در حال حاضر پنج میلیون دستگاه کولر گازی فرسوده در کشور وجود دارد که این تجهیزات دو برابر کولرهای پربازده برق مصرف می‌کنند؛ در مرحله اول اجرای طرح تعویض کولر گازی فرسوده، قرار است تنها یک میلیون دستگاه کولر گازی فرسوده اسقاط و کولرهای پربازده جایگزین آنها شود.
به‌گزارش پایگاه خبری تاسیسات نیوز، چندی پیش شورای اقتصاد طرح پیشنهادی وزارت نیرو برای تعویض یک میلیون کولرگازی فرسوده در مناطق جنوبی را به تصویب رساند و این در شرایطی است که اجرای این طرح صرفه‌جویی دو میلیارد مترمکعبی در مصرف گاز، ممانعت از انتشار ۶ میلیون تن آلاینده در جو و کاهش ۱۶۰۰ مگاواتی پیک بار شبکه را به‌همراه خواهد داشت که این مهم معادل یک نیروگاه ۲۰۰۰ مگاواتی است.
احداث یک نیروگاه ۲۰۰۰ مگاواتی و شبکه‌های ارتباطی آن هم نیازمند ۲۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری است و گفته شده با اجرای این طرح، سالیانه از مصرف دو میلیارد مترمکعب گاز در نیروگاه‌های کشور کاسته شده و به‌دنبال آن از انتشار ۶ میلیون تن آلاینده به جو جلوگیری می‌شود.
از سوی دیگر در حال حاضر ۶۵ درصد از بار پیک مناطق گرمسیری به کولرها و وسایل سرمایشی اختصاص دارد که دوره گرما در این مناطق ۹ ماه از سال و به‌طور متوسط در این نواحی ۱۸ ساعت در شبانه‌روز از کولر استفاده می‌شود. اجرای این طرح آنطور که از سوی مسوولان اعلام شده، منافع اقتصادی قابل توجهی برای مشترکان خواهد داشت، به‌طوری‌که بر اساس ارزیابی صورت گرفته، اجرای این طرح کاهش ۳۰ درصدی مبلغ قبوض برق مشترکان را به‌همراه خواهد داشت و مشترک تنها ۳۵ درصد از قیمت یک کولر را در حدود ۲۴ ماه به‌صورت اقساط پرداخت خواهد کرد.
این طرح بر اساس قوانین بالادستی از جمله قانون اصلاح الگوی مصرف و قانون رقع موانع تولید و طی فرایند چند ساله به لحاظ اجرایی و اقتصادی بودن مورد بررسی کارشناسان قرار گرفته و نهایتا به تصویب شورای اقتصاد رسیده است. به گفته مصطفی رجبی‌مشهدی – سخنگوی صنعت برق – با اجرای این طرح شاهد راه‌اندازی خطوط تولید کولرهای پربازده در کشور هستیم و این طرح هیچگونه ارتباطی به توافق‌نامه‌های بین‌المللی از جمله توافق‌نامه پاریس ندارد و امیدواریم با اجرای این برنامه مردم کشورمان در تابستان‌های گرم پیش رو از رفاه و آسایش کاملی در تامین برق برخوردار باشند.
همچنین این طرح از مناطق گرمسیری شروع و طی سه سال با همکاری سازندگان داخلی ۶۰۰ اشتغال مستقیم و ۱۸۰۰ اشتغال غیرمستقیم ایجاد خواهد کرد و به گفته وزیر نیرو، حدود ۲۱ هزار مگاوات مربوط به اوج بار در هر سال به دلیل دستگاه‌های سرمایشی است و هرچه راندمان این دستگاه‌ها بهتر شود، برق کمتری مصرف خواهد شد، در نتیجه کشور به احداث نیروگاه کمتری نیاز دارد، همچنین با اجرای این طرح، می‌توان زمینه صادرات گاز صرفه‌جویی شده را با نرخ صادراتی فراهم کرد.
