شناور شدن قیمت بنزین؛ پیش‌نیاز اجرای طرح اعطای سهمیه بنزین به هر فرد
کارشناس نفت و انرژی گفت: لازمه اعطای سهمیه بنزین به هر فرد به جای هر خودرو این است که قیمت بنزین شناور شود. در نتیجه، الان که نرخ داخل و نرخ جهانی بنزین یکی است؛ بهترین زمان برای شناور کردن قیمت‌ها و اعطای بنزین به هر فرد است.
به گزارش پایگاه خبری تاسیسات نیوز، در حال حاضر فقط افرادی از سهمیه بنزین برخوردار هستند که دارای وسایل نقلیه باشند. در این صورت بسیاری از افراد جامعه که هیچ وسیله نقلیه‌ای ندارند از سهمیه بنزین بی‌بهره‌اند. در نتیجه، اگر بنزین به جای هر خودرو به هر فرد تعلق بگیرد بسیار به عدالت نزدیک‌تر است زیرا به جای اینکه عده‌ای خاص از مزایای یارانه بنزین بهره‌مند شوند، تمام مردم ایران از آن سود خواهند برد. این پیشنهاد همچنین میتواند به کاهش قاچاق بنزین کمک شایانی کند زیرا تمام بنزین تولیدی کشور به افراد تعلق گرفته و آنها صاحبان اصلی این نعمت خدادادی هستند. در این راستا برای بررسی دقیق‌تر طرح اعطای بنزین به هر فرد به جای هر خودرو با جواد نوفرستی کارشناس نفت و انرژی به گفتگو نشستیم.
مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:
*سیاست اعطای بنزین به هر فرد به جای خودرو عادلانه‌تر است
بیشتر بخوانید
آیا در شیوه فعلی اعطای سهمیه بنزین روش عادلانه‌تری وجود ندارد؟ چون در روش فعلی بسیاری از مردم که جز دهکهای پایین جامعه هستند از سهمیه بنزین برخوردار نیستند زیرا خودرویی ندارند. لذا پیشنهاد اعطای سهمیه بنزین به هر فرد به جای هر خودرو مطرح شده است. درباره ابعاد این پیشنهاد توضیحاتی را بفرمایید.
نوفرستی: ببینید احیای کارت سوخت یک گام نسبت به وضع بدون نظارت قبلی بهتر بود. زیرا میزان قاچاق را محدود کرد و مصرف را مدیریت کرد. قبل از احیای کارت سوخت مصرف بنزین روزانه ۳۵ میلیون لیتر بود ولی بعد از احیا مصرف بنزین به روزانه زیر ۸۰ میلیون لیتر رسید و الان با شیوع کرونا به حدود ۴۰ میلیون لیتر رسیده است. بعد این کاهش تقریبا ۲۰ میلیون بشکه‌ای قبل از شیوع کرونا ناشی از کاهش مصرف و کاهش قاچاق بود.
اما پیروی طرحی که ناظر به افزایش قیمت بنزین به دولت و مجلس ارائه شده، موضوع اعطای سهمیه بنزین به هر فرد نیز در محافل مختلف مطرح بود و اتفاقا بررسی جوانب این طرح سال گذشته به صورت جدی‌تری پیگیری شد و حتی در کمیته انرژی شورای امنیت ملی، در گروه انرژی مجمع تشخیص مصلحت نظام و در تیم دفتر بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری زیر نظر دکتر آشنا نیز مباحث کارشناسی آن مطرح شد.
البته دولت یک سری مقاومتها در اجرای این طرح داشت. ولی خب نظرات دولتی‌ها نیز در این باره متفاوت است. مثلا آقای جهانگیری که هیچ وقت موافق سهمیه‌بندی بنزین در آبان‌ماه نبود اتفاقا با اعطای بنزین به هر فرد موافق بود بدین صورت که کارت انرژی برای هر فرد تعریف شود و بنزین در حجمی معین و مساوی ماهانه در کارت انرژی افراد شارژ شود.
