تولید قادر به حذف تمام جوانب آلایندگی گوگرد بوده و در ضمن نظر بازارهای مصرف آن‌را نیز تأمین خواهد نمود، ضمن این‌که نگهداری و حمل و نقل گوگرد جامد نیز بدون پراکنش ریزگردی گوگردی خواهد بود.
انتهای خبر