انگشت اتهام هدررفت انرژی به سوی مهندسان ناظر

به گزارش تاسیسات نیوز،  این روزها اغلب سازندگان و مالکان مسکن تصورشان از اجرای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان نصب پنجره های دو جداره است و اعلام می کنند که با نصب این پنجره ها کار را تمام کرده اند و در حقیقت ساختمان را در مقابل هدررفت انرژی بیمه کرده اند. اما اغلب ساکنان واحدهای مسکونی از این بابت گلایه مند هستند که اکثر بساز بفروش ها واحدهای مسکونی را به گونه ای احداث می کنند که واحد مسکونی در تابستان گرم و در زمستان خُنک و سرد است.
اغلب مردم بر این باور هستند که سازمان نظام مهندسی ساختمان نظارتی بر عملکرد بساز بفروش ها ندارد و سازنده ها به راحتی هر بلایی که می خواهند بر سر ساختمان و در نهایت سرمایه ملی کشور می آورند.
مطابق ماده ۳۳ قانون نظام مهندسی کشور، مسوولیت نظارت عالیه بر اجرای ضوابط و مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرای تمامی ساختمان‌ها بر عهده وزارت راه و شهرسازی است. این روزها مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی آئین نامه ای را در مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان که هدفش صرفه‌جویی مصرف انرژی در ساختمان است تدوین کرده که حاوی مقررات به روزتر است.
مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در سال ۱۳۷۰ به تصویب هیات وزیران رسید و اجرای آن در ساختمان‌های کشور الزامی شد. این مبحث چندین بار بازنگری شده که آخرین آن در سال ۱۳۸۱ بوده و بعد از بازنگری چاپ و به کلیه ارگان‌های کشوری ابلاغ شد. در حال حاضر اجرای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان برای تمامی ساختمان‌های دولتی اجباری است و اجرای آن برای تمامی ساختمان‌های بخش خصوصی واقع در تهران و شهرهای تابعه از سال ۱۳۸۴ اجباری شده و برای ساختمان‌های واقع در سایر شهرها و استان‌ها مطابق برنامه زمانبندی الزامی است.
اما نکته جالب این قانون که دولت و وزارت راه و شهرسازی آن را تدوین کرده این است که بیشترین سهم هدر رفت انرژی را ساختمانهای دولتی به خود اختصاص داده اند.

بیش از ۴۰ درصد انرژی مصرفی در ساختمان‌ها مصرف می‌شود که از این مقدار، نزدیک به ۵۰ درصد نیز تلف می‌شود. همچنین بیشترین سهم اتلاف انرژی در ساختمان‌های عمومی و دولتی است

سال های قبل و پیشتر شیخ انصاری معاون دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان اعلام کرده بود که آمارها و مطالعات نشان می‌دهد بیش از ۴۰ درصد انرژی مصرفی در ساختمان‌ها مصرف می‌شود که از این مقدار، نزدیک به ۵۰ درصد نیز تلف می‌شود. همچنین بیشترین سهم اتلاف انرژی در ساختمان‌های عمومی و دولتی است.

او معتقد است که تعیین متولی خاص برای نگهداری تاسیسات سرمایشی و گرمایشی و تمامی انرژی مورد استفاده در ساختمان ها می تواند موثر باشد. چرا که برآوردها نشان می‌دهند که اگر متولی برای این مباحث وجود داشته باشد بیش از ۱۰ تا ۲۰ درصد انرژی تلف شده قابل برگشت است.

بر اساس جدولی که در مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان تهیه شده استان‌های کشور در ۳ گروه «الف»، «ب» و «ج» تقسیم‌بندی شده‌اند. به طوری که استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، همدان، چهارمحال و بختیاری، هرمزگان، بوشهر، خوزستان و زنجان در گروه الف، استان‌های اصفهان، سمنان، کردستان، کرمانشاه، مرکزی، قزوین، کرمان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، فارس و ایلام در گروه ب و استان‌های لرستان، قم، گیلان، گلستان، مازندران، کهکیلویه و بویر احمد، سیستان و بلوچستان و یزد در گروه ج قرار گرفته‌اند.

حال با وجود آن که سال هاست مسئولان دولتی درباره مصرف بیش از اندازه انرژی هشدار می دهند و هربار هم آمار و ارقامی که اعلام می کنند نگران کننده تر از قبل می شود مصرف لجام گسیخته انرژی هم چنان یکی از معضلات بزرگ کشور است.  به نظر می رسد راهکارهایی که هر از چند گاهی مطرح می شود نیز نتوانسته مهاری برای این موضوع باشد.

مقصر اول اتلاف انرژی در ساختمانها سازندگان غیر صلاحیت دار
در این خصوص بیژن خطیبی عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی تهران در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری بازار در پاسخ به این پرسش که برای جلوگیری از هدر رفت انرژی در ساختمانها به چه نکاتی باید توجه کرد؟ گفت: اولین موضوع در مصرف انرژی این است که وقتی یک ساختمان احداث می شود معماران و طراحی ساختمان بسیار حائز اهمیت خواهد بود. پس تا زمانی که طراحی ساختمانها و ساخت واحدهای مسکونی توسط سازندگان ذیصلاح انجام نشود، اتلاف انرژی در ساختمانها را شاهد خواهیم بود.

