تاسیسات نیوز– صدیقه بهزادپور: تغییر الگوی رفتار مصرف انرژی پس از پاندمی کرونا منجر به ایجاد بحران، کمبود و افزایش قیمت انرژی در گونه‌های مختلف خود در سراسر جهان شده است و ایران نیز از این امر مستثنی نشد و مسئولان معتقدند که اگر مصرف بنزین در کشور کنترل نشود احتمال تغییرات بسیاری در عرصه تولید، توزیع و قیمت‌گذاری بنزین وجود دارد که یکی از آنها خبر واردات بنزین است؛ خبری که برای ایران، کشوری که زمانی خود صادرکننده بنزین بوده است ناخوشایند است هرچند دولتمردان با قوت خبر واردات بنزین را رد کردند، اما کارشناسان معتقدند که زمزمه‌های افزایش قیمت بنزین به احتمال خیلی قوی به افزایش قیمت و اِعمال سهمیه‌بندی‌های جدید نیز منجر خواهد شد، اما بسیاری در اندیشه این هستند که آیا زمان فعلی با توجه به مشکلات اقتصادی و کوچک‌ترشدن سفره مردم برای افزایش قیمت بنزین مناسب است یا نه؟ کارشناسان بر این باورند با وجود رشد سفرهای مردمی، افزایش قاچاق و بسیاری از شاخص‌های موجود راه گریزی از افزایش قیمت این محصول وجود ندارد، اما درباره زمان دقیق اجرای این امر اختلاف‌نظرهایی بین مسئولان دولتی و کارشناسان اقتصادی وجود دارد.
کمبود بنزین ناشی از قاچاق
حسن مرادی، کارشناس انرژی در این خصوص به «آرمان‌ملی» گفت: با وجود افزایش قیمت اکثر کالاهای اساسی در کشور قیمت بنزین ثابت مانده این در حالی است که ظرفیت خوبی برای تولید بنزین در کشور وجود دارد و کمبود بنزین اخیر بیشتر مربوط به قاچاق این محصول به خارج از کشور است که در نقاط مختلف با استفاده از راهکارهای گوناگون صورت می‌گیرد به نحوی که هر مسافری با هر خودروی شخصی یا یدک‌کش و ماشین باری می‌تواند در مقیاس و اندازه‌های مختلف اقدام به خروج بنزین از کشور کند و دلیل اصلی آن را نیز باید در مشکل مضیقه معیشتی مردم به‌ویژه در نقاط جنوبی کشور جست‌وجو کرد، البته با فروکش‌کردن نسبی بحران کرونا سفرهای مردمی و به همان اندازه مصرف بنزین نیز افزایش یافت و مصرف بر میزان تولید پیشی گرفت.
احتمال افزایش قیمت بنزین
مرادی ثابت‌شدن میزان تولید پالایشگاه‌ها را نیز موثر می‌داند و می‌گوید: تولید بنزین در سال‌های آغاز کرونا چندان افزایش یافته است و در سال‌های اخیر شاهد تولید متناسب با نیاز کشور نبودیم این در حالی است که هم میزان خودروهای داخلی و خارجی افزایش یافته و متاسفانه مدیریت مطلوبی در این زمینه صورت نگرفته تا تراز مصرف و تولید با هم برابر شود تا وابستگی به واردات بنزین ایجاد نشود، هر چند در حال حاضر ضرورت مبرمی به واردات بنزین نیست و اگر هم احساس شود که لازم است تا بنزین به کشور وارد شود، دولت می‌تواند با پیش‌بینی صحیح به‌صورت مقطعی اقدام به واردات کند و البته یارانه ویژه از این محل را نیز دریافت کند و با بحران مواجه نشود. او افزود: البته افزایش قیمت بنزین امری است که در آینده نزدیک رخ خواهد داد و جامعه باید آمادگی افزایش قیمت را داشته باشند چرا که زنجیره قیمت افزایش قیمت‌ها حتما درباره بنزین استثنا نخواهد شد فقط دولت باید در این پروسه افزایش قیمت برای رفاه هر چه بیشتر طبقات ضعیف‌تر جامعه راهکار صحیح و منطقی را در نظر بگیرد و سهمیه خاصی برای آنها در نظر بگیرد تا اجرای این طرح نیز با مشکلات جانبی همراه نشود .
