تاسیسات نیوز – صدیقه بهزادپور: بحران کمبود آب و انرژی فقط مختص به یک منطقه و یک کشور نیست و ایران هم از این قاعده دور نمانده است، اما استفاده بهینه از منابع طبیعی مزیتی است که ایران با وجود در اختیار داشتن ظرفیت انرژی خورشیدی و باد می تواند تا حد زیادی به کمبود انرژی برق غلبه کند، اما قطعاً چنین امری نیازمند مدیریت مناسب در حوزه اجتماعی، اقتصادی و … است. «هوشمندسازی» یکی از رویکردهایی است که امروزه اکثر کشورها در سطح کلان از آن به منظور مصرف و توزیع بهینه از آن بهره می جویند اما ایران به دلیل مشکلاتی درحوزه تامین سرمایه و نبود نیروهای متخصص و همچنین تحریم ها و … از آن محروم است.
زیرساخت های قدیمی و هدررفت منابع آبی
با وجود اینکه ایران به عنوان کشوری با منابع آبی محدود شناخته می شود، اما زیرساخت های قدیمی باعث هدررفت بسیار آب ناشی از شبکه های توزیع آب فرسوده و تصفیه خانه های قدیمی می شود که نیاز به تعمیرات و اصلاحات یا تعویض دارند. کارشناسان در این حوزه معتقدند؛ بسیاری از کنتورهای آب در ایران قدیمی هستند یا وجود ندارند و اندازه گیری دقیق مصرف آب را دشوار می کند. از سوی دیگر سطوح بالای نمک موجود در منبع آب در برخی از مناطق می تواند باعث خوردگی لوله ها شده و منجر به نشت و آلودگی شود، این در حالی است که بسیاری از شرکت های آب در ایران فاقد زیرساخت های فناوری اطلاعات لازم برای پشتیبانی از سیستم های مدیریت هوشمند آب هستند. در مقایسه با شرایط کنونی و موجود در ایران، دیگر کشورهای جهان در رویکردی نوآورانه از شبکه های توزیع آب قدیمی فاصله گرفته اند و با بهره گیری از ابزار و تجهیزات هوشمند سعی در به حداقل رساند هدررفت آب را دارند.
تحریم ها و نبود مدیریت مناسب از منابع و سرمایه های موجود در بخش خصوصی باعث فرسوده شدن شبکه برق ایران شده ، این درحالی است که تقاضای انرژی ایران به سرعت در حال افزایش است که بر شبکه فشار وارد می کند و نیاز به مدیریت کارآمدتری دارد، اما با وجود زیرساخت های ضعیف و نامطلوب همچنان بسیاری از کنتورهای برق در ایران قدیمی هستند یا وجود ندارند و اندازه گیری دقیق مصرف انرژی را دشوار می کند. استفاده از کنتورهای هوشمند و به روزرسانی نیروگاه ها و نیاز مبرم به اصلاحات در آن ها ضرورتی است که به دلیل نبود سرمایه لازم به تاخیر افتاده و دولت نیز تنها راهکار را در حال حاضر به منظور تامین برق خانگی و کاهش پیامدهای و عوارض نامطلوب آحتمالی در این بخش، به قطع برق صنایع روی آورده است، معضلی که به گفته کارشناسان باعث سکته صنایع و کاهش نرخ تولید و در نهایت توقف رشد و توسعه اقتصاد در کشور می شود.
تامین مالی چالش اصلی هوشمندسازی
هر دو بخش آب و برق در ایران با محدودیت های مالی مواجه هستند که سرمایه گذاری در طرح های هوشمندسازی را دشوار می کند، تحریم وشرایط دشوار سرمایه گذاری در داخل کشور باعث شده تا به روزرسانی فناوری های لازم در این صنایع متوقف شوند و استانداردهای تولید و توزیع در صنایع آ بو برق از سطح جهانی فاصله بگیرد. فقدان استانداردسازی در بخش‌های آب و برق ایران می‌تواند ادغام فناوری‌های هوشمند و به اشتراک گذاشتن بهترین شیوه‌ها را دشوار کند. افزایش مهاجرت باعث کمبود متخصصان ماهر و متخصص در شبکه‌های هوشمند و فناوری‌های مدیریت هوشمند آب شده و در چالش های موجود در این بخش افزوده گردیده است.
