آثار نفتی تحریم‌ها
هولنگ تان
سی ان بی سی
صرف نظر از آنچه روز سه‌شنبه ترامپ درباره برنامه هسته‌ای ایران بیان کرد، یکی از سوالات مهم درباره آینده این است که رویکرد خصمانه آمریکا در قبال ایران که به شکل‌های مختلف نشان داده شده چه تاثیری بر رفتار شرکای تجاری ایران دارد.
یکی از مهم‌ترین حوزه‌های تاثیرگذاری این رویکرد، بخش نفت ایران است و حال سوال این است که خریداران نفت ایران چه واکنشی به موضع‌گیری‌های ترامپ نشان خواهند داد.
از زمان انعقاد پیمان هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ آژانس بین‌المللی انرژی بارها پایبندی ایران به این پیمان را تایید کرده و هم‌پیمان‌های اروپایی آمریکا همواره اعلام کرده‌اند این پیمان موثر بوده است اما در مقابل آمریکا در دوران ریاست جمهوری ترامپ به روش‌های مختلف با این پیمان مخالفت کرده زیرا آن را ناقص می‌داند و خواستار تغییر آن بوده است. در این میان تصمیم چین، هند و دیگر کشورهایی که میزان بالایی نفت از ایران خریداری می‌کنند اهمیت بالایی دارد.
از آنجا که تصمیمات ترامپ تصمیم یکجانبه است کارشناسان معتقدند چین که بزرگ‌ترین واردکننده نفت ایران است توجهی به آن نخواهد کرد و میزان خرید نفت این کشور از ایران تقریبا ثابت باقی خواهد ماند.
واقعیت این است که چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان به نفت نیاز بالایی دارد و پس از آمریکا دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت در جهان است.
از سوی دیگر تنش‌های تجاری چین با آمریکا سبب می‌شود احتمال همراهی چین با آمریکا در وارد آوردن فشار بر ایران کمتر شود؛ البته پیش‌بینی می‌شود واکنش چین به تصمیم آمریکا سنجیده باشد، زیرا در حال حاضر این کشور در حال مذاکره تجاری با آمریکاست و تمایلی ندارد موانعی در مسیر توافق ایجاد شود. هفته گذشته وزارت خارجه چین اعلام کرد از خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای ایران حمایت نمی‌کند.
از سوی دیگر هرگاه تحریم‌های آمریکا علیه کشورهای دارای روابط تجاری با ایران اجرا شود مسلما مانند گذشته این کشورها راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها پیدا خواهند کرد: استفاده نکردن از بانک‌های آمریکا و سوآپ نفت دو روش موثر برای این منظور است. برای مثال معامله‌گران نفت ایران می‌توانند از بورس بین‌المللی انرژی شانگهای و به یوآن معاملات نفتی را انجام دهند.
در این حالت نه بانک‌های آمریکا و نه سیستم دلاری مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. البته استفاده از این روش‌ها آسان نیست به ویژه آنکه چین مایل نیست به‌عنوان کشوری شناخته شود که تحریم‌های آمریکا علیه ایران را بی‌اثر کرده است.
آنچه مسلم است این است که بازار نفت دنبال روش‌هایی برای خرید نفت ایران به رغم وجود تحریم‌هاست به ویژه آنکه به احتمال زیاد قیمت نفت ایران کمتر می‌شود زیرا خریداران آن کاهش پیدا کرده‌اند.
در این حالت خریداران نفت ویژه چین انگیزه بالاتری برای تداوم خرید نفت از ایران خواهند داشت. ژاپن و کره جنوبی، هم‌پیمان‌های آمریکا در شرق آسیا و خریداران بزرگ نفت ایران هستند به همین دلیل تحت بیشترین فشار برای رعایت تحریم‌های اعمال‌شده از سوی آمریکا قرار خواهند گرفت.
به این ترتیب میزان خرید نفت از سوی این کشور کاهش می‌یابد و آن دسته از شرکت‌های ژاپنی و کره جنوبی که با ایران مراودات تجاری دارند تحت فشار قرار خواهند گرفت تا تحریم‌ها را رعایت کنند. البته میزان فشار آمریکا بر شرکت‌های یاد شده به تصمیمی که درباره زمان آغاز اعمال مجدد تحریم‌ها اتخاذ می‌شود وابسته است.
هند نیز تحت تاثیر تحریم‌های اعمال‌شده از سوی آمریکا بر ایران قرار می‌گیرد. هند پس از چین دومین مشتری بزرگ نفت ایران است. به احتمال زیاد هند از آمریکا خواهد خواست این کشور را از تحریم‌هایی که در نظر گرفته معاف کند. همچنین ممکن است هند از راه‌های دیگر به خرید نفت ایران ادامه دهد. در تحریم‌های قبلی غرب علیه ایران، هند با استفاده از یک سیستم شبیه سیستم پایاپای و نیز با مشارکت یک بانک کوچک به خرید نفت ایران ادامه داد.
تحلیلگران می‌گویند آمریکا کنترل قابل ملاحظه‌ای بر سیستم مالی جهان دارد اما اقدام ترامپ در احیای تحریم‌ها علیه ایران اقدامی برخلاف خواست جامعه جهانی است. او برخلاف اوباما نمی‌تواند روی همراهی خریداران بزرگ نفت ایران حساب کند و این به آن معناست که در نهایت، حداکثر ۳۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار بشکه از صادرات نفت ایران کاسته خواهد شد.
این در حالی است که تحریم‌های اعمال شده در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما میزان صادرات نفت ایران را یک میلیون تا یک و نیم میلیون بشکه کاهش داد. مصرف جهانی نفت روزانه حدود ۱۰۰ میلیون بشکه است.
نکته مهم دیگر این است که اجرای عملی تحریم‌ها از شش ماه دیگر آغاز می‌شود و این به آن معناست که احتمال مذاکره برای حل مشکلات به وجود آمده وجود دارد. فقدان اجماع بین‌المللی علیه ایران یک مانع بزرگ تحقق اهداف دولت آمریکا یعنی فشار آوردن بر ایران است.
گروهی از تحلیلگران معتقدند اگر ایران در نهایت از پیمان هسته‌ای خارج شود، تنش‌های ژئوپلیتیک در خاورمیانه افزایش خواهد یافت و این امر به رشد پایدار قیمت نفت منجر می‌شود. موضوع پراهمیت دیگر، زمان‌بندی اعمال تحریم‌های نفتی است.
دولت اوباما از کشورها خواسته بود هر ۱۸۰ روز یک بار ۲۰ درصد از خرید نفت از ایران را کاهش دهند. اگر همین الگو از سوی دولت ترامپ اجرا شود تاثیر تحریم‌ها در نیمه نخست سال آینده میلادی مشاهده خواهد شد.
انتهای خبر