تاسیسات نیوز/ گالیا‌توانگر: مصرف انرژی در ساختمان، حدود ۴۰ درصد از کل انرژی مصرف شده در کشور را به خود اختصاص می‌دهد. باتوجه‌به اینکه ۷۱ درصد مصرف گاز طبیعی در ساختمان صرف گرمایش محیطی می‌شود، بهینه‌سازی مصرف سوخت در گرمایش محیط از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای تحقق این مهم توجه به اقلیم مناطق مختلف و تأثیر آن در نحوه ساخت‌وساز و نیز استفاده از شیوه‌های نوین عایق بندی و جلوگیری از هدررفت انرژی در ساختمان بسیار حائز اهمیت است.
بخش مصرف بهینه و توسعه تولید برای غلبه بر ناترازی گاز، متکی به ابداع و ابتکارات فنی و فرهنگ‌سازی بهینه مصرف گاز، مدیریت و توسعه تولید است. شرکت‌های دانش‌بنیان برای ارائه فناوری‌های مصرف بهینه در صنایع انرژی بر و نهادهای فرهنگی برای کمک به مصرف بهینه انرژی، بازوان توانمند صنعت گاز در جهت صیانت از این منبع عظیم و نعمت بزرگ الهی هستند.
چالش انتخاب و خرید بخاری گازی با راندمان بالا
امروزه با پیشرفت تکنولوژی، تنوع سیستم‌های گرمایشی نیز بیشتر شده است. در اکثر آپارتمان‌ها و ساختمان‌ها از پکیج و یا اسپلیت‌های گرم و سرد استفاده می‌شود. پکیج‌ها و اسپلیت‌ها به‌عنوان رایج‌ترین سیستم گرمایشی در ساختمان‌ها است، با این حال بسیاری از افراد برای گرم‌کردن خانه، بخاری گازی را ترجیح می‌دهند؛ لذا در هنگام خرید و استفاده از بخاری گازسوز باید به موارد ایمنی دقت شود. بخاری گازی در مدل‌های با دودکش، بدون دودکش تولید و روانه بازار می‌شوند.
تمایل به خرید بخاری گازی در بین خانواده‌های ایرانی باعث شده، تا شرکت‌های تولیدکننده با اتکا به تکنولوژی و دانش روز دنیا این وسیله را ارتقا دهند. بااین‌حال گروهی از کارشناسان معتقدند باید راندمان بخاری‌های گازی با کمک دانش‌بنیان‌ها بالاتر لحاظ شود.
یکی دیگر از چالش‌های پیش‌روی خانواده‌ها در انتخاب بخاری مناسب با راندمان بالا حقیقتاً قیمت بالای بخاری‌های استاندارد در زمستان ۱۴۰۱ است.
به‌هرحال در خرید بخاری به نکات زیر توجه داشته باشد:
– بخاری دودکش‌دار باید حتماً مجهز به سنسور حرارتی باشد
– بخاری بدون دودکش باید حتماً مجهز به سیستم‌ها گاورنر باشد.
– به اطاعات درج شده روی لیبل میزان مصرف انرژی بخاری گازی، توجه شود.
عایق‌بندی در و پنجره
ورود موج سرمای فراگیر و پایدار در بیشتر استان‌های کشور و افزایش بی‌سابقه مصرف گاز، صرفه‌جویی سراسری برای عبور از روزهای سرد زمستان را بیش‌ازپیش ضروری ساخته است.
ازاین‌رو رعایت دمای ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد در خانه‌ها کمک شایانی به صرفه‌جویی در مصرف گاز خواهد داشت؛ لذا آنچه ضرورت دارد مدیریت مصرف انرژی در محل کار و خانه است.
گفتنی است استفاده از پوشش مناسب، استفاده از پرده‌های ضخیم، استفاده از شیرهای ترموستاتیک و رعایت دمای رفاه (۱۸ تا ۲۱ درجه) و پوشش مناسب موتورخانه‌ها و تعمیرات لازم در آنها به‌عنوان بخشی از راه‌های مصرف بهینه گاز توصیه می‌شود.
