جمع‌آوری فاضلاب؛ سامانه‌ای که به سامان نرسید
سامانه دفع فاضلاب شهری و روستایی در ایران ضعیف و ناتوان است.
به گزارش تاسیسات نیوز در واقع هنوز در اکثر شهرهای کشور از روش چاه جذبی که امروزه تقریباً در اکثر شهرهای دنیا منسوخ شده برای دفع فاضلاب خانگی استفاده می‌شود و یا پسابهای صنعتی و سطحی نیز با شیوه سنتی که طبق تحقیقات کارشناسان 4برابر بیشتر از شیوه‌های جدید است، تصفیه می‌گردد.این ضعف آنگاه خود را بیشتر نشان می‌دهد که 65درصد از شهرهای ایران شبکه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب ندارند و حتی تهران نیز هنوز به طور کامل یک سامانه مدرن ندارد. اما سؤال اساسی اینجاست که واقعاً دلیل این همه عقب‌ماندگی در این بخش چیست؟دکتر ابوالقاسم علیقارداشی، رئیس گروه مهندسی آب و فاضلاب دانشگاه صنعت آب و برق در گفت‌وگو با قدس در خصوص وضعیت و چالشهای عمده توسعه شبکه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب شهری می‌گوید: حدود 36درصد شهرهای ایران تحت پوشش شبکه جمع‌آوری فاضلاب قرار دارد که این رقم از متوسط دنیا پایین‌تر است که از نظر شرکت آب و فاضلاب کشور یکی از چالشهای عمده این بخش اقتصادی است.
در واقع هزینه سرانه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب زیاد است و شرکتهای آب و فاضلاب هم سود‌ده نیستند در نتیجه اگر بخواهند این شبکه‌ها را توسعه بدهند بار مالی بالایی بر دوش دولت و شرکتهای آب و فاضلاب می‌افتد. البته در بخش روستایی وضع بسیار بدتر است. یعنی زیر 5درصد جامعه روستایی ایران تحت پوشش شبکه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب قرار دارد که این آمار خوبی نیست.دلمشغولی دیگر، نبود نقشه تأسیسات شهری در شهرداری‌های کشور است که باعث مشکلات زیادی به هنگام تأسیس متروی تهران و دیگر کلانشهرها شده، به طوری که پیمانکاران بارها به دلیل وجود نداشتن این نوع نقشه، باعث ترکیدگی لوله‌های آب و قطع شدن آب منطقه‌های مختلف شده‌اند.
دکتر علیقارداشی با اذعان به این مشکل می‌گوید: در کشورهای پیشرفته تأسیسات شهری مثل گاز، مخابرات، آب و غیره در بخش تأسیسات زیربنایی متمرکز می‌شوند، اما در ایران همه این بخشها به صورت مستقل فعالیت می‌کنند و یکجا متمرکز نیستند ضمن اینکه گاهی متولی‌های متضاد‌المنافعی هم دارند، در نتیجه این موضوع باعث وارد شدن صدمه و خسارت به کشور شده است، بنا‌بر‌این ضرورت دارد این بخش متمرکز و برای صدور پروانه ساختمان نقشه تأسیسات هم مانند نقشه معماری و سازه جزو الزامات شود.
35 درصد شهرهای ایران دارای شبکه فاضلاب
مهندس علیرضا دائمی، معاون وزیر نیرو در امور آب نیز در گفت‌وگو با قدس با اذعان به اینکه در مقایسه با مسایل دیگر کشور بخش فاضلاب مشکلات بیشتری دارد و توسعه لازم را پیدا نکرده است، می‌گوید: شهرها احداث شده و توسعه پیدا کرده‌اند و اکنون ایجاد شبکه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب برای آنها با دشواری زیادی همراه است. وی با اشاره به اینکه 35درصد شهرهای ایران تحت پوشش شبکه فاضلاب مدرن قرار دارند؛ یعنی تمام کلانشهرهای کشور دارای چنین سامانه‌ای هستند، اضافه می‌کند: با وجود این هنوز از برنامه پیش‌بینی شده که بر اساس آن باید 60درصد شهرها از شبکه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب برخوردار باشند، بسیار عقب هستیم.
وی در پاسخ به این سؤال که چه زمانی برنامه پیش‌بینی شده محقق خواهد شد؟ می‌گوید: این امر به میزان تخصیص اعتبارات بستگی دارد. یعنی برای این منظور به 30هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است. در واقع وزارت نیرو از لحاظ فنی و اجرایی توان انجام این برنامه را دارد و اگر از نظر اعتباری محدودیتی نباشد طی ده سال 60درصد شهرها دارای سامانه مدرن جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب خواهند شد.
