گسترش استفاده از انرژی¬های تجدیدپذیر؛ از حرف تا عمل

مهندس بخت ور

مروری بر روند استفاده از انرژی های تجدید پذیر در جهان…

 

 

 

 

سالهاست که صحبت از لزوم طراحی مدل کلان انرژی کشور، مصرف بی­رویه انرژی، مصرف سرسام­آور سوخت­های فسیلی، آلودگی هوا و محیط زیست، آلودگی سفره­های آب زیرزمینی، بیماری­های انسانی و حیوانی ناشی از مشکلات ذکر شده و صدالبته هزینه­های هنگفت تحمیلی از این مشکلات بر پیکره نحیف اقتصاد میهنمان مطرح است.دولت­های پیشین هرکدام گام­هایی را در راستای حل این مشکلات برداشته­اند که گاهی شاهد کند روی­ها، تند روی­ها و حتی انحرافات در این مسیر بوده ایم. همواره گسترش استفاده از انرژی­های تجدیدپذیر راهکاری مناسب و شاید تنها راهکار باقیمانده عنوان شده است؛ اما این راهکار در مراحل تصمیم­­گیری نهایی، در تدوین و تصویب بودجه­های کلان و خرد، در فرهنگ­سازی­ها،آموزش­ها و اولیت­های کاری مدیران ارشد کشوری چه جایگاهی داشته است؟ نوع برخورد و نگاه مدیریت نفتی در کشوری که دارای مخازن عظیم نفت و گاز است در مقوله انرژی­های نو چگونه بوده است؟ تهدید­ها، تحریم­ها، هزینه­های هنگفت ناشی از مشکلات سوخت­های فسیلی و البته محدودیت منابع پایان­پذیر و تجدیدناپذیر فسیلی چه تاثیری بر تغییر نگرش در حوزه گسترش استفاده از انرژی­های نوین و تجدید­پذیر داشته است؟

 

بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی­های تجدیدپذیر مدت­هاست که از ادامه فعالیت در این حوزه تا حدود زیادی دلسرد شده­اند و بار تخصص و تجربه چندین ساله خود را بر زمین گذاشته و در جهت امرار معاش به امور دیگری پناه برده­اند. این موضوع یعنی یک بازگشت به عقب خطرناک و البته نا­امیدکننده است. سازمان­های دولتی مسئول و متولی انرژی­های تجدیدپذیر به ویژه سازمان­های زیرمجموعه وزارت نیرو سالهاست که فرصت­سوزی می­کنند و اندک فعالیت­های آنها در خلا بودجه­های مصوب، تنها به رفع تکلیف گرایش پیدا نموده است. نمایشگاه­های تخصصی، هرساله نسبت به سال قبل شاهد حضور کمرنگ­تری از بخش خصوصی در حوزه انرژی­های تجدیدپذیر شده­اند که این موضوع گواهی آشکار بر عدم رغبت سرمایه­گذاران و کارآفرینان بخش خصوصی برای فعالیت در این حوزه بوده است.

 

این­ها و سوال­ها و انتقادات جدی دیگری که در این مقوله از جانب کارشناسان حوزه­های انرژی، محیط زیست، سلامت، امنیت ملی و همچنین مردم فهیم میهنمان در سطح جامعه منعکس می­شود همگی اهمیت همت دولتمردان در ارائه پاسخی مناسب در این زمینه را آشکار می­نماید. همتی که دیر زمانیست در محدوده شعارها و وعده­ها جا خوش کرده­ است و اینک دیگر وارد شدن به مرحله اتخاذ تصمیمات واقعی و عملیاتی از سوی دولتمردان نه یک پیشنهاد خوب و قابل بررسی بلکه ضرورتی اجتناب­ناپذیر است. ضرورتی که سالهاست از سوی کارشناسان خبره این حوزه مورد تاکید قرار گرفته است و همواره در گردنه­های پر پیچ و خم تصمیمات کلان مملکتی سرگردان مانده و هرگز آنطور که باید به مقصد مطلوب نرسیده است.

 

 

در ادامه سعی می­شود که با استفاده از آمار و ارقام میزان استفاده جهانی از انرژی­های تجدیدپذیر بررسی گردد. سپس به ارزیابی مصرف انرژی در ساختمان­ها در ایران پرداخته می­شود.

 

 