البته راهکارهای زیادی برای صرفه‌جویی در مصرف گاز وجود دارد. از دوجداره و عایق کردن در و پنجره‌ها گرفته تا نصب پرده‌های ضخیم و قطور و … که برخی از آنها نیازمند تغییرات ساختاری و اساسی است.
میثم دبیرزاده یک کارشناس مصرف بهینه انرژی توضیح می‌دهد: «یکی از بزرگ‌ترین دلایل اتلاف سوخت در منازل، استفاده نادرست از اجاق‌گاز است. زیاد کردن بیش از حد شعله، قراردادن ظروف کوچک روی شعله‌های بزرگ و ظروف بزرگ روی شعله‌های کوچک، از مهم‌ترین اشتباهاتی است که برخی خانم‌های خانه‌دار مرتکب شده و باعث هدررفتن ۴۰ درصد سوخت اضافی می‌شوند. در ضمن، حواستان باشد که شعله اجاق‌گازتان باید آبی بسوزد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «همچنین یک پنجره با شیشه تک‌جداره تقریباً ۱۰ برابر یک دیوار عایق‌کاری شده هم اندازه خود تلفات حرارتی دارد. برای کاستن از مشکلات ناشی از پنجره‌ها، می‌توان از راه‌های مختلف یک‌لایه هوای ساکن بین محیط داخل و خارج ایجاد کرد؛ با انجام این کار تلفات حرارتی پنجره به نصف کاهش می‌یابد. برای ایجاد این لایه هوا راه‌های مختلفی وجود دارد. از این رو یکی از موارد دیگر جلوگیری از اتلاف انرژی عایق‌های ویژه پنجره است که به شکل برچسب‌های شفاف ساخته می‌شوند و به‌راحتی می‌توان بر روی شیشه پنجره‌ها چسباند و بخشی از خواص پنجره‌های دوجداره را در آنها به وجود آورد. این برچسب‌ها باعث می‌شود ورود گرما در تابستان تا ۸۰ درصد کاهش یابد. علاوه بر این انواع کم تابش این محصولات قادرند تلفات حرارتی و زمستانی را نیز تا ۳۰ درصد کاهش دهند.»
ضرورت رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان
برای مدیریت مصرف بهینه انرژی باتوجه‌به اینکه در فصل سرما زیربناهای زیادی گرم نگه داشته می‌شوند، می‌توان در روزهای سرد سال از گرم‌کردن اتاق‌ها یا فضاهای ساختمان که ضرورتی برای گرم نگه‌داشتن آنها وجود ندارد، خودداری کنیم. این کار سبب صرفه‌جویی و جلوگیری از اتلاف انرژی می‌شود. در واقع در فصل‌های سرد وسایل گرمایشی مانند بخاری، شومینه و سایر وسایل به طور میانگین روزانه ۱۵ ساعت روشن هستند، بنابراین کاهش ساعت روشن بودن وسایل گرمایشی در فصل سرما از ۱۵ ساعت به ۱۴ ساعت یا کمتر به مدیریت مصرف بهینه انرژی در کشور کمک می‌کند. آموزش این نکته به فرزندان که مصرف زیاد انرژی کسب‌وکار والدینشان را با چالش روبه‌رو می‌کند به مدیریت مصرف انرژی و در واقع فرهنگ عمومی و تقویت اقتصاد ملی کمک می‌کند.
علی‌اکبر میدانشاهی مدیرعامل شرکت گاز استان فارس ضمن بیان اینکه از نکات مهم در مدیریت مصرف بهینه انرژی، امکانات و تجهیزات گرمایشی است، می‌گوید: «امکانات و تجهیزات گرمایشی مورداستفاده شامل بخاری، پکیج، شوفاژ و فن‌کوئل است. بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۷۵ درصد خانواده‌های شهری برای گرم‌کردن فضا از بخاری و ۹ درصد از پکیج و ۷ درصد از شوفاژ و برخی خانواده‌ها از ترکیبی از این تجهیزات استفاده می‌کنند.
