مهمترین معیارها در انتخاب سیستم های گرمایشی و سرمایشی ساختمان

فرض کردن اینکه ظرفیت مذکور صرفا نشان دهنده قدرت تجهیزات است و هرچه ظرفیت بیشتر باشد با دستگاه قویتری روبرو هستیم، توجیه مناسبی نیست. پس چرا دستگاه های کم ظرفیت تر ساخته می شوند؟ جواب این است که ظرفیت یکی از ویژگی هایی است که با انتخاب تجهیزات مناسب برای ساختمان رابطه مستقیم دارد و بدون در نظر گرفتن آن ممکن است دستگاه ضعیف یا بیش از حد قوی و گران قیمتی بخرید که در هر دو حالت به کارتان نخواهد آمد. در این مطلب به بررسی مهمترین معیارها در انتخاب سیستم های تهویه مطبوع و به طور مخصوص ادوات گرمایشی می پردازیم تا مشخص کنیم به چه ویژگی هایی باید توجه کنید تا خرید دقیق و موفقی داشته باشید.

 انسان چطور به تهویه مطبوع روی آورد؟

تا پیش از یکجانشینی عمده جوامع انسانی و تصمیم بر توسعه شهرها، تغییرات اقلیمی با خود فصل کوچ و سفر میان ییلاق و قشلاق را به همراه می آوردند، فرآیندی که به خاطر گریز از آب و هوای نامناسب پیشبینی شده بود و هنوز هم در میان کوچ نشینان در سطح جهان رواج دارد. اما از زمانی که بخش اعظم جوامع انسانی روی به اقامتگاه های دائمی آوردند و تصمیم گرفتند در نقاط مختلف با شرایط گوناگون مستقر شوند، بحث چگونگی مقابله با آب و هوای نامناسب در آن منطقه مطرح بوده است. عوامل بسیاری در این میان مورد استفاده قرار گرفته اند تا بتوان با بدترین ویژگی های اقلیمی هر منطقه کنار آمد: معماری، مصالح ساختمانی و در نهایت استفاده از سامانه های متفاوت خنک کننده یا گرم کننده مهمترین راه حل های مطرح شده بودند. برای مثال بادگیرهای یزد به خاطر زیبایی ساخته نشده اند (گرچه در زیبایی آنها شکی نیست)، بلکه حضور آنها در اصل به عنوان یک مکانیسم برای مقابله با گرمای این شهر در تابستان بوده است.

آنچه که به عنوان دستگاه تهویه مطبوع شناخته می شود، قادر است در یک فضای بسته به اصلاح دمای محیط بپردازد. توانایی این ادوات رابطه مستقیمی با مسائل متعدد دارد و از دیرباز، معماران ساختمان به این موضوع واقف بوده اند. شاید پیش پا افتاده ترین مورد مرتبط با این امر در طراحی در و پنجره ها خود را نشان می دهد. پنجره ها در مناطق سردسیر اغلب چفت و بست محکم تری دارند و به گونه ای طراحی می شوند که به طور کامل از عبور و مرور هوا جلوگیری کنند. این در حالی است که در مناطق گرمسیری با پنجره هایی روبرو می شوید که پهن و بزرگ هستند، به راحتی باز و بسته می شوند و به گونه ای طراحی شده اند که به راحتی هوا را از خود عبور دهند.

با توسعه تجهیزات سرمایش و گرمایش که کار تنظیم دما را انجام می دهند، نقش معماری و مصالح ساختمانی کمرنگ شده است. با این وجود، حالا با ویژگی های دیگری باید دست و پنجه نرم کنیم که تعیین می کنند بسته به وضعیت ساختمان، چه دستگاهی با چه ویژگی هایی پاسخگوی نیازهای ماست. از آنجایی که تمرکز ما در اینجا بر روی تجهیزات گرمایشی است، از پرداختن به سامانه های سرمایشی پرهیز می کنیم، اما عمده نکاتی که برای تهویه مطبوع گرمایشی مطرح است برای آنها هم صدق می کند. در ادامه به مهمترین ویژگی های تعیین کننده تجهیزات گرمایشی بهینه می پردازیم.

مهمترین ویژگی هایی که در انتخاب سیستم گرمایشی بهینه موثرند

بخش عمده این ویژگی ها رابطه مستقیمی با ساختمان و ویژگی های محلی آن دارند، اما تعدادی از آنها هم با انواع ادوات تولیدکننده گرما و چگونگی طراحیشان مرتبط هستند. به طور خلاصه این موارد عبارتند از:

• ابعاد و پیکربندی ساختمان

• کاربری ساختمان

• شرایط تهویه و عبور و مرور هوا

• فراهم بودن شرایط به کارگیری سیستم های مختلف

• بودجه در دسترس

• زاویه تابش آفتاب

در ادامه هر کدام از این موارد را مورد بررسی قرار می دهیم.

  ابعاد و پیکربندی ساختمان

اگر به سراغ خرید وسایلی مانند داکت اسپلیت، بخاری یا امثالهم برای ساختمان خودتان رفته باشید، احتمالاً با عدد مساحتی روبرو شده اید که برای هر کدام از دستگاه ها با ظرفیت منتفاوت ذکر می شود. این مساحت اغلب مربوط به ساختمانی با ارتفاع سقف استاندارد چهارمتری است که نشان دهنده یک حجم هوای معین خواهد بود. این حجم هوا همان فضایی است که دستگاه مورد نظرتان می تواند آن را مدیریت کند و طبیعتاً اگر وسیله ای که می خرید برای مساحت کمتری تعریف شده باشد، قادر نخواهد بود محیط را گرم کند.

