سهم مدیریت مصرف از مدیریت منابع آب، چه میزان است؟

 

حدود یک پنجم بودجه عمرانی کشور در وزارت نیرو و به طور عمده برای اجرای طرح های تامین آب هزینه می شود، اما علیرغم این سرمایه گذاری کلان، به نظر می رسد موضوع مدیریت مصرف این کالای اقتصادی – اجتماعی مغفول مانده است.

 

 

 

به گزارش تاسیسات نیوز، ایران به واسطه واقع شدن در کمربند خشک کره زمین ، بهره کمی از منابع آبی دارد و همین امر از دیر باز برتمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور تاثیرگذار بوده است.

اهمیت مساله آب در سرزمین ایران به حدی بوده است که برخی از اندیشمندان اروپایی تحلیل های اجتماعی خود از جامعه ایران را بر این مبنا استوار ساخته اند. مساله اصلی در فرایندهای اجتماعی و اقتصادی ایران نه زمین، بلکه کمبود آب بوده و از این رو واحدهای انسانی حول منابع آبی شکل گرفته و مدیریت مصرف آب از طریق نهادی به نام  میراب  سازمان داده می شد؛ نهادی که حتی امروز هم در مناطق کشاورزی کشور همچنان تداوم دارد.

در دوران معاصر شاهد افزایش سطح رفاه عمومی جوامع مختلف از جمله ایران بوده ایم. امروز بخش اعظم مناطق مسکونی کشور تحت پوشش شبکه های آبرسانی هستند و تقریبا اکثر جامعه شهری و حتی روستایی از آب بهداشتی و سالم استفاده می کنند. با این حال به موازات افزایش رفاه عمومی و مصرف آب، فرهنگ سازی مناسبی در زمینه مصرف بهینه آب انجام نشده و اگر هم شده نتایج ملموسی نداشته است. به طوری که امروز به گفته  علیرضا دایمی  سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو، در حالی که میانگین سرانه مصرف آب در دنیا بین 110 تا 115 متر مکعب است این رقم در ایران 250 تا 260 لیتر در شبانه روز است.

آمارهای مصرف آب در کشور وضعیت نگران کننده ای را نشان می دهد. به گفته ی دایمی حدود 26 درصد از آبی که در شبکه آب شرب شهری توزیع می شود، هیچ درآمدی برای وزارت نیرو ندارد و این در حالی است که این میزان ( آب بدون درآمد در دنیا) 14 درصد است.

 

آب تولیدی در سه بخش عمده شرب،صنعت و کشاورزی مصرف می شود. نکته ای که نباید در این بین از آن غافل شد، این است که مصرف کنندگان عمده آب در کشور باید سهمی در مدیریت بهینه مصرف آن داشته باشند. در این بین بخش کشاورزی به عنوان عمده ترین مصرف کننده آب در کشور ، بیشترین سهم را خواهد داشت ، زیرا بخش اعظم هدر رفت آب نیز در این بخش رخ می دهد.

بر اساس آمارهای رسمی، راندمان آبیاری در کشورهای در حال توسعه بیش از 50 درصد و در ایران 37 درصد است. در حالی که میانگین بهره وری آب در جهان 2 کیلو محصول به ازای هر متر مکعب است، در ایران این رقم 900 گرم به ازای هر متر مکعب برآورد شده است.

اگر هزینه های تامین، انتقال،تصفیه و توزیع آب برای بخش های مختلف شرب،صنعت و کشاورزی مد نظر قرار گیرد، بیش از پیش به اهمیت مدیریت مصرف واقف خواهیم شد.

** 20 درصد بودجه عمرانی کشور در وزارت نیرو مصرف می شود

وزارت نیرو درکنار وزارتخانه های نفت و راه وشهرسازی از عمده ترین مصرف کنندگان بودجه عمرانی کشور به شمار می رود، به طوری که حدود 17 تا 20 درصد از بودجه عمرانی و تملک اراضی کشور تنها در وزارت نیرو و تامین آب هزینه می شود.

هر چند دایمی اصرار دارد از عبارت  سرمایه گذاری  به جای  هزینه های عمرانی  استفاده شود، اگر قرار باشد بخش اعظم آب تامین شده هدر برود مثل این است که سرمایه های کشور بر باد می رود و دیگر اطلاق عبارت سرمایه گذاری چندان موضوعیتی نخواهد داشت.

 

بر اساس اظهارات دایمی تنها در سال گذشته حدود 11 هزار میلیارد تومان در بخش آب و فاضلاب (آبفا) کشور سرمایه گذاری شده است. در مدت مذکور، اعتبار اختصاص یافته به پروژه های آب و آبفا در بودجه عمومی کشور رقمی بین سه هزار و 500 تا سه هزار و 600 میلیارد تومان بود که همه این ارقام نیز تخصیص نیافت. علاوه بر بودجه عمومی دولت ،حدود چهار هزار میلیارد تومان از محل فروش اوراق مشارکت، یک هزار میلیارد تومان از محل فروش انرژی برقابی و در نهایت 400 میلیارد تومان از فروش اموال مازاد به این پروژه ها تزریق شده است.

باید به منابع خارجی فاینانس هم اشاره کرد که بر اساس گفته های دایمی حدود 2 هزار میلیارد تومان از فاینانس چین در این بخش سرمایه گذاری شده است.

مسوولان صنعت آب کشور بر این باورند، بهایی که مصرف کننده بابت آب مصرفی می پردازد، یک چهارم قیمت تمام شده است و واقعی شدن قیمت آب نقش مهمی در مدیریت مصرف آب خواهد داشت. در دو سال اخیر با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها تلاش هایی در این راستا انجام شد اما گزارش اخیر وزارت نیرو حاکی از افزایش مصرف آب است.

در این بین نباید از اقداماتی غافل شد که در بخش عرضه ،زمینه ساز افزایش مصرف آب است.در شش حوضه آبریز اصلی کشور شامل فلات مرکزی،خلیج فارس و دریای عمان،هامون،سرخس،دریای مازندران و دریاچه ارومیه ، به اذعان کارشناسان صنعت آب باید مدیریت واحدی حکمفرما باشد، اما 32 شرکت آب منطقه ای استانی هر کدام در مدیریت منابع آبی این حوضه ها دخیل هستند.

اینکه برای هر حوضه آبریز چندین تصمیم گیر وجود داشته باشد و رقابت مخربی در جهت تخصیص بیشتر آب به وجود آید و ابزارهای مناسبی برای مقابله با استفاده کنندگان غیرقانونی از این منبع عمومی از قبیل دارندگان چاههای فاقد مجوز وجود نداشته باشد، دیگر نباید انتظار داشت که سطح آبهای زیرزمینی افت نکند، زمین ها دچار فرونشست نشده و دریاچه ای مثل ارومیه خشک نشود.

علاوه بر این و براساس منطق اقتصادی، هر گونه سرمایه گذاری باید بازگشت داشته باشد، درغیر این صورت انتظار رشد و توسعه و افزایش ثروت عمومی و امثال آن چندان مفهومی نخواهد داشت و اگر قرار باشد 20 درصد از بودجه عمرانی صرف احداث سازه های تامین، انتقال و توزیع آب شود ، آیا نباید تلاشی در جهت بهینه سازی و مصرف منطقی این کالای حیاتی صورت گیرد؟

 

گزارش از: داود مرادپور، ایرنا

پایان پیام/.