اشتباهات مرگبار و غير قابل جبران براي گرم كردن خانه!
دکتر نوفرستی
با سرد شدن هوا بطور طبيعي همه ما ضمن رو آوردن به استفاده از لباس هاي گرم، به فكر گرم كردن هواي خانه و محل سكونت خود مي افتيم.
با سرد شدن هوا بطور طبيعي همه ما ضمن رو آوردن به استفاده از لباس هاي گرم، به فكر گرم كردن هواي خانه و محل سكونت خود مي افتيم. در واحدهاي مسكوني وسايل و سيستم هاي حرارتي و گرمايشي راه اندازي و يا نصب و استفاده مي شوند تا اعضاي خانواده از سرما در امان بمانند. اما برخي اشتباهات سهوي و صدالبته از روي غفلت و ناآگاهي سبب مي شود كه براي نجات از سرما، ميزبان قاتل نامرئـي يا همان گاز منواكسيد كربن مي شويم.
- با افزايش برودت هوا، خطر گازگرفتگي و مرگ ناشي از مسموميت با گاز منواكسيد كربن بشدت افزايش مي يابد بگونه اي همه ساله تقريبا” 70% آمار ساليانه مرگ خاموش در 5 ماه پاياني سال رخ مي دهد و بطور متوسط در اين ماهها روزانه 5-4 نفر جان خود را از دست مي دهند. معمولا” شروع رشد جهشي آمار مرگ خاموش در آبان ماه و دومين مرحله رشد سريع آن در ديماه رخ مي دهد و هم اكنون در آبانماه و مواجه با اولين موج سرما هستيم.
چرا هر ساله شاهد تكرار اين وضعيت تلخ هستيم؟ چرا با اولين موج سرما، آمار مرگ خاموش سير صعودي پيدا مي كند؟
- پاسخ اين سوال بسيار آسان است اما باور آن سخت است كه چگونه يكي از اعضاي خانواده، با يك غفلت، اقدام و اشتباهي مرگبار انجام مي دهد. اين اشتباه كه عامل رشد سريع حوادث گازگرفتگي مي شود نصب و راه اندازي بخاري ها بدون توجه به وضعيت دودكش آنهاست. توجه نمي كنيم كه شايد در فاصله چند ماهه گذشته كه از بخاري استفاده نشده است، دودكش ساختمان به هر دليل و بتدريج مسدود شده باشد، كلاهك پشت بام افتاده باشد و … ودر نهايت كاركرد يا مكش قبلي را نداشته باشد. اين نحوه راه اندازي بخاري يعني به آغوش قاتل نارئـي رفتن و خانواده را در خطر مرگ خاموش قرار دادن. بستن تمامي منافذ و مسيرهاي ورود هواي تازه به محل سكونت بخصوص در فضاهاي كوچك، مكمل اشتباه مرگبار اولي است.
- توجه به اين نكته ضروريست كه بر اساس گزارشات مراجع رسمي، بيش از 80% حوادث گازگرفتگي و مرگ خاموش بدليل مشكلات اساسي موجود در دودكش ساختمان ها و سپس عدم ورود هواي تازه يا تهويه هواست.
عدم توجه به اهميت و حساسيت دودكش ها و كاركرد صحيح آنها بويژه در شروع فصل سرما، نصب و راه اندازي وسايل گرمايشي بدون كنترل سلامت دودكش آن، نصب و بكار گيري غير ايمن و غير مجاز از وسايل حرارتي، استفاده از سرويسكاران و تعميركاران غير مجاز براي نصب و سرويس وسايل مورد نظر و … از مهمترين اشتباهات رايج انساني است. از اينرو، با آموزش و اطلاع رساني صحيح و گسترده مي توان از بخش قابل توجهي از اين حوادث تلخ جلوگيري كرد. در ادامه، به اين موضوع بيشتر مي پردازيم:
اشتباهات مرگبار با اقدامات غير ايمن:
- عدم توجه به سلامت و كاركرد صحيح دودكش لوازم گازسوز و چك نكردن مسير دودكش و استفاده از دستگاه
- اتصال كامل و بدون درز قطعات دودكش و زانوها، دودكش هاي پشت بام فاقد كلاهك H سالم، طول افقي زياد، دودكش هاي مسدود شده يا نيمه باز، دودكش هاي رها شده در درز انقطاع ساختمان ها، دودكش هاي بيرون زده از پنجره ها و ديوارهاي ساختمان ها كه عمدتا” فاقد طول عمودي هستند، دودكش هاي روبه پايين در داخل واحد مسكوني يا زانوهاي رو به پايين دودكش ها در قسمت بيروني ساختمان ها، طول عمودي كم دودكش بخاري تا پشت بام،تجمع دودكش هاي پشت بام، و …
- جلوگيري از ورود هواي تازه به داخل واحد مسكوني و تهويه هوا
- علاوه بر اهميت و الزام دودكش مناسب، جريان هواي تازه و تهويه هوا در محيطي كه وسيله گازسوز گرمايشي قرار دارد ضروري است. از اين رو وجود منفذ يا مسيري براي ورود مداوم هواي تازه به محل سكونت ضروري است. اين منفذ يا مسير مي تواند يك دريچه دائـم باز با ابعاد استاندارد و يا فضاي باز پايين درب ورودي آپارتمان و يا روزنه هاي اطراف پنجره يا لاي يكي از پنجره ها باز باشد.