به گفته رضا اردکانیان، بیشتر سوخت مصرفی نیروگاه‌ها، گاز است؛ بنابراین با کاهش نیاز کشور به احداث نیروگاه، صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای در مصرف گاز صورت می‌گیرد. علاوه‌بر این براساس گزارش‌های وزارت نفت، میزان مصرف گاز خانگی به ویژه در فصل سرما بسیار است که این مصرف بر صادرات گاز و تولید برق در نیروگاه‌ها تاثیر منفی دارد، اگر میزان مصرف گاز خانگی کنترل نشود، ممکن است نیروگاه‌ها برای تولید برق با مشکل روبرو شده و نقصان برق و مواجه با خاموشی خسارت قابل توجهی را ایجاد کند.
مصوبه شورای اقتصاد چه می‌گوید؟
بر اساس مصوبه شورای اقتصاد در جلسه سی‌ام دی ماه ۹۸ وزارت نیرو درباره صدور مجوز طرح «جایگزینی یک میلیون کولرگازی فرسوده با کولرهای گازی راندمان بالا» در شهرستان‌هایی که دارای تعرفه برق مناطق گرمسیر یک هستند، در سقف مبلغ ۶۵۰ میلیون دلار شامل بازپرداخت اصل و فرع سرمایه گذاری طرح از محل عایدات صرفه‌جویی و زمانبندی اجرا را به استناد ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، بررسی و مشروط به رعایت موارد ذیل مورد تصویب قرار داد.
شرکت‌های سرمایه‌گذار مکلف‌اند برای کولرهای گازی جدید مورد استفاده در این طرح، تاییدیه نسبت بازدهی انرژی (EER) نامی حداقل برابر با ۳.۵ و نسبت بازدهی انرژی (EER) عملی حداقل برابر با ۳.۱۵ را از آزمایشگاه‌های مرجع مستقل مورد تایید وزارت نیرو اخذ کنند. کولرهای گازی جدید تحویلی از سوی شرکت‌های سرمایه‌گذار در این طرح شامل کندانسور، اواپراتور، فن‌های تجهیز و بدنه می‌بایست حداقل ۵۱ درصد ساخت داخل بوده و تاییدیه وزارت صنعت، معدن و تجارت را اخذ کنند.
همچنین کل تجهیزات کولر گازی باید گارانتی دو سال و کمپرسور آن، گارانتی پنج سال داشته باشد. همچنین شرکت‌های سرمایه‌گذار متعهد می‌شوند ۱۰ سال خدمات پس از فروش در استان‌های مورد نظر را ارائه کنند. این طرح مختص مشترکین مصارف خانگی و عمومی برق در شهرستان‌هایی است که دارای تعرفه برق مناطق گرمسیر یک هستند.
این طرح شامل جایگزینی یک به یک کولرهای گازی پنجره‌ای فرسوده با کولرهای گازی جدید با ظرفیت برودت ۱۸۰۰۰ BTU است. شرکت توانیر موظف است در چارچوب قانون برگزاری مناقصات، از طریق دو مناقصه مجزا در مقیاس ۵۰۰ هزار دستگاه کولر برای هر مناقصه، شرکت سرمایه‌گذار مجری طرح را انتخاب کند.
شرکت‌کنندگان در مناقصه پس از ارائه تاییدیه بند ۱، ۲ و ۳ این مصوبه می‌توانند در مناقصه شرکت کنند. برندگان مناقصه شرکت‌های حقوقی هستند که کمترین قیمت سرمایه گذاری به ازای جایگزینی هر کولر گازی را پیشنهاد دهند. قیمت سرمایه گذاری هر کولر به صورت اقساطی حداکثر تا سقف ۶۵۰ دلار است که از این مبلغ ۶۴۰ دلار بابت سرمایه گذاری و هزینه‌های مربوط به گارانتی تجهیزات (موضوع بند ۳ این مصوبه) بوده و مبلغ ثابت ۱۰ دلار نیز بابت هزینه‌های اندازه‌گیری و صحه‌گذاری طرح و بیمه حوادث پروژه هزینه خواهد شد.
