تهران را کوچک کنید، زلزله ۷ریشتری پایتخت را دفن می کند
«تکان می‌آید و چیزی به اسم گسل هم مسببش خواهد بود. کاملا می‌دانیم در این پهنه زلزله بزرگی رخ می‌دهد و در علم امروز شکی به این موضوع نیست.»
به گزارش تاسیسات نیوز، زلزله هفته گذشته پایتخت، بسیاری را به یاد زلزله ۷ ریشتری انداخت که سال‌هاست زمین‌شناس‌ها نسبت به احتمال وقوع آن در تهران هشدار داده بودند، زلزله‌ای سیاه و مبهم که به گفته برخی لحظات وحشتناکی برای تهران رقم خواهد زد.
زمین‌شناس‌ها می‌گ تهران هر ۳۲۰۰ تا ۳۵۰۰ سال در انتظار یک زلزله بزرگتر از ۷ ریشتر به بالا نشسته است؛ می‌گویند تمدن قیطریه را ۳۲۰۰ سال پیش آخرین زلزله ۷ ریشتری جنوب البرز، نابود کرده است، به همین دلیل آماری زمین‌شناس‌ها هشدار دادند که باید منتظر وقوع زلزله‌ای شدید در تهران باشند.
درباره پیامدهای این زلزله اما حرف‌وحدیث‌های فراوانی وجود دارد. فریبرز ناطقی‌الهی، معاون پیشین پژوهشی پژوهشگاه بین المللی زلزله و رییس پژوهشکده مهندسی سازه، بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران زلزله، رییس پیشین انجمن مهندسی زلزله ایران و استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران از کسانی است که هشدارهای ترسناکی نسبت به پیامدهای از زلزله می‌دهد.
او گفت: اگر زلزله ۷.۱ بود باید تهران جمع می‌کردیم. همیشه گفتم، اگر زلزله بالای ۷.۱ بیاید باید ماشین‌های بتن‌ریزی بیاوریم و مثل چرنوبیل تهران را ببندیم. فرض کنید اصلا ۲۰درصد تاسیسات شهری تهران باقی بمانند، وقتی نتوانیم در آن تردد کنیم یا حرکت کنیم، چه سودی دارد؟ اولویت دولت نظام، حاکمیت و مسئولین ما باید زلزله تهران باشد. زلزله تهران بدترین تهدید کشور ما است.
آقای دکتر، باید از زلزله‌ای که رخ داد بترسیم و داستان ادامه دارد؟ یا ماجرا تمام شد؟
ببینید شهر تهران ما روی یک منطقه زلزله‌خیز است و داده‌های دستگاهی و تاریخی هم این موضوع را تایید کردند. اولین چیزی که در حرکت این زلزله باید توجه کنیم این است که قبول کنیم ما در پهنه‌ای زلزله‌خیز زندگی می‌کنیم. یعنی هر لحظه هر لحظه، ممکن است زلزله رخ بدهد. با قبول این مسئله باید جلوتر برویم و از ایستادن در این که زلزله چه هست، کدام گسل لرزیده و .. بگذریم، این‌ها به دردمان نمی‌خورد. همانطور که اگر زلزله تهران در دشت یا کویر لوت رخ می‌داد کسی متوجه نمی‌شد. خود زلزله برای ما مهم نیست، پیامدهای آن برای ساختار شهریمان مشکل‌ساز است.
ما باید ببینیم پیامدهای این زلزله‌ها چیست و چه کارهایی می‌توانیم بکنیم، به نظر می‌رسد این راه منطقی باشد. ۳۰ سال است من در حال مصاحبه درباره زلزله هستم، باید جلوتر برویم و ببینیم تبعات زلزله روی ساختار شهری چیست. بیاید اصلا جای زلزله از کلمه تکان استفاده کنیم، تکان اتفاق می‌افتد و باید برای آن برنامه‌ریزی کنیم، دیگر مردم نگران این نباشند که کدام گسل لرزید یا چه شد، اصلا به مردم عادی چه ارتباطی دارد کدام گسل لرزیده است؟ زلزله در گسل جنوب، گسل مشاء یا اصلا گسل دیگر رخ بدهد چه فرقی می‌کند؟
تکان می‌آید و چیزی به اسم گسل هم مسببش خواهد بود. کاملا می‌دانیم در این پهنه زلزله بزرگی رخ می‌دهد و در علم امروز شکی به این موضوع نیست.