تخصیص یارانه بنزین برای همه؟
این کارشناس درخصوص یارانه بنزین برای همه بیان داشت: اصلاح طرح یارانه بنزین طرح مناسبی نیست چون خود این کار باعث ایجاد رانت میشود و اجرای پایلوت آن نیز نشان داد که طرح خوبی نیست و مشکلات فراوانی را ایجاد کرد هر چند که محل اجرای آزمایشی طرح نیز به اشتباه انتخاب شده بود و فاصله بسیاری با دیگر شرایطی که در نقاط مختلف کشور حاکم است داشت. بهترین جایگزین برای اجرای عدالت در این میان پرداخت یارانه معیشتی است که به افراد مختلف تخصیص داده شود و در کنار این امر نیز به بهبود وضعیت حمل‌ونقل عمومی بیش از پیش پرداخته شود هرچند تاکنون کوتاهی بسیاری در این زمینه صورت گرفته است و در حقیقت هزینه‌کرد پرداختی‌هایی مانند یارانه بنزین برای همه محل‌هایی مثل بهبود وضعیت مترو و ناوگان اتوبوسرانی و تاکسی در کشور است و البته انجام کار تحقیقاتی مناسب برای پرداخت یارانه معیشتی به‌صورت صحیح و مدیریت شده به افراد نیازمند است. مرادی افزود: افزایش قیمت بنزین و انرژی در حال حاضر در سراسر جهان صورت گرفته است و قیمت بنزین در اروپا چندین برابر شده است و مسلما ما نیز نمی‌توانیم قیمت بنزین را ثابت نگه داریم هر چند جامعه در حال حاضر آمادگی برای افزایش قیمت بنزین را ندارد و حداقل زمانی که میتوان برای این امر متصور شد، حدود یکسال دیگر است دولت با درایت صحیح به این مقوله بپردازد چون افزایش قیمت بنزین معمولا تاثیر مستقیمی بر افزایش قیمت دیگر محصولات دارد.
بهترین راهکار برای کاهش مصرف
این کارشناس انرژی معتقد است: جایگزین‌کردن خودروهای برقی یکی از بهترین راهکارهای کاهش مصرف بنزین است، در صورتی‌که اگر هزینه گمرکی خودروهای برقی به کشور را صفر کنیم شاهد کاهش بسیار در مصرف سوخت خواهیم بود و خوشبختانه بستر مناسبی در کشور مهیاست و مخالفت‌های موجود به‌دلیل نبود بستر مناسب برای خدمات‌دهی به این خودروها نیز همچون مخالفت‌هایی که در ابتدا در خصوص گازسوزکردن خودروها نیز موجود بود، قابل حل است و پتانسیل خوبی در این زمینه در کشورمان وجود دارد.
سهم سی‌ان‌جی باید افزایش یابد
اردشیر دادرس، رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی سی.ان.جی کشور نیز در این باره معتقد است: اکنون قیمت هر لیتر بنزین بالای ۹۰ سنت است و اگر ۳۶۵ روز سال را در نظر بگیریم، رقم واردات بنزین با حذف سی.ان.جی از سبد سوخت کشور معادل ۸ میلیارد دلار در سال خواهد بود در حالی‌که اگر تنها ۱۰ درصد از این میزان برای حمایت از صنعت سی.ان.جی در نظر گرفته شود، علاوه بر جلوگیری از واردات بنزین میتوان سهم سی.ان.جی را از ۲۵ میلیون متر مکعب در روز به ۴۰ میلیون متر مکعب افزایش داد. او ادامه داد: با توجه به اینکه جابه‌جایی ۱۰۰ میلیون لیتر بنزین در کشور حدود ۴ میلیون لیتر گازوئیل نیاز دارد، در این بخش نیز صرفه‌جویی اتفاق خواهد افتاد کاملا حس میشود که توسعه سی.ان.جی در کشور نیاز به احیا دارد. در این زمینه باید خودروسازان، کارگاه‌های تبدیل، کمپرسورسازان، سازندگان کیت، سازندگان مخزن، احداث‌کنندگان جایگاه، بهره‌برداران، نگهداشت و تعمیرات، بازرسی و معاینه فنی آزمایشگاه‌های تخصصی و خدمات پس از فروش مورد توجه قرار گیرد.