در آمارهای مربوط به روستاها، مشاهدات میدانی نشان می‌دهد سهم بخاری به‌عنوان وسیله گرمایشی، منازل بیشتر است. برنامه‌های مدیریت مصرف به سمت استفاده بیشتر از پکیج است و روند جانشین‌سازی‌ها نشان می‌دهد مصرف‌کنندگان خانگی، پکیج را جایگزین دیگر وسایل و تجهیزات مصرفی می‌کنند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «ازآنجاکه بخاری‌های گازسوز سهم اصلی را در گرمایش زیربناها به عهده دارند، تغییرات فنی و فرایندی در این تجهیزات به مدیریت مصرف انرژی و بهینه‌سازی آن کمک می‌کند. آمارها نشان می‌دهد ۸۰ درصد بخاری‌های گازسوز که خانواده‌ها استفاده می‌کنند عمری بیشتر از پنج سال دارند، بنابراین فناوری‌های قابل انتقال به بخاری‌های موجود یعنی بخاری‌هایی که بیش از پنج سال است استفاده می‌شود، می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف سوخت، ختم شود و مجهز کردن بخاری‌های جدید و توجه‌نکردن به بخاری‌های موجود در خانواده‌ها برای مدیریت مصرف انرژی کافی نیست و باید فناوری‌ها و بهینه‌سازی فرایند گرمایشی برای بخاری‌های قدیمی نیز به کار گرفته شود.»
مدیرعامل شرکت گاز استان فارس تأکید دارد: «توجه به رعایت موارد مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان نیز به مدیریت مصرف بهینه انرژی در خانواده‌ها می‌انجامد. در مبحث ۱۹ مقررات ساختمان به مواردی شامل استفاده از درزگیر در فصل سرد، استفاده از پنجره‌های دو یا چند جداره، عایق لوله‌های تأسیسات و سیستم تولید آب گرم، عایق‌کاری دیوارهای خارجی ساختمان، سیستم کنترل‌کننده موضعی مانند شیرهای ترموستاتیک روی رادیاتور و فن‌کوئل و عایق حرارتی خارجی بام یا سقف تأکید شده است. بررسی‌ها و آمار سال‌های اخیر نشان می‌دهد توجه درستی به این موارد از طرف خانوارها نشده و جایگاه آن در مدیریت مصرف انرژی حائز اهمیت است.»
میدانشاهی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «مدیریت مصرف بهینه انرژی از طریق فرهنگ‌سازی از منظر علم‌بخشی و آگاهی‌افزایی، فرصت‌های مناسبی در اختیار اقتصاد قرار می‌دهد که از دل آن منافع زیادی برای عموم جامعه ایجاد می‌شود. منافع حاصل از مصرف بهینه انرژی در کل سبب می‌شود عرضه و تقاضای انرژی در اوج مصرف داخلی به تعادل نزدیک شود. نبود تعادل عرضه و تقاضا انرژی در اوج مصرف سبب اولویت‌بندی عرضه گاز می‌شود و طبیعی است که اولویت با مصرف بخش خانگی است.
محدودیت مصرف برای نیروگاه‌ها، تولید برق را کاهش می‌دهد و آسیب این محدودیت در بازار کسب‌وکار و در نتیجه کاهش درآمد خانواده‌ها نمایان می‌شود. این محدودیت و ناآرامی در فضای کسب‌وکار، رفاه عمومی را کاهش می‌دهد، بنابراین مدیریت مصرف انرژی، رفاه عمومی را از طریق تأثیرگذاری بر دیگر بخش‌ها افزایش می‌دهد.»
طراحی بومی و اقلیمی ساختمان
طراحی اصولی ساختمان‌ها با توجه به شرایط اقلیمی آن منطقه و استفاده صحیح از انرژی خورشیدی می‌تواند نقش مهمی در کاهش مصرف انرژی داشته باشد. ازاین‌رو معماری و شهرسازی سنتی ایران که همواره راه‌هایی را مورداستفاده قرار داده تا با هماهنگی با طبیعت و استفاده از انرژی‌های موجود در اطراف بناها باعث کاهش همه‌جانبه مصرف انرژی در بناها شود می‌تواند نقش تأثیرگذاری بر آینده طراحی بناها داشته باشد. در طراحی‌های سنتی ایران منبع اصلی تأمین انرژی، انرژی لایزال خورشیدی بوده است.