به نظر من امسال که اتفاقا قیمت بنزین در داخل به قیمت بنزین جهانی رسیده است؛ بهترین زمان برای اجرای طرح کارت انرژی است و اگر این طرح امسال اجرایی نشود به طور قطع یقین در مجلس آینده و دولت آینده این اتفاق خواهد افتاد. زیرا ما چارهای دیگری نداریم و اعطای بنزین به هر فرد در مقایسه با شیوه کنونی بهترین گزینه است زیرا به عدالت نزدیک‌تر است.
بنده حتی در یادداشتهایی که سال‌های ۹۰ و ۹۲ می‌نوشتم اشاره کردم که برای تولید انرژی در ایران از بیت‌المال یارانه گرفته میشود، در نتیجه این انرژی متعلق به ۸۳ میلیون ایرانی است اما آنچه ما نمی‌بینیم این است که همه در حد مساوی از انرژی استفاده نمیکنند؛ یعنی همه از یارانه‌ای که از بیت‌المال پرداخته میشود بهره‌مند نیستند زیرا در حال حاضر مثلا بنزین را تنها افرادی می‌توانند استفاده کنند که خودرو دارند.
نگاه کنید در حال حاضر برق را همه استفاده میکنند هرچند که مصرف همه افراد به یک اندازه نیست و نوسان دارد. مثلا ۶۰ درصد مشترکین تا ۲۰۰ کیلو وات مصرف میکنند ۵ درصد هم داریم که بالای ۱۰۰۰ کیلووات مصرف میکنند و مابقی نیز مصرف‌شان بین ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلووات است. یعنی با توجه به این اختلافاتی که در میزان مصرف وجود دارد اما بالاخره همه دارند استفاده میکنند اما در مورد بنزین اینگونه نیست.
طبق آمار سرشماری مربوط به مرکز آمار حدود ۴۶ درصد خانوارها هیچ وسیله نقلیه‌ای ندارند یعنی در ایران حدودا ۵۰ درصد خانوارها حداقل یک وسیله نقلیه را دارند و ۵۰ درصد خانوارها هم هیچ خودرویی دارند.
چندی پیش در یک برنامه تلویزیونی برای اجرای بهتر طرح فاصله‌گذاری اجتماعی پیشنهاد می‌دادند که مردم را به استفاده از وسایل شخصی تشویق کنیم. من در آن برنامه گفتم که این کار ممکن نیست زیرا نیمی از خانوارها ماشین ندارند. مجری پرسید چطور این امکان‌پذیر است وقتی ما در کشور حدود ۲۳ میلیون خودرو داریم و تعداد خانوارهای ما نیز حدود ۲۵ میلیون نفر است. قاعدتا باید هر خانوار یک ماشین را داشته باشد. آنجا توضیح دادم که در حال حاضر عده‌ای زیادی از خانوارها صاحب دو یا سه خودرو هستند و برخی از خودروها هم سازمانی است. یعنی می‌خواهم بگویم الان در جامعه ما نصف مردم از یارانه بنزین بهره می‌برند و نصف دیگر هیچ سهمی ندارند درحالیکه همه این دو گروه از سهم خود در بیت‌المال برای تولید بنزین مبلغی را پرداخت میکنند.
پس ما حتما باید به سمت اجرایی شدن سیاست اعطای بنزین به هر فرد برویم و الان هم بهترین زمان آن است. مهم‌ترین دلیل برای اجرای آن هم ناظر به عادلانه بودن این طرح است. درباره مابقی حامل‌های انرژی مثل برق و گاز نیز این طرح را میتوان اجرا کرد که متاسفانه ما به آنها توجهی نکردیم و در نتیجه لحظه به لحظه داریم بیشتر ضرر می‌کنیم و از طرفی به بی‌عدالتی و افزایش فاصله طبقاتی نیز کمک می‌کنیم. به نظر من بهتر است بنزین را با سهم برابر به هر ایرانی یعنی به هر کد ملی بدهیم فارغ از اینکه این فرد خودرو دارد یا ندارد.