فکر تبعات این زلزله در شهری مثل تهران چیست؟
ببینید زلزله یا تکان پدیده‌ای است که تمام شهر را به آشوب می‌کشد و تمام زیرساخت‌های ما را به هم می‌زند. بنابر به مطالعات مختلف در شهری مثل تهران ممکن است تا ۴.۵ میلیون نفر کشته داشته باشیم. بعضی‌ها سعی می‌کنند همیشه درباره گسل صحبت کنند و از مسائل زمین‌شناسی حرف بزنند. من خواهش می‌کنم درباره تکان و مسببش صحبت نکنیم و پیامدهایش را تعریف کنیم.
هفته پیش مثال روشنی برای آنچه ممکن است رخ بدهد بودند، جمعیت زیادی به خیابان‌ها رفتند. اگر خدایی نکرده در محله‌ای تخریبی رخ می‌داد یا بیمارستانی کار اورژانسی داشت، چه کار می‌توانستیم انجام بدهیم؟ آموزش‌های ما کجا هستند؟ چرا کمی فکر نکردیم؟
امروز در اخبار دیدم برخی به فکر این هستند که دستگاه لرزه‌نگاری بخریم، ما انقدر اطلاعات درباره زلزله تهران داریم که تا ۵۰ سال دیگر هم دستگاه نخریم هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد. اگر از همین داده‌های امروزمان استفاده کنیم، می‌توانیم شهرهای ایمن داشته باشیم. اما برنامه‌ریزی ما کجاست؟ شورای شهری که به فکر مدیریت یکی از مشکلاتمان باشد کجاست؟ شهرداری کجاست؟ من ۳۰ سال روی وضعیت تهران تمرکز کردم و این را می‌دانم که شرایطمان بسیار نابسمان است، نمی‌دانم تا کی می‌توانیم این شرایط را ادامه بدهیم.
من خودم مسئول بودم و می‌دانم کار سختی دارند، خیلی سخت است که من الان به شهردار بگویم چرا چنین کاری را انجام نمی‌دهد، بودجه باید وجود داشته باشد، حمایت سیاسی باید وجود داشته باشد، مردم باید همکاری کنند و … اما ببینید با حرف زدن که نمی‌توانیم مشکلات را حل کنیم. اگر زلزله هفته پیش ۷.۱ بود، تهران الان کن فیکون می‌شد. قول می‌دهم، اگر زلزله ۷.۱ بود باید تهران جمع می‌کردیم. همیشه گفتم، اگر زلزله بالای ۷.۱ بیاید باید ماشین‌های بتن‌ریزی بیاوریم و مثل چرنوبیل تهران را ببندیم. فرض کنید اصلا ۲۰درصد تاسیسات شهری تهران باقی بمانند، وقتی نتوانیم در آن تردد کنیم یا حرکت کنیم، چه سودی دارد؟ اولویت دولت نظام، حاکمیت و مسئولین ما باید زلزله تهران باشد. زلزله تهران بدترین تهدید کشور ما است.
سناریویی هم دارم که اگر زلزله بزرگی بیاید، فرودگاه مهرآباد به پایگاه امداد تبدیل می‌شود، تمام کشورهای دشمن با پروازهای مستقیم با سربازهایشان می‌آیند و شهر بسته می‌شود. ببینید من نگرانم و چون به هیچ کسی جز کشور، مردم و شهرم وابسته نیستم رک صحبت می‌کنم. مسئولین بی‌تفاوت نیستند اما باید بیشتر از این تلاش کنند وگرنه مشکلات ادامه خواهد داشت.احتمالا بعد از زلزله بخاطر لوله‌های گاز آتش‌سوزی هم تهران را در بگیرد.
این سناریو شما برای بالای ۷.۱ ریشتر است، یعنی تهران نسبت به مرز ۷ ریشتر مقاوم است؟
آسیب‌پذیری پارامتر بسیار پیچیده است که عوامل مختلف روی آن تاثیر می‌گذارند. یکی محتوای فرکانسی زلزله‌ای است که رخ داده است. یکی به مدت زلزله برمی‌گردد، یکی به پهنه وقوع زلزله برمی‌گردد، به بزرگی شتاب اصلی زلزله ربط دارد و … مثلا اگر اشتباه نکنم از خیابان جمهوری به پایین چون آب‌رفت زیاد می‌شود اگر لرزه‌ای در گسل شمالی تهران رخ بدهد وضعیت از این منطقه به پایین تشدید پیدا می‌کند یعنی ممکن است زلزله تا ۴ برابر شود. خود زلزله یک طرف و پدیده تشدید هم یک طرف.