محمد شکوهیان مهندس عمران محیط‌زیست از دانشگاه فردوسی برایمان توضیح می‌دهد: «باتوجه‌به اینکه بیش از ۴۰ درصد کل انرژی مصرفی ایران در ساختمان‌های مسکونی مورداستفاده قرار می‌گیرد، طراحی و استفاده نامناسب از این ساختمان‌ها و ناسازگاری مواد و مصالح مورداستفاده با اقلیم و شرایط منطقه، می‌تواند باعث اتلاف مقدار زیادی از انرژی ورودی به ساختمان‌ها شود و با توجه به این نکته که سیر طراحی شهری و معماری سنتی ایرانی همواره در راستای کشف آهنگ طبیعت، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و ساختن بناهایی با کمترین مصرف انرژی بوده، در نتیجه معماری سنتی ایران می‌تواند ما را برای رسیدن به این هدف که همانا کاهش مصرف و اتلاف انرژی در بخش ساختمان‌های مسکونی است، نزدیک سازد.»
در بخش دیگر این گفت‌وگو لیلا رافتی سخنگوی مهندس عمران محیط‌زیست از دانشگاه فردوسی نیز شهر مشهد را شاهد مثال آورده و برایمان تبیین می‌کند: «شهر مشهد که در حوضه رودخانه کشف رود قرار دارد به‌خاطر شرایط مناسب طبیعی به‌عنوان یکی از مناطق موردتوجه برای سکونت در خراسان به‌حساب می‌آمده است.
بر طبق طبقه‌بندی‌های اقلیمی، مشهد در اقلیم نیمه‌خشک و خنک واقع است. عوامل تأثیرگذار بر اقلیم مشهد عبارت‌اند از عرض جغرافیایی، هوای گرم خشک کویر (قره قوم) و وجود دو رشته‌کوه مرتفع هزار مسجد و بینالود در شمال و جنوب دشت مشهد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «برای تأمین انرژی گرمایشی پلان ساختمان در جهتی طراحی می‌شود که در تابستان در معرض بادهای خنک شمالی و در زمستان مصون از بادهای سرد باشد و ضمناً پلان در جهتی قرار می‌گیرد که در تابستان از کمترین تابش خورشید و در زمستان از بیشترین تابش برخوردار باشد. بدین ترتیب در مشهد جهت بهینه حدود ۳۰ درجه به سمت جنوب شرقی است. از آنجا که باد غالب مشهد از جهت غرب به شرق می‌باشد، طول اضلاع ساختمان در محوطه حیاط در جهت شرق و غرب تا حد ممکن کاهش‌یافته‌اند تا ساختمان‌ها در زمستان در معرض کمترین اثر بادهای نامطلوب قرار گیرند و ضمناً به‌منظور کسب هرچه بیشتر انرژی خورشید در فصول سرد، در راستای جغرافیایی شمال – جنوب ساخته شده‌اند.
به‌منظور کاهش تابش نور خورشید از جداره‌های نور گذر به داخل ساختمان در تابستان و همچنین با درنظرگرفتن زوایای تابش خورشید در اوقات گرم، در ضلع جنوبی از سایبان چوبی استفاده می‌شده است.
ورودی ساختمان‌ها نیز پایین‌تر از معبر عمومی برای هدایت احتمالی آب به درون خانه‌ها، ساخته می‌شدند.در فصول گرم مردم برای تأمین آسایش خود از سرداب و زیرزمین‌ها استفاده می‌کردند. سقف سرداب‌ها از سطح زمین اطراف پائین‌تر است و دمای دیوارها، کف و سقف سرداب پایین‌تر از دمای هوای بیرون است؛ ولی سقف زیرزمین‌ها از سطح زمین یا حیاط مجاور بالاتر است و پنجره‌هایی دارند که اجازه ورود نور طبیعی را به داخل فضا می‌دهد، و وجود حیاط و حوض مرکزی که با ایجاد اقلیم کوچک نسبتاً خنک و مرطوبی در مجاورت ساختمان به کاهش انرژی سرمایشی موردنیاز ساختمان کمک می‌کرده است.»