*شناور شدن قیمت بنزین داخلی، پیش‌نیاز اجرای طرح اعطای بنزین به هر فرد
* با کاهش قیمت جهانی بنزین، بهترین فرصت برای اجرای این طرح پیش آمده است
وقتی بنزین را به افرادی اختصاص می‌دهیم که خودرویی ندارند قاعدتا نمی‌توانند آن را مصرف کنند. لذا باید این بنزین را به فروش برسانند. سوال اصلی درباره قیمت بنزین اعطا شده بر هر فرد است؟ آیا برای اجرای این روش قیمت بنزین باید شناور شود؟
نوفرستی: وقتی ما می‌خواهیم ماهانه مقدار مشخصی بنزین به مردم بدهیم اول باید درباره قیمت آن توافق کنیم. یعنی ممکن است فردی سهمیه خود را دریافت کند و نخواهد آن را مصرف کند و تصمیم بگیرد آن را به فروش برساند. سوال اصلی این است که با چه قیمتی این بنزین به فروش برسد؟ توجه داشته باشید که ما الان در وضعیتی هستیم که نرخ بنزین در داخل کشور با نرخ جهانی بنزین تقریبا یکسان است. یعنی دقیقا همان اتفاقی که در سال ۹۴ افتاد و قیمت جهانی نفت و بنزین سقوط کرد الان نیز اتفاق افتاد و قیمت بنزین فوب خلیج فارس به ۳ هزار تومان رسیده است.
نگاه کنید وقتی میگوییم سهم بنزین برابر به هر ایرانی بدهیم سوال این است که آن فردی که استفاده نمیکند این بنزین را باید یک جایی عرضه کند با چه نرخی؟ پس لازمه این کار این است که بنزین تک نرخی و آزاد هم شود که البته الان نرخ داخل و نرخ جهانی بنزین یکی است؛ بهترین زمان برای شناور کردن قیمت‌ها و اعطای بنزین به هر فرد است.
مثلا همین ۵ ماه قبل نرخ آزاد یا صادراتی بنزین لیتری حدود ۶-۷ هزار تومان (۶۰ سنت) بود. آن موقع اگر قیمت بنزین تک نرخی و آزاد و برابر قیمت جهانی میشد تا به همه یارانه داده شود توزیع عادلانه صورت گیرد، دیدگاههایی وجود داشت راجع به اینکه این آزادکردن قیمت تورم‌زا است. اما الان فرصت خوبی برای آزاد کردن بنزین است زیرا نرخ آزاد بنزین در داخل، نرخ فوب خلیج فارس، نرخ وارداتی و صادراتی همه همین حدود نرخ ۳ هزار تومان است. لذا الان برای تک نرخی کردن قیمت بنزین و تخصیص سهمیه بنزین به هر فرد بهترین موقع است.
طبق آماری که توسط وزارت نفت اعلام شد، قبل از شیوع کرونا مصرف روزانه بنزین کمتر ۸۰ میلیون لیتر بود که از این مقدار ۶۴ میلیون لیتر آن سهمیه‌ای و مابقی بنزین آزاد بودند. یعنی ما روزانه ۶۴ میلیون لیتر بنزین به صورت سهمیه‌ای در اختیار صاحبان خودروها قرار می‌دهیم در حالی که می‌توانیم همین ۶۴ میلیون لیتر را به هر ایرانی اختصاص دهیم. در این راستا طبق محاسباتی که انجام دادیم میتوان به هر ایرانی در هر ماه معادل ۲۰ لیتر بنزین سهمیه اختصاص داد که کاملا به عدالت نزدیک است. کسی هم که از این بنزین استفاده نمیکند میتواند آن را بفروشد. نرخش هم آزاد است.
الان ساده‌ترین کاری که میتوان کرد این است که ۶۴ میلیون لیتر بنزین را بین مردم تقسیم کنیم که نفری ۲۰ لیتر در ماه بنزین سهمیه هر فرد می شود. اگر فردی این بنزین را استفاده نکرد یا به فامیلش واگذار میکند یا به قیمت ۱۵۰۰ تومان هم میتواند بفروشد. میتوان برای این فروش هم سامانه‌ای راه‌اندازی کرد. البته امروز قیمت بنزین در فوب خلیج فارس نزدیک به ۳ هزار تومان است که البته هزینه‌های مربوط به حمل و نقل و انبارداری و جایگاه‌ها نیز به آن اضافه میشود. با این کارها قیمت تمام شده بنزین ۳ هزار تومانی فوب خلیج فارس، ممکن است ۴ هزار تومان برای دولت در بیاید.