اما هزینه‌های مربوط به نظارت، کنترل و پایش این طرح از محل بند ۹ این مصوبه تامین می‌شود؛ هر شرکت سرمایه گذار موظف است به تدریج و به نسبت پیشرفت پروژه، مبلغ مذکور را تا سقف پنج میلیون دلار بابت هزینه‌های اندازه‌گیری و صحه‌گذاری طرح و بیمه حوادث به حساب شرکت توانیر واریز کند. دوره بازپرداخت تعهدات دولت به شرکت‌های سرمایه‌گذار موضوع این مصوبه برابر با ۱۸ ماه و حداکثر تا پایان سال ۱۴۰۱ از محل صرفه‌جویی مربوط به ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور است.
شرکت توانیر موظف است میزان ۳۰ درصد از هزینه بازپرداخت سرمایه گذاری طرح را تامین کند. در زمان عقد قرارداد با شرکت سرمایه گذار، پنج درصد از سهم شرکت توانیر (به غیر از هزینه‌های نظارت و پایش) توسط این شرکت به صورت پیش‌پرداخت به حساب شرکت‌های سرمایه‌گذار به صورت ریالی واریز می‌شود. الباقی سهم توانیر به میزان ۲۵ درصد در فواصل زمانی سه ماهه مطابق سند اندازه‌گیری و صحه‌گذاری طرح پرداخت خواهد شد.
همچنین ۳۵ درصد از هزینه سرمایه گذاری طرح نیز توسط مشترکین داوطلب طرح با نرخ تسعیر ارز در زمان عقد قرارداد مشترکین با شرکت توانیر در اقساط ریالی مساوی ۲۴ ماهه (درج در قبوض برق مصرفی ماهانه آنها) پرداخت خواهد شد. ۳۵ درصد هزینه سرمایه گذاری نیز مطابق سازوکار اندازه‌گیری و صحه‌گذاری موضوع بندهای ۱۸، ۱۹ و ۲۰ این مصوبه توسط دولت و از طریق قوانین بودجه سنواتی و در فواصل زمانی سه ماهه به حساب شرکت سرمایه‌گذار عامل صرفه‌جویی مطابق مصارف تبصره ۱۴ قانون بودجه سنواتی کل کشور پرداخت خواهد شد.
در صورت بازپرداخت سهم مشترکین داوطلب حداکثر طی ۴۸ ماه، شرکت توانیر مجاز است هزینه شرکت سرمایه‌گذار را طی دو سال اول به صورت کامل پرداخت کرده و سهم مشترکین داوطلب را به صورت ماهانه طی ۴۸ ماه از طریق درج در قبوض برق مصرفی آنها دریافت کند. در صورت افزایش نرخ تسعیر ارز در زمان بازپرداخت اقساط ماهیانه، شرکت توانیر موظف است مابه‌التفاوت پرداختی مشترکین و قیمت نهایی هر دستگاه کولر را پرداخت کند. در زمان تنظیم قرارداد فی‌مابین شرکت توانیر و مشترکین خانگی و اداری، پرداخت ماهانه اقساط توسط مشترکین از طریق قبوض برق مصرفی الزامی است.
در اجرای این طرح، میزان صرفه‌جویی گاز طبیعی معادل ۲.۰۲۶ میلیون مترمکعب در سال خواهد بود. محاسبات برای میزان صرفه‌جویی براساس قیمت سوخت گاز طبیعی ۱۷ سنت دلار به ازای هر مترمکعب گاز طبیعی است. حداکثر کمک قابل پرداخت از سوی دولت به ازای هر کولر گازی در شش قسط ۳۸ دلاری در اقساط سه ماهه متوالی بعد از نصب خواهد بود.
وزارت نیرو (شرکت توانیر) موظف است در جهت تولید و اشتغال نیروی متخصص، طرح آموزش نصب کولرهای گازی موضوع این مصوبه را اجرا کند. شرکت توانیر موظف است نسبت به تدوین دستورالعمل‌های نصب استاندارد تجهیزات و نظارت میدانی این طرح از طریق شرکت‌های صاحب صلاحیت به عنوان مدیریت طرح (MC) اقدام کند. سه درصد از کولرهای گازی جدید در این طرح قبل از نصب می‌بایست مطابق بند (۱) این مصوبه و به صورت تصادفی در آزمایشگاه‌های مرجع مستقل مورد تایید وزارت نیرو مورد تست قرار گیرند.