- حتي مطابق مقررات ملي ساختمان و تاكيد سازمان نظام مهندسي در ساختمان هايي كه براي صرفه جويي در مصرف انرژي از پنجره هاي دوجداره استفاده مي شود (مبحث 19)، پيش بيني دريچه دائـم باز براي ورود هواي تازه براي احتراق محصولات گازسوز (اعم از بخاري، آبگرمكن، شومينه و حتي اجاق گاز) ضروري است. اين نكته مهم بويژه در واحدهاي مسكوني با زيربناي كم اهميت دوچندان دارد. لذا خانواده هاي محترم در نظر داشته باشند كه چنانچه واحد مسكوني آنها فاقد مسير يا دريچه اي براي ورود هواي تازه است و در داخل واحد مسكوني شان وسيله گازسوز دارند، استفاده از پنجره هاي دوجداره و يا بستن تمام درزهاي اطراف درب و پنجره ها خطرآفرين است.
- استفاده از بخاري هاي دودكش دار بدون دودكش حتي اگر ظرفيت حرارتي آنها كم باشد.
- استفاده از بخاري هاي بدون دودكش براي گرم كردن فضاهاي كوچك فاقد تهويه هوا از جمله اتاق خواب، حمام، رخت كن و …
- توجه داشته باشيم كه اين بخاري ها داراي استاندارد و راندمان بسيار بالاهستند اما شرايط استفاده آن متفاوت است و مناسب محل هايي است كه جريان هوا بصورت مستمر و زياد وجود دارد.
- قرار دادن دودكش بخاري در ظرف آب به تصور از بين رفتن گاز منواكسيد كربن
- استفاده از بخاري با دودكش هاي آكاردئـوني يا استفاده از دودكش هاي با طول افقي يا عمودي زياد در داخل واحد مسكوني با هدف استفاده حداكثر از گرمايش محصولات احتراق داخل دودكش
- استفاده از اجاق هاي خوراك پزي براي گرم كردن محيط چه در بخش خانگي و چه در محيط هاي كوچك كارگري (رستوران ها و اغذيه فروشي ها و كارگاههايي كه محل اقامت شبانه افراد نيز هست و حوادث گازگرفتگي در اين بخش مكررا” اتفاق مي افتد.
- استفاده از شعله هاي اجاق گاز براي گرمايش محل سكونت
- استفاده همزمان و طولاني مدت از چند وسيله گاز سوز در فضاي فاقد تهويه هوا
- استفاده از شومينه هاي ساختماني بعنوان تنها وسيله گرمايش منزل يا استفاده طولاني مدت از آن
- عبور دادن دودكش بخاري از مجراي دودكش شومينه
- باز گذاشتن طولاني مدت دوش آب داغ حمام براي هواگرفتن محيط سرد خانه و روشن بودن طولاني مدت آبگرمكن
- استفاده طولاني مدت و پشت سرهم افراد خانواده از حمام براي استحمام يا شستن رخت ها و گرم كردن بيش از حد هواي واحد مسكوني و نپوشيدن لباس هاي مناسب تر و گرمتر بويژه با بستن تمام پنجره ها و روزنه هاي ورود هواي تازه و روشن بودن همزمان چند وسيله گاز سوز از جمله بخاري، شومينه و آبگرمكن
- استفاده از بخاري هاي فرسوده و قديمي و بدون انجام سرويس آن توسط سرويسكاران مجاز و راه اندازي و سرويس آن توسط افراد غيرماهر خانواده
- خريد و استفاده از وسايل حرارتي فاقد استاندارد و خدمات پس از فروش و حتي عدم توجه به داشتن برچسب انرژي و كيفيت آن و نگاه صرف به قيمت ارزان و يا ظاهر آن.