برای این که جلوی فرار متخصصین، مسئولین و مردم را بگیرم می‌خواهم بگویم که اطلاعاتمان درباره زلزله آن قدر کافی است که برنامه جامعی درباره مدیریت بحران در شهرهای بزرگمان داشته باشیم، این یک همتی می‌خواهد که هنوز در حد حرف است.
شما خودتان مسئول بودید و حتی اسمتان در میان کاندیدای شهرداری تهران مطرح شد، این حرف‌های شما بیشتر به این نظر می‌آید که باید تهران را تخلیه کرد یا از نوساخت، به نظر شما با توسعه شهری این موضوعات اصلا عملی هستند؟
به نکته مهمی توجه کردید، من توسط یک گروه دانشگاهی کاندید شدم و موضوع جدی هم نبود چراکه برای کاندیداتوری در شهرداری باید وجهه سیاسی هم داشته باشید که من اصلا ندارم. آدم‌های رکی مثل من عموما نمی‌توانند وارد این سمت‌ها شوند.
اما بلافاصله بعد از ماجرای شهرداری من گزارشی را با اسم ۳۵ فرمان برای شهردار آینده تهران ارائه دادم. یکی از مسائلی که در شهر تهران باید دیده شود کوچک سازی است، اما ما هر روز در حال زیباتر کردن شهر تهران هستیم. این باعث می‌شود مردم بیشتری به این شهر جذب شوند. بدون شک تهران باید کوچک شود. ما باید برنامه‌ریزی کنیم.
من با شهردار تهران چندین بار صحبت کردم، ایشان مصمم هستند اما یا ابزار لازم را ندارند یا درگیر مسائل دیگری هستند. برای مثال من بارها گفتم که نباید پادگان‌ها را به پارک تبدیل کنیم و تاسیسات آن مثل سوله‌هایش را برای شرایط بحران نگه داریم. من فکر نمی‌کنم مسئله را خیلی‌ها شوخی گرفته باشند، اما بهای لازم را به آن نمی‌دهند. ما امروز می‌دانیم که دقیقا باید با تهران چه کار کنیم که در یک روند ۵، ۱۰ و ۲۰ ساله تهران را ایمن‌تر کنیم.
بگذارید صادقانه بگویم، تهران برای زندگی کردن شهری بی‌معنی است، اگرچه من هم به دلیل آموزش در دانشگاه اینجا هستم. اما اگر امکاناتی بود مطمئن باشید می‌رفتم. اگر زلزله یا تکان در تهران رخ بدهند، ساختمان‌ها و زمین‌هایی که به قیمت نجومی معامله می‌شوند، یک ریال ارزش نخواهند داشت.
مکزیک بعد از زلزله ۱۹۸۵ در برنامه‌ای فشرده به آموزش متخصصین و مردم پرداخت تا در زلزله چند سال پیش آن قدر بهتر عمل کرد و می‌توانیم بگوییم نسبت به وضعیت ۱۹۸۵ ۱۰۰درصد پیشرفتند کردند. ما هم ۳۰ سال است در حال اعتراض هستیم. ما الان شناخت بسیار خوبی از وضعیت تهران داریم، در جلسات هم می‌بینید ایده‌ها و حرف‌های خوبی می‌زنیم اما در عملی کردن وضعیت کم می‌آوریم.
آقای دکتر وقتی زلزله‌ای که می‌گویید بیاید و کل شهر نابود شود آموزش چه فایدهای دارد؟ و حتی می‌بینیم بخاطر ترس زلزله دو نفر کشته شدند.
دقیقا حرف‌های من را به شکل روشن‌تری بیان کردید. آموزش را باید از جایی شروع کنیم، در خود ژاپن هم در اثر ترس چندی پیش یک نفر کشته شد. این اتفاقات رخ می‌دهند. آموزش در سطوح مختلف و افراد مختلف باید شکل بگیرد، وقتی حساسیت مردم تراز اول جذب شود حمایت‌های لازم هم صورت می‌گیرند.