مروری بر روند استفاده از انرژی های تجدید پذیر در جهان

شورای دفاع از منابع طبیعی، شورایی است واقع در نیویورک که در حدود 350 نفر از اعضای آن حقوقدان،دانشمند و متخصصان علوم مختلف هستند. این شورا در گزارشی که در سال 2012 منتشر کرده است کشورهای گروه 20 را از نظر تولید و استفاده از انرژیهای تجدید پذیر رتبه بندی کرده است .(گروه 20 شامل کشورهای آرژانتین ،استرالیا، برزیل ،کانادا، چین ، اتحادیه اروپا، ایتالیا، آلمان، فرانسه ، هندوستان، اندونزی ،ژاپن ، مکزیک،روسیه ، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی ،ترکیه، انگلستان، کره جنوبی ، و ایالات متحده آمریکا می شود). بر طبق این گزارش کشورهای اتحادیه اروپا در این موضوع پیشگام هستند :کشور آلمان جایگاه نخست را دارد که تقریبا” 11 درصد از انرژی مورد نیاز خود را از انرژیهای تجدید پذیر تولید می کند؛ سپس اتحادیه اروپا بر رویهم تقریبا” 7 درصد و در پی آن­ها ایتالیا و اندونزی در جایگاههای بعدی قرار دارند. ایالات متحده آمریکا در جایگاه هفتم نشسته است که با تولید 7/2 درصد از انرژی مورد نیاز، اندکی جلوتر از مکزیک قرار دارد .روسیه در این رتبه بندی که تولید برق آن از انرژیهای تجدید پذیر صفر درصد است در آخر  قرار دارد. این شورا دست به رتبه بندی دیگری نیز زده است که در آن به رشد تولید انرژیهای تجدید پذیر از سال 2002 میلادی به بعد پرداخته است . در اینجا کره جنوبی بیشترین رشد را به خود اختصاص داده است . رشد این کشور بیش از 200 درصد محاسبه شده است . چین پس  از کره جنوبی قرار دارد که تقریبا” رشد تولید انرژیهای تجدید پذیر خود را بیش از 80 برابر کرده است . ایالات متحده در این رتبه بندی دارای مقام یازدهم است که تولید خود را چهار برابر کرده است . آرژانتین در این فهرست تنها کشوری است که تولید آن به 12 درصد کاهش یافته و در آخر جدول قرار دارد. از لحاظ سرمایه گذاری اتحادیه اروپا از سال 2004 به بعد 300 میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده است که مبلغ  هنگفتی درباره انرژی پاک می باشد . آمریکا با صرف 215 میلیارد دلار حائز مقام دوم می باشد و چین اندکی کمتر از 200 میلیارد دلار در این زمینه سرمایه گذاری کرده است . عربستان سعودی نیز با صرف 20 میلیون دلار از سال 2004 میلادی در جایگاه آخر این گروه نشسته است.

 

 

استفاده از انرژی­های تجدید پذیر در همه بخش­ها به خصوص بخش پرمصرف ساختمانی در کشورمان می­تواند ایران را نیز به کشور­های پیشرو در زمینه استفاده از انرژی­ها تجدیدپذیر نزدیک کند. در این بخش میزان مصرف انرژی در ساختمان­ها در کشورمان مورد ارزیابی قرار می­گیرد.

 

 

مصرف انرژی درساختمان­ها در ایران

یکی از بخش­های حساس در زمینه مصرف انرژی و آلودگی­های محیط زیست، ساختمان­­ و مسکن است. همانطور که نمودار شماره1 دیده می­شود، بخش ساختمان و مسکن با مصرف بیش از 40 درصد انرژی، بزرگترین مصرف­کننده انرژی در ایران است. میانگین مصرف انرژی ساختمان­ها در ایران بیش از 5/2 برابر متوسط مصرف جهانی است. در این بین بیش از 98 درصد از مصرف انرژی ساختمان­ها در ایران از محصولات نفتی و گازی تامین می­گردد و از این روی، بخش ساختمان و مسکن یکی از منابع اصلی تولید آلودگی­های زیست محیطی نیز می­باشد. این بخش در ایران حدود 4/26 درصد از انتشار دی­اکسید­کربن را به خود اختصاص می­دهد. همچنین ساختمان­ها در استان تهران بیش از 40 درصد از انتشار دی­اکسید کربن را به خود اختصاص می­دهد.

 

کاهش مصرف انرژی در بخش ساختمان و مسکن، تاثیر بسزایی بر کل مصرف انرژی در سراسر کشور خواهد داشت. این کاهش، هم از لحاظ اقتصادی و هم از نظر زیست­محیطی امری ضروری است. مباحث مربوط به حذف یارانه­های انرژی و افزایش قیمت حامل­­های انرژی نیز، بر اهمیت صرفه­جویی انرژی در بخش ساختمان­ها افزوده است. از طرفی پتانسیل صرفه­جویی انرژی در بخش ساختمان و مسکن بیشتر از بخش­های دیگر است و کاهش مصرف انرژی در این بخش، ساده­تر و با سرمایه­گذاری کمتری نسبت به بخش­های دیگر قابل دسترس می­باشد. میزان بالای تقاضای مسکن در ایران و رشد روز­افزون ساخت و ساز­ها نیز تاییدکننده اهمیت نگرشی دقیق­تر پیرامون بهینه­سازی مصرف انرژی در این حوزه است. در جدول زیر، میزان رشد ساخت و ساز در کشور طی سال­های 89 تا 91 آورده شده است.

 

میزان رشد ساخت و ­ساز در طول سالیان 89 تا 91

1391	1390	1389	سال
1685000	1625000	1511000	واحد مسکونی

 

با توجه به مطالب فوق در باب مصرف بالای انرژی­های فسیلی در ساختمان­ها در کشورمان و مشکلات فراوان ناشی از آن به نظر می­رسد که استفاده از انرژی­های تجدید­پذیر در این زمینه می­تواند بسیار راهگشا باشد. رشد توجه و سرمایه­گذاری دیگر کشورهای جهان در این زمینه نیز بی­شک تایید کننده اهمیت اتخاذ تصمیم­های کلان و عملیاتی از سوی دولتمردان و مجلس در حوزه گسترش استفاده از انرژی­های تجدیدپذیر است.

پایان پیام/.