البته برای اجرای این طرح نیز باید به برخی ملاحظات دیگر هم توجه کرد. مثلا در این طرح قطعا باید سهمیه تاکسی‌ها متفاوت باشد چون ۲۰ لیتر برای آنها کم است. تاکسی‌ها کلا کارشان با مصرف بنزین گره خورده و در نتیجه اجرای این طرح به نسبت بقیه به ضرر آنها است چون قبلا بنزین یارانه‌ای می‌خریدند و الان باید بنزین آزاد بخرند. به نظر من اجرای این طرح برای مردم هم امید بخش است. آن ۵۰ درصدی که اصلا بنزین استفاده نمیکنند و اتفاقا اکثر آنها از دهکهای پایین درآمدی هستند و در این دوره کرونا بیشترین کاهش درآمد و بیکاری و فشار اقتصادی بر آنها وارد شده نیز حمایت می‌شوند.
در نتیجه به نظر من بهترین کار این است که در اجرای این طرح نرخ بنزین آزاد شود. الان هم بهترین فرصت است چون هم قیمت جهانی بنزین کاهش پیدا کرده است. هم سوبسید موهومی که اقای نوبخت میگفت ۹۰۰ هزار میلیارد تومان است؛ کاهش یافته است. همچنین به خاطر بحران کرونا دهکهای پایین جامعه نیاز به حمایت جدی دارند و دولت هم پول ندارند.
*پیشنهاد ایجاد کارت انرژی برای هر ایرانی برای واریز سهمیه بنزین، گاز و برق فردی
برای فروش بنزین داده شده به افرادی که خودرو ندارند چه زیرساخت‌های باید ایجاد شود؟ آیا اقداماتی در این راستا انجام شده است؟
نوفرستی: در سال‌های گذشته برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اجرای طرح اقداماتی انجام شد. حتی ناجا این پیشنهاد را داشت که کارت سوخت با کارت هوشمند خودرو ادغام شود. در گواهی نامه‌های جدید نیز بستری الکترونیکی فراهم شده که بتوان همه اطلاعات را در آن ایجاد کرد. این امکان وجود دارد که روی کارت ملی هوشمند هم بستری برای واریز ماهیانه سهمیه بنزین به هر فرد ایجاد کرد. پروسه سخت و طولانی هم نیست. اما در ساده‌ترین کار می‌توانیم اعتبار بنزین را به حساب همه افراد به صورت نقدی واریز کنیم. همان طوری که در زمان آقای احمدی نژاد یارانه دو- سه ماه را واریز کردند اما قابل برداشت نبود این کار نیز برای اجرای این طرح قابل استفاده است. بنابراین میتوان در کارت حساب یارانه خانوار، اعتبار بنزین را واریز کرد.
البته اجرای این طرح با ایجاد کارت انرژی نیز قابل اجرا است. البته ممکن است بگویید اجرای این کار سخت است. اینکه باید مجدد سامانه کارت ایجاد کنیم و بعد برای هر ایرانی یک کارت انرژی تعریف کنیم. این خودش میشود ۸۰ میلیون کارت برای هر فرد. اگر قرار باشد به خانوارها داده شود میشود ۲۵ میلیون کارت. بنابراین اجرای این کار شدنی نیست. زیرا خود من دو سال قبل درخواست کارت ملی هوشمند داده‌ام هنوز کارتم نیامده است فلذا در این شیوه نیز دوباره این اتفاقات می‌افتد و مشکلاتی ایجاد میشود. پس باید روی بستری صحبت کنیم که بتوانیم فوری اجرایش کنیم.
به نظر من حتی میتوان گزینه‌های ترکیبی را نیز تعریف کرد؛ به این صورت که آنهایی که کارت سوخت دارند به کارت خودشان واریز کنند اما نه به همه خودروها چون ممکن است برخی خانوار چند تا خودرو داشته باشند. ولی کسانی که کارت سوخت ندارند اعتبار بنزین آنها به حساب یارانه خانوار واریز شود. البته به شما بگویم که اینها همه پیشنهادات موجود است و در صورت اجرا باید همه ابعاد هر یک از روش‌ها به صورت دقیق بررسی شود.
منبع
خبرگزاری فارس