یادم است ۲۵ سال پیش، برای آقای زنگنه نامه‌ای از وضعیت نوشتم. پس فردا دیدم نوشته‌اند بودجه این موضوع داده شده و برنامه‌ها شروع شوند، از آن زمان پالایشگاه‌ها ارزیابی و مقاوم‌سازی شد. اما اتفاقاتی رخ داد و با ورود شرکت‌ها و افرادی خاص پروژه‌ها کنسل شدند.
چقدر اجرای این اقدامات در سطح کلان قابل اجراست؟
مکزیک و کالیفرنیا نمونه‌های این موضوع هستند و همه این‌ها عملی هستند. این کار قابل انجام است اما باید ضربه اولیه را بزنیم.
اما درباره شهری صحبت می‌کنیم که پیمان کارش به جای ۵سانتی‌متر آسفالت، نیم متر می‌ریزد.
من با شما کاملا موافق هستم و این درد من هم هست. اگر از صبح تا شب بگویم کار مشاور و پیمان‌کار درست نیست، جامعه مهندسی آسیب می‌بیند و آن طرف هم کارش را درست انجام نمی‌دهد. زیاد هم درباره این موضوع حرف بزنیم ممکن است بگویند خودمان می‌خواهیم مسئولیت این پروژه ها را بگیریم.
ببینید، مسئولین تراز یک ما باید وارد صحنه شوند و برای این کار بودجه بگذارند. از طرف دیگر هم باید شهر را کوچک کنیم و به شکل محلی برنامه‌ریزی کنیم. سازمان مدیریت بحران اعلام کرد تا سه روز آماده باش است، چرا تا یک هفته آماده باش نیستند؟ ما باید خیلی دقیق‌تر با این موضوع برخورد کنیم.
آقای دکتر افراد زیادی مثل شما بعد از این حرف‌ها به زلزله هراسی متهم می‌شوید. چه واکنشی به این حرف‌ها دارید؟
نه خیر، من از این حرف‌ها ناراحت نمی‌شوم. هرکسی وظیفه‌ای دارد من در این شهر و کشور بزرگ شدم. این کشور برای من سرمایه‌گذاری کرده است و من دانشی را کسب کردم. امید و آرزوی من همیشه این بود که به این جامعه و مردم تا جای ممکن کمک کند، پرونده علمی من هم این موضوع را نشان می‌دهد.
من جناحی نیستم و اصلا سیاست نمی‌فهمم، به همین دلیل همشه رک حرف می‌زنم. مسلما در نتیجه این نوع حرف زدن با این واکنش‌ها روبرو می‌شوم، هیچ مسئله‌ای هم نیست. من تا لحظه‌ای که نفس دارم به این کار ادامه می‌دهم، چون من دنبال پست و پروژه‌ای نیستم.
تا چه روزی بعد از زلزله هفته پیش شرایط به حالت عادی برمی‌گردد؟
هیچ کسی نمی‌تواند در این رابطه چیزی بگوید، کسی اگر حرفی بزند از روی نادانی است و یا صرفا دروغی مصلحتی است. در خبرها دیدم برخی گفتند این زلزله اصلی بوده، کسی نمی‌تواند چنین ادعایی کند. اما اگر تا یک هفته و ۱۰ روز شرایط آرام‌تر شده بود می‌توانیم فرض کنیم که احساس امنیت بیشتری داریم.
این حرف شما عکسش هم صادق است؟ این که کسی بگوید حتما به زودی زلزله ۸ ریشتری می‌آید، اشتباه نیست؟
بله اما گفتن دومی کمی آسان‌تر است چراکه ما دوره‌های بازگشتی در محاسبتمان فرض می‌کنیم و با این دوره‌ها می‌توانیم بگوییم در آینده مثلا زلزله ۸ می‌آید. البته نمی‌توانیم بگوییم زلزله دیروز پیش‌لرزه نبود اصلا درست نیست. به همین دلیل این دو یک مقداری با هم فرق می‌کند.
دماوند قبلا زلزله نزدیک ۸ داشته است، زلزله‌شناس‌ها یک تئوری دارند که یک گسل می‌تواند خیلی راحت زلزله جدیدی را دوباره پدید بیاورد. پس توجه کنید هر دوی این‌ها براساس احتمالات است. ۸ ریشتری قلب و مطالعات قوی‌تری می‌خواهد ولی اولی از نظر علمی هیچ واقعیتی ندارد.
منبع
اخبار آنلاین