چرا در بهینه سازی مصرف انرژی موفق نبوده ایم؟ چه باید کرد؟ اولویت ها کدامند؟(2)

بهینه سازی انرژی در بخش های حمل و نقل، تولید و کشاورزی ضروری است اما به آسانی، سهولت و اهمیت بهینه سازی در بخش ساختمان نیست. بهینه سازی در بخشهای اشاره شده یک ضرورت اجتناب ناپذیر است اما واقعیت امر اینست که نیازمند سرمایه گذاری سنگین و بواسطه اثرات چند جانبه اقتصادی و اجتماعی آن (نرخ تورم، تولید و اشتغال و …)، پیچیدگی و دشواری خاص خود را دارد در عین حال با برنامه ریزی و هدفگذاری مشخص چند ساله می توانیم به آن برسیم. در کنار این موارد، حجم و سهم مصرف انرژی در بخش ساختمان بسیار بالاست (40% کل مصرف انرژی کشور) و اجرای پروژه های بهینه سازی در این بخش از نظر زمان و هزینه بسیار قابل توجیه و اهداف بهینه سازی در این بخش با هزینه کمتر و کمترین اثرات جانبی قابل تحقق است.

در همین راستا، امید می رود با نگاه و تمرکز ویژه مجلس و دولت در تکمیل و تقویت طرح پیشنهادی اینجانب برای “کارت اعتباری یارانه انرژی” –که هم اکنون در کمیسیون انرژی مجلس در دست مطالعه و بررسی است- با اراده ای قوی، قدم های بزرگتر، موثرتر و سریعتری را در بهینه سازی انرژی با اولویت بخش ساختمان با کمترین اثرات منفی جانبی برداریم. بر اساس بازخوردهای دریافتی از برخی اساتید و صاحبنظران و کارشناسان، این طرح، موثرترین شیوه و حتی تنها راه اصلاح قیمت های حامل های انرژی و تحقق اهداف بهینه سازی و اصلاح الگوی مصرفانرژی با کمترین اثرات و پیامدهای منفی جانبی است. بر اساس این طرح، به میزان متوسط سرانه مصرف انرژی (گاز و برق) در واحدهای مسکونی به قیمت نهایی و آزاد هدفگذاری شده در قانون هدفمندی یارانه ها، در قابل کارت اعتباری در اختیار خانواده ها قرار می گیرد. مدیریت مصرف انرژی و اعتبار شارژ شده در کارت اعتباری یارانه انرژی خانوار، کاملا” دراختیار و کنترل خانوار است. خانواده ها می توانند مصرف قبلی یا بیش از آن را داشته باشند و کل اعتبار کارت و مازاد بر آن را صرف انرژی مصرفی در واحد مسکونی شان کنند یا می توانند صرفه جویی کنند و از مانده اعتبار کارت بهره مند شوند. فراموش نکنیم که مصرف انرژی در ساختمان های ما تا 80% قابل کاهش است و طرح کارت اعتباری یارانه انرژی برای تحقق این هدف، بسیار موثر و راهگشاست.

لازم به اشاره است که اصلاح قیمت های حامل های انرژی برای توجیه پذیر بودن راهکارهای بهینه سازی انرژی ضروری است. با وجود چند برابر شدن قیمت حامل های انرژی در مرحله اول هدفمندی یارانه ها، بدلیل جهش قیمت ارز، همچنان سطح قیمت های موجود با قیمت های واقعی هدفگذاری شده در قانون هدفمندی یارانه ها فاصله زیادی دارد. این فاصله در مورد انرژی مصرفی غالب در بخش ساختمان (برق و گاز طبیعی)، حدود 8 تا 10 برابر سطح قیمت فعلی است در حالیکه این فاصله در مورد حامل های انرژی مصرفی در بخش خودروهای سبک (بنزین و CNG) کمتر است. این یعنی پرداخت سوبسید بیشتر به انرژی مصرفی در بخش ساختمان و اهمیت توجه به راهکارهای اصلی بهینه سازی و کاهش مصرف انرژی دراین بخش پرمصرف و فاقد ارزش افزوده.

بهینه سازی انرژی در بخش ساختمان را باید از کجا شروع کرد؟

• ما نیازمند یک نهضت و انقلاب کیفی سازی در ساخت و ساز مسکن با کمک همه دستاندرکاران صنعت ساختمان و همه نهادها و دستگاههای قانون گذار، متولی، هدایتگر و ناظر هستیم. (مجلس، وزارت مسکن، سازمان ملی استاندارد، بهینه سازی، سازندگان مسکن، تولیدکنندگان مصالح و تجهیزات ساختمانی، رسانه ها و …)

برای صرفه جویی در بخش ساختمان باید از گلوگاهها و شاهراه های اصلی اتلاف یا هدررفت انرژی شروع کرد و اصطلاحا” جلوی اتلاف انرژی را باید از سرچشمه گرفت. پیشگیری بهتر از درمان است.