خودکفایی ایران در حوزه بنزین
عبدالرضا امینی، مدیر سابق پروژه کارت هوشمند سوخت نیز معتقد است: مصرف بنزین در سال‌ها و ماه‌های اخیر مخصوصا بعد از فروکش‌کردن بیماری کووید۱۹ روند افزایشی چشمگیری داشته، اما قطعا در کوتاه‌مدت واردکننده بنزین نخواهیم شد و در شرایط کنونی و در چند سال اخیر ایران در حوزه بنزین خودکفا شده است، محصولات پالایشگاه بندرعباس و پایشگاه میعانات گازی خلیج‌فارس به چرخه تولید اضافه شده و مقداری هم صادر میشود و به‌نظر نمی‌رسد در کوتاه مدت واردکننده بنزین شویم. او تاکیدکرد: در چند سال اخیر پالایشگاه جدیدی ساخته نشده است و عملا ساخت پالایشگاه‌های جدید جزو سیاست دولت‌های گذشته نبوده و غیر از دو پالایشگاه، پالایشگاه‌های قدیمی نیز بازسازی و بهینه‌سازی نشده‌اند و اگر به همین روال پیش برویم، در درازمدت قطعا با این روند افزایشی مصرف، واردکننده بنزین نیز خواهیم شد و حتی بنزین تولیدی کیفیت جهانی نخواهد داشت و این مساله به معنای افزایش آلودگی هواست. این کارشناس ارشد حوزه انرژی بیان کرد: در بازه زمانی اجرای پروژه ملی کارت هوشمند سوخت منتهی به سال ۱۳۸۶، میزان تولید روزانه حدود ۴۳ میلیون لیتر بود و مصرف روزانه بنزین به مراتب بالاتر از میزان تولید کشور بود که با اجرا و راه‌اندازی پروژه ملی کارت هوشمند سوخت، وزارت نفت توانست با سهمیه‌بندی بصورت کاملا هوشمند مصرف بنزین را با تولید هماهنگ کند و در آن زمان ما پیش‌بینی می‌کردیم که در بازه زمانی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ میزان مصرف به بالای ۱۲۰ میلیون لیتر در روز برسد که چنین هم شد اما خوشبختانه تولید بنزین هم در آن سال‌ها افزایش نسبی پیدا کرده بود و مصرف بنزین در طول دو سال اخیر به بالای ۱۳۵ میلیون لیتر در روز هم افزایش پیدا کرد.
متاسفانه شرایط اقتصادی برای مردم دشوار شده و این موضوع امنیت مردم و حاکمیت را تهدید می¬کند.
از طرفی اگر قیمت بنزین و دیگر حاملهای انرژی بالا رود ، مردم متحمل فشار اقتصادی میشوند، اما از سوی دیگر، اگر قیمت گذاری به همین روش کنونی بماند، آسیب و زیان آن برای مردم و کشور بسیار بیشتر است (به دلایل زیر).
این منابع متعلق به همه مردم است، پیشنهاد میکنم برای اینکه مردم در صرفه جویی منابع مشارکت بیشتری کنند: ۱- دولت صرفه جویی را از بودجه خود و نهادهای حاکمیتی شروع کند. ۲- بخشی از درآمد صادراتی آنها با مشارکت بخش خصوصی با قیمت جهانی، مستقیما به مردم برسد و بخشی دیگر بصورت شفاف در بودجه دولتی، صرف رفاه و پیشرفت کشور گردد.
به همین خاطر با طرح جدید سهمیه بندی و اصلاح تدریجی و پلکانی شدن قیمت بنزین و دیگر حاملهای انرژی در بازار بهینه‌سازی و خرید و فروش سهمیه توسط مردم موافقم. اگر درست و حساب شده اجرا شود، این نتایج را در پی دارد: ۱- کاهش کسری بودجه دولت که منشا اصلی تورم است ۲- به کاهش ترافیک خیابانها و آلودگی شدید هوا (چه بسا بخشی از علتهای بحران عظیم خشکسالی هم باشد) و مرگ و میر فراوان ناشی از آن منجر میشود ۳-اصلاح قیمت باعث بهینه سازی مصرف انرژی و سرمایه گزاری و اشتغال بیشتر و افزایش سطح دستمزدها می گردد ۴- به عدالت اجتماعی بیشتر می¬انجامد که برنامه اصلی رئیس جمهور محترم هم می¬باشد.
در صورتی که فقط سهمیه دریافت شده از دولت قابل فروش باشد، میتوان از دلالی هم جلوگیری کرد.
در زمینه دیگر حاملهای انرژی و کالاها هم سهمیه قابل مبادله به مردم داده شود . اینکار همچنین باعث اصلاح الگوی مصرف میگردد و مردم نتیجه برنامه ریزی و صرفه جویی را بطور مستقیم دریافت کنند.
