ﺍﻧﺮژی به عنوان ﺯﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﺍی ﺍﺯ ﻧﻈﺎﻡ اقتصادی ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎعی ﺗﺄﺛﻴــﺮ بسزایی ﺑﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ توسعه ﺍﻗﺘﺼﺎﺩی دارد. ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩی ﺑﺨﺶ انرژی به دلیل ﺍﻳﺠﺎﺩ اشتغال، ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎی ﻧﺎشی ﺍﺯ ﻣﺒﺎﺩﻻﺕ تجاری آن، ﻧﻘﺶ ﻋﻤــﺪﻩ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺑﺨﺶﻫﺎی تولید ﻭ ﺧﺪﻣﺎتی ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺗﻌﺎﻣﻼﺕ گسترده ﺍﻗﺘﺼﺎﺩی، ﺳﻴﺎسی ﻭ… است.
تاسیسات نیوز، متأسفانه باوجود قوانین و آیین‌نامه‌های متعدد در حوزه انرژی، در صنعت ساختمان هدررفت انرژی در کشور ما بسیار زیاد است. این مسئله را از دو جنبه می‌توان بررسی کرد. نخست اینکه معماری و نحوه طراحی ساختمان در هدررفت و یا کاهش مصرف انرژی نقشی بسزا دارد.
شاهد هستیم طراحان شهری و معماران به‌ندرت در مراحل انتخاب برای تعیین موقعیت و محل یک طرح در بافت شهری در مقام تصمیم‌گیری قرار دارند. باید روش‌های همساز کردن معماری با طبیعت و محیط زیست مدنظر قرار گیرد که اهدافی را به دنبال دارد. به طور مثال می‌توان در این راستا به استفاده از منابع تجدیدپذیر و پاک، استفاده مناسب از شرایط اقلیمی هر منطقه، توجه به بستر طرح و… اشاره کرد؛ بی‌توجهی به تمام این موارد را می‌توان در هدررفت انرژی مؤثر دانست. از سویی دیگر باید مسئله هدررفت انرژی را از منظر قوانین و مقررات مورد بررسی قرار داد. اگرچه بعضی از مباحث مقررات ملی ساختمان (از جمله مبحث ۱۹) را می‌توان در راستای صرفه‌جویی در مصرف انرژی بسیار مهم دانست، اما متأسفانه با موانعی در اجرا روبه‌رو هستند که می‌تواند به عنوان یکی از دلایل هدررفت انرژی مطرح باشد.
هرچند تدوین مقررات ملی ساختمان و یا قرار دادن در شرایط محیطی و منطقه‌ای کشور بر اساس چک لیست‌های استاندارد LEED را می‌توان فرصت‌هایی در حوزه ساختمان سبز در کشور دانست، اما عواملی همچون بالا بودن هزینه ساخت ساختمان سبز، افزایش قیمت تمام شده در هنگام خرید، سرمایه زیاد اولیه، نبود نظارت دقیق در اجرا، نداشتن استاندارد مناسب در صنعت ساختمان، نبود صنعت نوین ساخت در صنعت ساختمان، روند کند ارتقای استانداردهای شفاف ساخت‌وساز در بخش مصرف انرژی، روند کند ارتقای سطح کیفی اجرا توسط پیمانکاران، نبود آیین‌نامه مناسب در بخش ساختمان، اطلاع‌رسانی نامناسب درزمینه مسئله ساختمان سبز و نبود استقبال مناسب از ساختمان سبز در ساختمان‌های مسکونی را می‌توان از نقاط ضعف در حوزه ساخت ساختمان سبز دانست.
توجه به این مسئله ضروری است که اصلاح الگوی مصرف نیاز اساسی توسعه و حفظ محیط زیست است. باید الگوهای مطرح برای تعیین الزامات بهره‌وری انرژی در ساختمان را مدنظر قرار داد به گونه‌ای که در آن، چرخه حیات در کل طول عمر مفید ساختمان و نیز کارایی انرژی و پایداری مورد توجه باشد. ذکر این نکته نیز ضروری است که انرژی، زیرمجموعه‌ای از نظام اقتصادی و اجتماعی است که تأثیر عمده‌ای بر فرایند توسعه اقتصادی می‌گذارد. با توجه به اینکه امروزه مدل‌ها، به ابزاری استاندارد برای برنامه‌ریزی انرژی تبدیل شده‌اند مرور و بازبینی مدل‌سازی انرژی می‌تواند طراحان، محققان و سیاست‌گذاران مسائل انرژی را به طور گسترده در انجام فعالیت‌های خود یاری رساند و استفاده از این مدل‌ها منجر به توسعه برنامه‌ریزی‌های مربوط به عرضه و انتقال انرژی و پیش‌بینی و بهینه‌سازی منابع انرژی شود. در کشورهای توسعه‌یافته نیز رویکرد توجه به بهینه‌سازی مصرف انرژی و نیز ساختمان سبز و پایدار در صنعت ساختمان همواره مدنظر است و مقررات و قوانین بسیاری در این زمینه می‌توان برشمرد. آنچه مسلم است اینکه با پیشرفت صنعت نیاز به بهره‌برداری از منابع طبیعی بیشتر شده؛ بهره‌برداری غیرمنطقی از منابع طبیعی نیز منجر به نابودی آن‌ها می‌شود، بنابراین مدیریت در مصرف انرژی مورد تأکید است. همچنین ساختمان سبز فرایندی برای احداث ساختمان‌های سازگار با محیط زیست و حفظ انرژی بوده که متأسفانه میزان توجه به پایداری ساختمان‌ها از نظر میزان مصرف انرژی، در ساخت و سازهای ایران بسیار ناچیز است.
در شرایط امروز جامعه ما، برای کاهش نیاز انرژی ساختمان‌ها می‌توان چگونگی طراحی ساختمان، بهره‌گیری از سیستم‌های منطبق بر ذخیره‌سازی انرژی، بازیافت انرژی و چگونگی استفاده از تجهیزات با بازدهی انرژی بالا در صنعت ساختمان را مدنظر قرار داد. همچنین علاوه بر رویکرد اجزای ساختمانی، ضروت توجه به چرخه حیات انرژی نیز مهم است. در این راستا نباید الگوهای کارآیی ساختمان و الگوهای اقلیمی مؤثر در آن مورد غفلت قرار گیرد. در واقع باید با در نظر گرفتن میزان انرژی سالانه مورد نیاز ساختمان به عنوان یک پیشران کلیدی، بتوان توسعه پایدار کشور را مورد مطالعه قرار داد و این موضوع می‌تواند در توسعه برنامه‌ریزی‌های مربوط به عرضه و انتقال انرژی و پیش‌بینی و بهینه‌سازی منابع انرژی مؤثر واقع شود.
دکتر طاهره نصر/ عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی شیراز