• راهکار اصلی و اولویت اول قابل اجرا، هدفگذاری و هماهنگی و همسوسازی همه جانبه دستگاههای قانون گذار و اجرایی و ناظر برای ترویج گسترده انواع عایق های استاندارد و ساخت ساختمان های عایق (پوسته ساختمان و تاسیسات) در ساخت و سازهای جدید -مثلا” از ابتدای مهر 93- و ممنوعیت قاطع برای ساخت ساختمان فاقد عایق مناسب از نقطه آغاز در زمان طراحی و تهیه نقشهها یعنی قبل از صدور پروانه ساخت و گودبرداری و شروع عملیات ساختمانی است. در اجلاس هفدهم سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور (تیرماه 93) در جلسه کمیسیون انرژی و محیط زیست این پیشنهاد را برای درج در مصوبات و قطعنامه اجلاس مطرح کردم که مورد توجه قرار گرفت.
• اگر این اقدام پیشگیرانه مهم در اصلاح الگوی مصرف انرژی در ساختمان ها از یک زمان توافقی الزامی، قطعی و انجام نشود، سالهای آینده مجددا” باید برای درمان درد مصرف بالای انرژی در این ساختمانها یا تاسیسات آنها -مشابه آنچه امروز برای اصلاح و معاینه فنی بیش از یک میلیون موتورخانه از محل بند “ق” تبصره 2 بودجه سال 93 و آيين نامه اجرايي ماده 14 قانون اصلاح الگوي مصرف، در اولویت برنامه های وزارت نفت و شرکت بهینه سازی مصرف سوخت قرار دارد- هزینه کنیم که کارایی و اثربخشی کیفی سازی در زمان ساخت را نخواهد داشت. (به اصطلاح ناچار می شویم “آفتابه خرج لحیم کنیم”!) دوباره تاکید و یادآوری می شود که پیشگیری بهتر، آسانتر و کم هزینه تر از درمان است.

بعد از برنامه ریزی برای اجرای پیشنهاد و راهکار اصلی فوق (عایق بندی استاندارد پوسته خارجی و تاسیسات در ساخت و ساز جدید)، راهکارهای ثانویه زیر نیز قابل برنامه ریزی و اجراست:

1. 1.استفاده از محصولات و سیستم های با فناوری روز، راندمان بالا، کم مصرف و البته ایمن.
2. 2.استفاده از پنجره های دوجداره “یو پی وی سی” استاندارد با رعایت الزامات ایمنی دریچه تامین هوا و جریان هوای تازه.
3. 3.استفاده از انرژی های تجدید پذیر بویژه انرژی خورشیدی.

بدیهی است برای ساختمان های موجود شامل 22 میلیون واحد مسکونی و بیش از یک میلیون ساختمان و یا واحد اداری، تجاری، عمومی و آموزشی فاقد کیفیت از نظر مصرف انرژی (عمدتا” بدلیل عایق نبودن)، با هدف کاهش حداقل 50% در مصرف انرژی، راهکارهایی ساده، موثر و بعضا” متفاوت از راهکارهای بهینه سازی در ساختمان های جدید را می توان -و باید- اجرا نمود (از جمله: جایگزینی سیستم های انرژی بر فرسوده و پرمصرف با محصولات، سیستم ها و فناور های نوین کم مصرف، جایگزینی پنجره ها با پنجره دوجداره “یو پی وی سی” استاندارد، حتی الامکان اجرای لایه عایق روی نمای ساختمان یا دیوارهای باز جانبی یا داخل ساختمان های مسکونی و اداری و تجاری، ترویج پوشش رنگ های نانو عایق و …)، که در یادداشت دیگری به آن خواهم پرداخت.

با هدف تقویت، توسعه و ترویج موضوع، از دريافت بازخورد و نظرات كارشناسان محترم استقبال مي شود.

 

صرفه جویی در مصرف انرژی و حفظ محیط زیست، وظیفه ملی همه ماست!

دست به دست هم دهیم به مهر                       میهن خویش را کنیم آباد

 

 

دکتر جواد نوفرستی

 

مدرس دانشگاه، مشاور بهینه سازی و کارشناس اقتصاد انرژی