باید همه به دولت کمک کنیم شرایط و علت این کار را برای مردم توضیح دهد، و این اصلاحات را با کمک کارشناسان با تجربه و یک برنامه جامع به سرانجام برساند، پیش از آنکه دیرتر شود و از روی انفعال و اجبار بخواهد کاری انجام دهد. اگر در این اصلاحات تاخیر کنیم، در اثر به هدر روی منابع و قاچاق، شرکتها، تامین کنندگان و منابع کشور ورشکسته شده و دچار قحطی خواهیم شد.
البته در کنار اصلاح و بروز بودن قیمت انرژی و سوخت، بهتر است سیاستهای تکمیلی دیگری مانند کوپن یا کارت مواد غذایی و سهمیه حمل و نقل عمومی و حذف قیمت گذاری دستوری انجام گیرد.
برای اینکه سهمیه بندی جدید بنزین به افراد عادلانه تر باشد و حد اقل سهمیه هم رعایت گردد، پیشنهاد میشود: به خانواده های ۲ نفره ۶۰ لیتر- ۳ نفره ۷۵ و ۴ نفره ۹۰ و ۵ نفر به بالا ۱۰۵ لیتر پرداخت گردد.
متاسفانه شرایط اقتصادی برای مردم دشوار شده و این موضوع امنیت مردم و حاکمیت را تهدید می¬کند.
از طرفی اگر قیمت بنزین و دیگر حاملهای انرژی بالا رود ، مردم متحمل فشار اقتصادی میشوند، اما از سوی دیگر، اگر قیمت گذاری به همین روش کنونی بماند، آسیب و زیان آن برای مردم و کشور بسیار بیشتر است (به دلایل زیر).
این منابع متعلق به همه مردم است، پیشنهاد میکنم برای اینکه مردم در صرفه جویی منابع مشارکت بیشتری کنند: ۱- دولت صرفه جویی را از بودجه خود و نهادهای حاکمیتی شروع کند. ۲- بخشی از درآمد صادراتی آنها با مشارکت بخش خصوصی با قیمت جهانی، مستقیما به مردم برسد و بخشی دیگر بصورت شفاف در بودجه دولتی، صرف رفاه و پیشرفت کشور گردد.
به همین خاطر با طرح جدید سهمیه بندی و اصلاح تدریجی و پلکانی شدن قیمت بنزین و دیگر حاملهای انرژی در بازار بهینه‌سازی و خرید و فروش سهمیه توسط مردم موافقم. اگر درست و حساب شده اجرا شود، این نتایج را در پی دارد: ۱- کاهش کسری بودجه دولت که منشا اصلی تورم است ۲- به کاهش ترافیک خیابانها و آلودگی شدید هوا (چه بسا بخشی از علتهای بحران عظیم خشکسالی هم باشد) و مرگ و میر فراوان ناشی از آن منجر میشود ۳-اصلاح قیمت باعث بهینه سازی مصرف انرژی و سرمایه گزاری و اشتغال بیشتر و افزایش سطح دستمزدها می گردد ۴- به عدالت اجتماعی بیشتر می¬انجامد که برنامه اصلی رئیس جمهور محترم هم می¬باشد.
در صورتی که فقط سهمیه دریافت شده از دولت قابل فروش باشد، میتوان از دلالی هم جلوگیری کرد.
در زمینه دیگر حاملهای انرژی و کالاها هم سهمیه قابل مبادله به مردم داده شود . اینکار همچنین باعث اصلاح الگوی مصرف میگردد و مردم نتیجه برنامه ریزی و صرفه جویی را بطور مستقیم دریافت کنند.
باید همه به دولت کمک کنیم شرایط و علت این کار را برای مردم توضیح دهد، و این اصلاحات را با کمک کارشناسان با تجربه و یک برنامه جامع به سرانجام برساند، پیش از آنکه دیرتر شود و از روی انفعال و اجبار بخواهد کاری انجام دهد. اگر در این اصلاحات تاخیر کنیم، در اثر به هدر روی منابع و قاچاق، شرکتها، تامین کنندگان و منابع کشور ورشکسته شده و دچار قحطی خواهیم شد.
البته در کنار اصلاح و بروز بودن قیمت انرژی و سوخت، بهتر است سیاستهای تکمیلی دیگری مانند کوپن یا کارت مواد غذایی و سهمیه حمل و نقل عمومی و حذف قیمت گذاری دستوری انجام گیرد.
برای اینکه سهمیه بندی جدید بنزین به افراد عادلانه تر باشد و حد اقل سهمیه هم رعایت گردد، پیشنهاد میشود: به خانواده های ۲ نفره ۶۰ لیتر- ۳ نفره ۷۵ و ۴ نفره ۹۰ و ۵ نفر به بالا ۱۰۵ لیتر پرداخت گردد.