نحوه توليد گاز منواكسيد كربن:
احتراق ناقص در انواع سوختها (اعم از نفت، گاز، گازوئـيل و ديگر سوختهای فسيلی) در وسايل و سيستم هاي حرارتي شامل بخاري، شومينه،آبگرمكن، موتورخانه مركزي، اجاق پلوپزي، پكيج، ذغال و حتي اجاق گاز و همچنين خودروها و موتورسيكلت ها.
نشانه هاي مسموميت با منواكسيد كربن:
- احساس فشار در سر ، سوزش در چشم
- ضربان نامنظم قلب ،سرخ شدن لبها ، بزرگ شدن مردمك چشم
- احساس گيجی، سردرگمی و عدم تشخيص آشكار
- ضعف، كسالت و خواب آلودگی
- حالت تهوع و استفراغ
- تشنج ،كما و در نهايت مرگ!
رفتار مناسب در برخورد با مسموميت منواكسيد كربن:
- باز كردن سريع درها و پنجره‌ها و قرار گرفتن فرد مسموم در معرض هوای تازه
- خاموش كردن وسايل و سيستم هاي حرارتي مورد استفاده در ساختمان
- تماس فوری با آتش نشانی و يا اورژانس
چگونگی محافظت از خود در مقابل منواكسيد كربن:
- چك كردن مسير دودكش و وضعيت نصب وسايل و سيستم هاي حرارتي قبل از استفاده و در شروع فصل سرما
- اطمينان از عدم وجود درز روي ديوارهايي كه مسير عبور دودكش وسايل حرارتي (بخاري،آبگرمكن، موتورخانه، پكيج و …) هستند بويژه در اتاق هاي خواب، چون در برخي از حوادث شاهد نشت گاز CO از درزهاي مورد اشاره به داخل واحد مسكوني هستيم.
- اطمينان از طول عمودي مناسب براي دودكش هاي با مكش طبيعي و داشتن كلاهك H در پشت بام
- اطمينان از عدم نشت گاز حاصل از احتراق موتورخانه ها از طريق مشاعات و رايزرها به داخل واحد مسكوني
- اطمينان از ورود مستمر هواي تازه به محل سكونت و نبستن تمام روزنه ها و درزهاي درب و پنجره ها
- استفاده از وسايل حرارتي مطابق دستور العمل سازنده و استفاده از خدمات سرويسكاران مجاز شركتها
- اطمينان از كاركرد صحيح وسيله حرارتي و عملكرد صحيح دودكش در زمان كاركرد محصول بصورت مستمر
- عدم استفاده از وسايل گرمايشی در فضای بدون تهويه (حمام، رختكن، سونا و جكوزي و …)
- عدم استفاده از بخاري بدون دودكش در اتاق خواب و ديگر فضاهاي بدون تهويه
- عدم استفاده از فر و اجاقهای خوراك‌پزی برای گرمايش محيط
- استفاده از وسايل و سيستم هاي گرمايشي نوين و ايمن با نظر كارشناسان شركتها مطابق با شرايط محل استفاده
- استفاده از دستگاههاي حسگر و هشدار دهنده گاز منواكسيد كربن
توصيه پاياني، خلاصه يا لپ مطلب:
در پايان از همه خانواده ها درخواست مي شود براي سلامت خود و اعضاي خانواده شان، به دو نكته اصلي و كليدي زير توجه داشته باشند:
- اطمينان هميشگي از كاركرد صحيح دودكش هاي انواع وسايل حرارتي
- ورود مستمر هواي تازه به محل سكونت
اين دو نكته، رمز در امان ماندن از خطر گازگرفتگي و فرار از مرگ خاموش يا قاتل نامرئـي است.
رئـيس كارگروه پيشگيري از مرگ هاي خاموش ناشي از گاز CO
عضو شوراي سياستگذاري انجمن جوامع ايمن كشور
دكتر جواد نوفرستي
پایان پیام/.