برداشت بیش از حد آب زیرزمینی و زلزله؟

حمید پشتوان

 

به گزارش تاسیسات نیوز، در 11 می 2011، زمین‌لرزه 1/5 ریشتری جنوب اسپانیا را لرزاند. این زمین‌لرزه سبب مرگ نه نفر شد و خسارت شدیدی به ساختمان‌ها در شهر لورکا وارد کرد. اثر تخریبی این زمین‌لرزه مایه شگفتی بود، چرا که بزرگی آن زیاد نبود. محققان دانشگاه تورنتو با مطالعه گسل همجوار شهر لورکا در جنوب اسپانیا به این نتیجه رسیده‌اند که برداشت آب زیرزمینی، عامل وقوع زمین‌لرزه بوده است.

نقشه‌های تهیه‌شده از سطح زمین بر اساس داده‌های ماهواره‌ای، امکان مشخص‌کردن محدوده‌هایی را که کاهش آب زیرزمینی در آنها روی داده فراهم آورده است. نتایج مطالعه محققان دانشگاه تورنتو در مجله پراعتبار Nature Geoscience منتشر شده است. این مطالعه چگونگی تأثیرگذاری فعالیت انسان، مانند برداشت یا حفر چاه را بر فعالیت لرزه‌ای برجسته می‌کند. در این مقاله آمده است که جابجایی‌های روی داده، با مکان‌هایی همبستگی نشان می‌دهد که آب زیرزمینی سال‌ها است برداشت شده است.

Pablo Gonzalez و همکاران وی در دانشگاه تورنتو، برای ردیابی جابجایی زمین در زلزله لورکا تا منشای آن، از داده‌های ماهواره‌ای استفاده کردند و به این نتیجه رسیدند که رخداد زمین‌لرزه، نتیجه لغزش یک گسل نسبتاً کم‌عمق بوده است که یک حوضه آبی بزرگ واقع در جنوب این شهر را قطع می‌کند. وقوع این لغزش در عمق 3 کیلومتری توضیح می‌دهد چرا زلزله نسبتاً متوسط 1/5 ریشتری، خسارت زیادی را در این محدوده سبب شده است.

 

تیم مطالعاتی دانشگاه تورنتو در بررسی دلایل بالقوه لغزش، دریافت که سطح آب زیرزمینی در حوضه مجاور گسل، در 50 سال گذشته حدود 250 متر اُفت کرده است. عمده برداشت آب برای آبیاری در این منطقه استفاده شده است. محاسبات آنان نشان می‌دهد که اُفت تراز آب زیرزمینی، تنش‌هایی را در گسل‌ به وجود آورده و به عنوان محرک آغازین زمین‌لرزه عمل کرده است.

 

البته باید توجه داشت که این محدوده در یک منطقه فعال لرزه‌ای نیز قرار دارد. دکتر Gonzalez تأکید می‌کند که این مطالعه، خاص زلزله لورکا بوده و نمی‌توان صرفاً با مطالعه یک مورد خاص، قاعده کلی صادر کرد.

 

دکتر Jean-Philippe Avouac از مؤسسه تکنولوژی کالیفرنیا معتقد است «شواهدی از این دست باید درباره سایر رویدادهایی که در نزدیکی سدها، آبخوان‌ها و یخچال‌های در حال ذوب پدید می‌آید نیز بررسی شود. گسل‌های تکتونیکی فعالی در نزدیکی این محدوده‌ها وجود دارد. تحریک زمین‌لرزه، کار دشواری نیست، حتی بارندگی سنگین هم می‌تواند این کار را انجام دهد.» نمونه‌های فراوانی از فعالیت لرزه‌ای در اثر آبگیری دریاچه مخازن و استخراج هیدروکربن در سال‌های گذشته مستند شده است.

 

وی ادامه می‌دهد «اگر روزی برسد که علم بتواند دقیقاً نحوه توزیع تنش‌ها در اثر فعالیت‌های انسانی و تأثیر بر رویدادهای لرزه‌ای را مشخص کند، آن وقت خواهیم توانست گسل‌های طبیعی را رام کنیم.»

 

 

 

 

 

 

انتهای خبر