روزن امید رفع چالش های کمبود برق با تقویت تجدیدپذیرها در ایران
به گفته علیرضا پرنده مطلق معاون فنی مهندسی ساتبا در سال جاری با ساخت سامانه‌های مقیاس کوچک حمایتی در سال ۱۴۰۳ جهش خوبی خواهیم داشت و به ساخت ۱۱۰ هزار سامانه مقیاس کوچک در سال ۱۴۰۳ در بخش حمایتی دست پیدا کنیم. بر این اساس گویا سیاستگذاران کشورمان نیز به اهمیت توسعه تجدیدپذیرها پی برده و در قوانین و مقررات بر آن تاکید کرده‌‌‌اند؛ اما متاسفانه به‌رغم تکالیف قانونی موجود از جمله بند «ب» سیاست‌‌‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در مورد انرژی مصوب سال ۱۳۷۹، قوانین مندرج در برنامههای پنج‌‌‌ساله اقتصادی-اجتماعی کشور، قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی، قانون رفع موانع تولید رقابت‌‌‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، مصوبه شورای‌‌‌عالی انرژی در خصوص سند چشم‌‌‌انداز تولید و مصرف گاز طبیعی در افق ۱۴۲۰ مبنی بر تعیین سهم ۲۵هزار مگاواتی برای احداث نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر و…، همچنان سهم انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر از کل عرضه انرژی کشور بسیار ناچیز است و از برنامههای مصوب بسیار فاصله دارد، به‌‌‌گونه‌‌‌ای که در حال حاضر سهم حوزه تجدیدپذیرها در تامین انرژی به کمتر از هزار مگاوات می‌‌‌رسد. از سوی دیگر طبق تعهدات ایران در توافق‌نامه پاریس، کاهش ۴درصدی گازهای گلخانه‌‌‌ای تا سال ۲۰۳۰ توافق شده است، با توجه به اینکه در سال ۲۰۱۸، در کشورمان معادل ۶۰۰میلیون تن گاز دی‌‌‌اکسیدکربن تولید شده، مطابق این توافق‌نامه، باید تولید گاز مذکور تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۲۴میلیون تن کاهش یابد که برای این منظور باید بالغ بر ۴هزار مگاوات از نیروگاه‌‌‌های فسیلی با نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر جایگزین شود.
دستاوردهای هوشمند سازی در حوزه آب و برق در ایران
استفاده از کنتورهای هوشمند آب برای نظارت بر مصرف آب در زمان واقعی، کاهش آب بدون درآمد (NRW) و بهبود کارایی کلی شبکه توزیع آب، سیستم‌های کنترل نظارتی و جمع‌آوری داده‌ها (SCADA) برای نظارت و کنترل فرآیندهای تصفیه و توزیع آب، سیستم های نشت یابی پیشرفته برای شناسایی و مکان یابی نشتی ها در شبکه توزیع آب، راه اندازی شبکه هوشمند برق با امکان ادغام منابع تجدیدپذیر و بهبود مدیریت شبکه و افزایش کارآیی، راه اندازی سیستم‌های AMI برای نظارت بر مصرف برق با هدف رصد میزان مصرف از سوی مصرف کنندگان با هدف کنترل و مصرف بهینه و … از جمل اقداماتی است که از سوی ایران طی سال های اخیر صورت گرفته است، بر این اساس؛ پیش بینی می شود پروژه شبکه هوشمند آب باعث صرفه جویی در حدود ۳۰ درصد از منابع آبی کشور شود که معادل تقریباً ۱٫۵ میلیارد متر مکعب آب در سال است. همچنین انتظار می رود پروژه شبکه هوشمند تلفات برق را تا ۱۰ درصد کاهش دهد که معادل تقریباً ۱٫۵ تراوات ساعت برق در سال است. علاوه بر این هوشمندسازی در بخش‌های آب و برق ایران مزایای متعددی از جمله کاهش تلفات آب، بهبود بهره‌وری انرژی، افزایش شفافیت، اشتغال‌زایی و پایداری محیط‌زیست را به همراه داشته است. صرفه جویی های تخمین زده شده از این ابتکارات قابل توجه است و اهمیت هوشمندسازی در بهینه سازی تخصیص منابع و بهبود کارایی کلی این بخش های حیاتی را برجسته می کند.
موانع پیش روی هوشمندسازی آب و برق
اما باوجود پیشرفت های صورت گرفته در هوشمندسازی صنایع آب و برق ایران، هنوز چالش های متعددی وجود دارد که در صورت شناسایی آن ها و برنامه ریزی مناسب می توان به چالش های موجود در این بخش غلبه کرد. نبود سرمایه و تامین مالی مناسب که از مشکلات اصلی پیاده سازی فناوری های هوشمند محسوب می شود ومانع از مدیریت مطلوب بر منابع آب و برق در کشور می شود. از سوی دیگر اتکای فزاینده به فناوری‌های هوشمند نیز نگرانی‌هایی را در مورد امنیت سایبری ایجاد می‌کند، زیرا پتانسیل حملات سایبری افزایش می‌یابد. در حقیقت اجرای موفقیت‌آمیز فناوری‌های هوشمند نیز نیازمند آگاهی و آموزش عمومی است، زیرا مصرف‌کنندگان باید مزایا و پیامدهای فناوری‌های هوشمند را درک کنند. این گزارش حاکی است؛ هوشمندسازی صنایع آب و برق ایران فرآیندی مستمر است که نیازمند سرمایه گذاری، نوآوری و همکاری قابل توجه بین دولت، صنعت و مصرف کنندگان است. در حالی که چالش هایی وجود دارد که باید به آنها پرداخته شود، مزایای فناوری های هوشمند، از جمله افزایش کارایی، کاهش هزینه ها و بهبود خدمات، این تلاش را ارزشمند می کند.