ضمن اینکه بخش خصوصی هم باید با سرمایه‌گذاری بیشتر حضور فعال‌تری در این بخش داشته باشد.دائمی در خصوص جمع‌آوری و تصفیه فاضلابهای خانگی شهرهای ساحلی کشور که طبق نظر کارشناسان حوزه محیط زیست یکی از عوامل آلودگی آب دریای خزر و خلیج‌فارس محسوب می‌شود، تصریح می‌کند: اولویت اول وزارت نیرو، جمع‌آوری فاضلاب مناطقی است که ایجاد آلایندگی بیشتری می‌کنند. شهرهایی مانند تهران، اصفهان، اهواز و شیراز.
200 میلیارد تومان بودجه سالانه مورد نیاز نگهداری شبکه فاضلاب
معاون نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور نیز در گفت‌وگو با قدس با اشاره به نقش و اهمیتی که جمع‌آوری و دفع فاضلاب در حفظ محیط زیست دارد، می‌گوید: از این رو وزارت نیرو از بدو تشکیل شرکتهای آب و فاضلاب اجرای طرح جمع‌آوری و تصفیه فاضلابها را در دستور کارش قرار داده است.
«حمید رضا تشیعی» شمار تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در ایران را حدود 100تا اعلام و تصریح می کند : در این مراکز انواع و اقسام فرایند تصفیه انجام می‌شود، از ساده‌ترین نوع که سیستم برکه‌ای تثبیت است تا سیستم‌های هوازی. البته استفاده از هر کدام از آنها به شرایط شهرها و آب و هوای آنها بستگی دارد. در واقع برای انتخاب یک روش ارزیابی‌های فنی و اقتصادی از سوی کارشناسان و مشاوران انجام می‌گیرد، با این حال و در شرایطی که محدودیت منابع مالی داریم اما پیمانکاران باید به سوی استفاده از فناوریهای جدید و روشهای کارآمدتر حرکت کنند تا سرعت اجرای طرحها و کیفیت کارشان افزایش یابد.
وی به قدس آنلاین می‌گوید: شبکه‌های جمع‌آوری و سامانه‌های تصفیه فاضلاب عمر خاصی دارند و پس از مدتی باید بازسازی و تعمیر شوند تا به محیط زیست آسیب نرسد که این کار از توان شرکتهای آب و فاضلاب خارج است، چون آنها قیمت تمام شده آب را از مردم نمی‌گیرند و زیان‌ده هستند، لذا بودجه مورد نیاز این بخش باید از منابع مالی عمومی تأمین شود تا بتوانیم شبکه‌های فاضلاب و تصفیه‌خانه‌های موجود را سرپا نگه داریم که برای این منظور فقط سالانه حدود 200میلیارد تومان نیاز است، از این رو درخواست یک ردیف بودجه کرده‌ایم که پیشتر حذف شده بود.
دکتر علیقارداشی نیز در این باره می‌گوید: راهکارها برای دستیابی به این هدف متنوع است. یکی از مهمترین آنها تأمین اعتبارات می‌باشد. البته در کشورهای پیشرفته شرکتهای آب و فاضلاب سود‌ده هستند، اما در ایران شرکتهای فعال در این حوزه نه تنها سود‌ده نیستند، بلکه زیان‌ده هم می‌باشند که این موضوع بیشتر به دو عامل قیمت‌گذاری پایین آب و انشعابهای فاضلاب برمی‌گردد که سودی عاید شرکتها نمی‌کند و همچنین تکنیکال. ما در این رابطه باید به سمت استفاده از روشهای جدید برویم که هزینه‌های کمتری دارند. البته استفاده از روشهای جدید بیشتر برای جامعه روستایی کاربرد دارد که اگر ما به سمت تکنولوژی‌های نو و فناوریهای تصفیه در محل برویم، آمار تحت پوشش جامعه روستایی را در این بخش بسیار بالا خواهیم برد، ضمن اینکه در این راستا بحثهای مدیریتی و کلان هم قابل طرح است.
افزون بر این برای پرهیز از مشکلات محیط زیستی، باید مصرف آب کاهش یابد. در ایران مصرف آب بسیار بیشتر از متوسط دنیا است. البته یک بخش این قضیه درست است که تکنیکی است و ما هدر رفت شبکه داریم، اما مصرف فردی ما بالا است. مثلاً هر فرد با 50لیتر آب می‌تواند مصرف آب خانگی داشته باشد که این رقم در شهرهای ایران بالای 150 و در تهران بالای 200 لیتر است که از این رقم 85درصد آن به فاضلاب تبدیل می‌شود که این عدد باید خیلی کاهش یابد که این بدون همکاری مردم و تغییر الگوی مصرف راه دیگری ندارد. مصرف سرانه آب در اروپا برای هر فرد در روز 130 لیتر است، اما در ایران تقریباً یک و نیم برابر آب مصرف می‌شود.
پایان پیام/.