تاسیسات نیوز – دکتر آشتیانی: فرصتی شد تا پس از مدت ها، به بهانه ۲۹ اسفند، سالروز ملی شدن صنعت نفت، به این رخداد که در مقطعی از تاریخ ایران جنجالی به پا کرد، بپردازیم.
ملی شدن صنعت نفت ایران و خلع ید از شرکت بریتیش پترولیوم که توسط نمایندگان جبهه ملی ایران با هدایت دکتر محمد مصدق به انجام رسید و موفق به جلب پشتیبانی ملت، اخذ مصوبه مجلس و در نهایت دستور حکومتی برای خلع ید گردید، از این بعد که، انحصار یک قدرت خارجی بر صنعت نفت ایران رفع گردید، کاری بجا و مورد قبول ملت ایران به نظر می رسد، اما در این مسیر نکات مهمی نادیده گرفته شد که از آن جمله تبدیل این فرصت به یک حرکت توسعه ای بود.
از دید کارشناسی، نهضت ملی شدن نفت، بیش از آنکه نهضتی برای توسعه اقتصادی باشد، جنبشی سیاسی و آرمانی تلقی می گردد که توسط بخشی از تکنوکرات های نوگرا و در پیوند با اقشار مختلف جامعه ایرانی آن دوره ( سال های دهه ۱۳۳۰) رهبری می شد.
این نهضت منجر به نخست وزیری دکتر مصدق و در پی آن، تنش هایی در روابط خارجی ایران گردید و در نهایت با بروز مسائل اقتصادی و اختلافات سیاسی داخلی به انتها رسید. اگر چه نفت ایران ملی شد، اما سال ها بعد ، اقتصاد کشور را به خود وابسته ساخت و دولت ایران به یک “دولت رانتیه” ( دولتی که با فروش منابع ملی به ثروت می رسد) بدل گردید. ما فکر می کنیم، نهضت ملی باید از صنعت نفت رفع انحصار می کرد و سپس با ایجاد کنسرسیومی از شرکت های نفتی مختلف نوعی معادله با جمع جبری مثبت ( Positive Sum Game) ایجاد می شد.
پس از ملی شدن، باید موازنه منافعی با ابتکار عمل و نظارت دولت ایران و هدایت مذاکرات با منطق برد-برد به سوی پای بند کردن همه در منافع ایجاد شده پیش می رفت. فقدان چنین ابتکاری، زمینه های توطئه خارجی و تبانی با عوامل داخلی حکومت را فراهم کرد که حاصل آن کودتای سیاه ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بود. می توان گفت که در یک تلاش سه ساله، بجز ملی کردن نفت ایران هیچ دستاورد بزرگ دیگری حاصل نشد و نهضت ملی خیلی زود به پایان خود رسید…. “توسعه ای بودن” مهمترین معیاری است که می توان کارایی و اثربخشی یک دولت و سیاستمداران آن را سنجید.
در طول تاریخ ایران، نگاه توسعه ای می تواند در حداقل زمان ممکن، اقدامات موثر و پروژه های بزرگی را به انجام برساند. در رخداد ملی شدن صنعت نفت ایران بهتر آن بود، که ضمن تحقق آرمان سیاسی، چشم انداز اقتصادی آن نیز مورد توجه جدی قرار می گرفت. این درس و تجربه ای شد تا بدانیم، پیش از ورود به عرصه رقابت های سیاسی و انتخاباتی، باید یک کار مطالعاتی و کارشناسی را با احساس مسئولیت در قبال اعتماد ملت، منابع کشور و ضرورت پیشبرد برنامه های رونق و توسعه کشور، به انجام برسانیم.