یک درصد از کولرهای گازی جدید نصب شده باید براساس دستورالعمل بازرسی میدانی موضوع بند (۱۷)، توسط اشخاص حقیقی و حقوقی صاحب صلاحیت، مورد بازرسی قرار گرفته و گزارش‌های مورد تایید را به شرکت‌های توزیع نیروی برق در هر استان ارسال کنند. در صورت تایید الزامات بندهای ۱۸ و ۱۹ این مصوبه توسط اشخاص حقیقی و حقوقی ناظر طرح، اعلام گزارش‌های مذکور توسط شرکت توانیر و تایید وزارت نیرو، تعهدات موضوع این مصوبه با تخصیص سازمان برنامه و بودجه کشور تا سقف ۲۲۷.۵ میلیون دلار در فواصل زمانی سه ماهه از طریق شرکت توانیر در وجه شرکت سرمایه‌گذار عامل صرفه‌جویی طرف قرارداد واریز خواهد شد.
شرکت توانیر موظف است یک نسخه از قراردادهای منعقده در اجرای این مصوبه را به سازمان برنامه و بودجه کشور ارسال کند. انتقال بازپرداخت هر سال به سال بعد به دلایل عملیاتی حداکثر تا سال ۱۴۰۵ و پس از تایید سازمان برنامه و بودجه کشور بلامانع است. بازپرداخت سرمایه گذاری در این طرح که به منظور اصلاح الگوی مصرف حامل انرژی به شرکت‌های سرمایه‌گذار، از محل صرفه‌جویی در مصرف برق و یا سوخت گاز طبیعی یا درآمد حاصل از اجرای طرح پرداخت می‌گردد؛ به عنوان پرداخت بلاعوض دولت بابت جبران سرمایه گذاری و یا یارانه صرفه‌جویی حامل‌های انرژی محسوب گردیده و لذا از شمول قانون مالیات بر ارزش افزوده خارج و ماخذ محاسبه مالیات و عوارض ماده ۱۴ قانون مالیات بر ارزش افزوده نخواهد بود.
در اجرای این مصوبه رعایت شرایط و ملاحظات زیست محیطی الزامی است. در اجرای این مصوبه رعایت قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی (مصوب ۱۳۹۸.۲.۱۵ مجلس شورای اسلامی) الزامی است. شرکت توانیر موظف است گزارش عملکرد و پیشرفت پروژه‌ها را در مقاطع زمانی سه ماهه به سازمان برنامه و بودجه کشور ارسال کند. وزارت نیرو مکلف است برای حصول اطمینان از اسقاط کولرهای گازی فرسوده موضوع این مصوبه، تمهیدات لازم را اتخاذ کند.
زمانبندی انجام سرمایه گذاری و بازپرداخت صرفه‌جویی طرح مذکور براساس جدول ذیل خواهد بود.
در حال حاضر حدود ۷۰ درصد از خانوارهای ایرانی از کولرهای آبی و یا گازی برای خنک کردن محیط زندگی خود استفاده می‌کنند و این در حالیست که توان کولرهای آبی در حدود ۵۰۰ وات و در مورد کولرهای گازی بالغ بر ۲۰۰۰ وات است. به‌طور کلی می‌توان گفت با فرض کارکرد ۱۴۴۰ ساعت در سال، کاهش مصرف سالانه انرژی به ازای یک دستگاه ۱۴۴۰ کیلووات ساعت خواهد بود بدین ترتیب با ارتقای رتبه مصرف انرژی در کولرهای گازی می‌توان تا ۴۰۰۰ مگاوات پیک مصرف را کاهش داد.
با در نظر گرفتن این نکته که مصرف انرژی کولرهای گازی بسیار بیشتر از کولرهای آبی راندمان بالاست، دلایلی چون رشد فزاینده بازار کولرهای گازی در کشور و عدم استفاده از الگوی صحیح پیاده‌سازی سامانه‌های سرمایشی موجب افزایش سهم برق مصرفی بخش سرمایش ساختمان‌ها شده و این در حالی است که در بسیاری از شهرها و اقلیم‌های کشور ، استفاده از کولر آبی با توجه به میزان دما و رطوبت، بهترین گزینه است.