تمام فشارها به مهندسان ناظر وارد می شود در حالیکه اگر ریشه یابی شود متوجه خواهیم شد که ساخت واحدهای مسکونی توسط افراد غیر صلاحیت دار صورت می گیرد. از سوی دیگر متاسفانه هنوز صدور شناسنامه فنی ملکی به ندرت در حال انجام است

وی با تاکید بر اینکه ضلع بعدی دلیل کاهش هدر رفت انرژی در ساختمانها به موضوع نظارت بر ساختمانها باز می گردد گفت: تمام فشارها به مهندسان ناظر وارد می شود در حالیکه اگر ریشه یابی شود متوجه خواهیم شد که ساخت واحدهای مسکونی توسط افراد غیر صلاحیت دار صورت می گیرد. از سوی دیگر متاسفانه هنوز صدور شناسنامه فنی ملکی به ندرت در حال انجام است.

خطیبی ادامه داد: در حال حاضر برای ساختمانهای بالای ۲ هزار متر شناسنامه فنی ملکی صادر می شود در حالیکه باید این برنامه برای تمام واحدهای مسکونی حتی واحدهای مسکونی ۴۰ متر نیز این شناسنامه فنی ملکی که در حقیقت بخشی از آن مربوط به بخش انرژی و مصرف انرژی است صادر شود.
عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی تهران خاطر نشان کرد: در دهه ۴۰ و ۵۰ پنجره های به کار رفته در برخی ساختمانهای ساخته شده یک تو رفتگی و بیرون رفتگی داشتند. این موضوع برای زیبایی نبود بلکه با این اقدام در حقیقت سایه ای بر نمای ساختمان و سپس بر روی پنجره می افتاد. پس با همین روش ساده می توان در مصرف انرژی صرفه جویی کرد.

معماری جزء ارکان اصلی ساختمان است و در ساختمانها مهندسان تاسیسات برق و مکانیک می توانند نقش بسزایی در کاهش مصرف انرژی در ساختمانها داشته باشند

خطیبی با بیان اینکه معماری جزء ارکان اصلی ساختمان است و در ساختمانها مهندسان تاسیسات برق و مکانیک می توانند نقش بسزایی در کاهش مصرف انرژی در ساختمانها داشته باشند ادامه داد: مهندسان برق حتی می توانند در ساختمانها در مورد تعداد لامپ های کم مصرف به کار رفته نظر دهند. یعنی نباید در یک ساختمان برای هر یک متر مربع یک چراغ و یک روشنایی به کار گرفته شود. این راهنمایی را یک مهندس برق می تواند به خوبی انجام دهد.

وی ادامه داد: در ساخت یک ساختمان باید افراد دارای صلاحیت دار وارد شوند و نباید حتی در استفاده از مهندسان برق و مکانیک نیز غافل شد.

اگر از اغلب دارندگان واحدهای مسکونی نوساز این پرسش به عمل آید که در تابستان آیا واحد مسکونی شما خُنک است و در زمستان گرم است؟ متفق القول جواب آنها منفی خواهد بود.

نظام مهندسی در جلوگیری از هدررفت انرژی تنها است
سعید سعیدیان رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران در پاسخ به این پرسش که اغلب ساکنان واحدهای مسکونی نوساز از این موضوع گلایه دارند که مهندسان ناظر نسبت به اینکه واحدهای مسکونی توسط بساز بفروش ها چگونه ساخته می شود و اینکه واحدهای مسکونی آنها در تابستان گرم و در تابستان سرد است،  می گوید: سازمان نظام مهندسی ساختمان مشتاق این است که تمام مباحث ۲۲ گانه مقررات ملی ساختمان رعایت شود. اما در این خصوص سازمان نظام مهندسی تنها است.

برای جلوگیری از هدر روی انرژی در ساختمان ها و اینکه ساختمانها به گونه ای احداث شوند که در تابستان خُنک و در زمستان گرم باشند چرا از تعداد بیشتر مهندسان ناظر استفاده نمی شود؟

وی در پاسخ به این پرسش که برای جلوگیری از هدر روی انرژی در ساختمان ها و اینکه ساختمانها به گونه ای احداث شوند که در تابستان خُنک و در زمستان گرم باشند چرا از تعداد بیشتر مهندسان ناظر استفاده نمی شود؟ افزود: در حال حاضر برای ساختمانهای بالای ۱۵۰۰ متر ۴ مهندس ناظر مورد استفاده قرار می گیرد. اما برای واحدهای مسکونی زیر ۱۵۰۰ متر که ۸۰ درصد تعداد واحدهای مسکونی ساخته شده را به خود اختصاص می دهند تک ناظر هستند.
به هر سوی استاندارد نبودن ساختمانها در کشور، عدم رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، عدم بکارگیری مصالح و تجهیزات ساختمانی عایق و موثر در کاهش اتلاف انرژی در یک ساختمان و در نهایت عدم فرهنگ سازی در خصوص رعایت مباحث مربوط به کاهش مصرف انرژی می تواند در مصرف انرژی ساختمانها تاثیرگذار باشد. به عبارتی وجود این عوامل باعث شده است که اکثر ساختمان های کشور بزرگترین منبع اتلاف انرژی شوند.
مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان که در دهه ۷۰ تدوین شده است راه کارهای به کارگیری مقررات را متناسب با امکانات داخلی آن دوره فراهم کرده بود. پس در صورت اجرای قوانین به روز شده و ویرایش جدید مبحث ۱۹ در ساختمان های جدید، میزان مصرف انرژی در ساختمان ها حداقل می تواند تا ۳۰ درصد کاهش یابد به شرط اینکه سازمان نظام مهندسی ساختمان بر رعایت این قانون توسط سازنده ها نظارت بیشتری داشته باشد.