اما اگر یک دستگاه قویتر تهیه کنید چطور؟ پاسخ این است که از آنجایی که چنین سیستمی به سرعت محیط را گرم می کند، باید دائماً خاموش و روشن شود. این خاموش و روشن شدن های متوالی باعث استهلاک شدید می شود و می تواند عمر دستگاه شما را به شدت پایین بیاورد. پس بهتر است حتماً دستگاهی که می خرید با مساحت و ارتفاع فضای مد نظرتان همخوانی داشته باشد.

تعداد طبقات هم می تواند موثر باشد. اگر از موتورخانه استفاده کنید، تا رسیدن آب داغ به شوفاژها یا فن کویل های طبقات آخر، دمای آن کاهش پیدا می کند. پس نیاز دارید به سیستمی اتکا کنید که قدرت انتقال سیال بالاتری ارائه دهد.

برای ساختمان هایی که با تعداد زیادی اتاق طراحی می شوند، معمولاً تعدد یونیت های گرمایی پیشنهاد می شود و طبیعتاً طراح به سمت دستگاه هایی مانند فن کویل و داکت اسپلیت رغبت پیدا می کند. این در حالی است که در فضایی مانند یک انبار، تنها یک دستگاه متناسب حجم هوای محیط می تواند پاسخگوی نیازهای شما باشد. پس جدا از ابعاد، نحوه پیکربندی و طراحی داخلی هم می تواند در انتخاب تجهیزات بهینه موثر باشد.

کاربری ساختمان

کاربری یکی از موثرترین نکات در انتخاب سیستم مناسب است که اغلب شاید دستکم گرفته شود، اما یکی از عوامل اصلی به شمار می آید. هر محیطی شرایط خاص خود را دارد که باید بر اساس آن کانال کشی ها، نحوه عبور و مرور هوا و تجهیزات مشخص شوند. برای مثال، در ساختمان های مسکونی اغلب دست طراحان بازتر است، چون ساکنین می توانند هر زمان که خواستند البسه خود را عوض کنند و کیفیت فراهم آمده اهمیت بیشتری نسبت به توان حرارتی آن دارد. اما در ساختمان های اداری، توانایی دستگاه ها در حفظ یک محدوده دمای مطلوب برای کار و فعالیت مهمتر است.

اگر بخواهیم کارایی را بیشتر بررسی کنیم، به مواردی مانند انبارها، بیمارستان ها و آزمایشگاه ها می رسیم که دستورالعمل های سفت و سختی برای سامانه های تهویه خود دارند. پس کاربری موضوعی است که نمی توان آن را نادیده گرفت.

 شرایط تهویه

داکت اسپلیت ها و بخاری ها از جمله مثال های تجهیزات هستند که عملکرد آنها بدون ارتباط دادن مستقیم هوای داخل ساختمان با بیرون آن اتفاق می افتد. در چنین تجهیزاتی دیگر خبری از ورود هوای تازه به محیط نیست و این امر می تواند در نحوه طراحی و انتخاب دستگاه های بهینه فوق العاده مهم باشد. برای مثال، بیمارستان هایی که از فن کویل بهره می برند حتماً به مسیر کانال کشی برای جا به جایی هوا نیاز دارند، وگرنه هوای آلوده به انواع ویروس و میکروب می تواند سلامتی همه کارکنان و بیماران را به خطر بیاندازد. در طرف دیگر، در ساختمان های تجاری این عامل مد نظر قرار نمی گیرد، چون در هر صورت آنقدر ارتباط با محیط بیرون در ورودی مجموعه اتفاق می افتد که نیازی نیست حتماً به سیستمی برای تأمین هوای تازه فکر کنیم.

  شرایط به کارگیری سیستم های مختلف

در برخی ساختمان ها شرایط برای به کارگیری سیستم های معینی وجود ندارد. برای مثال، موتورخانه ها باید در مراحل طراحی و تکمیل شدن ساختمان مورد توجه قرار بگیرند و این امکان وجود ندارد که بدون تخریب اساسی، به خصوص برای ساختمان های چندین طبقه، موتورخانه نصب کرد. به طور مشابه داکت اسپلیت ها هم در سقف (به خصوص سقف کاذب) نصب می شوند، پس نصب آنها می تواند دردسرهای خاص خود را به همراه بیاورد. پس دانستن اینکه بسته به وضعیت ساختمانتان از چه سامانه هایی نمی توانید بهره ببرید، یک عامل بسیار مهم است.

 آفتاب و اثر آن

چگونگی تابش آفتاب بر ساختمان و زاویه آن می تواند به شدت در انتخاب دستگاه بهینه موثر باشد. فرض کنید ساختمان شما در مجاورت چندین ساختمان دیگر قرار دارد اما تعداد طبقات آن بیشتر است. در چنین حالتی، طبقات فوقانی بیشتر در معرض آفتاب هستند و بنابراین در تمام طول سال گرمای بیشتری را تجربه می کنند. در عین حال، طبقات پایینی بیشتر در سایه قرار می گیرند، پس به خصوص در زمستان سردتر هستند.

ارتفاع سقف هم در اینجا مطرح می شود. دیوارهای خارجی که در معرض آفتاب هستند گرما را جذب می کنند و در خود نگه می دارند، پس هر چقدر دیوارهای خارجی عریض تری داشته باشید، با میانگین دمای داخلی بالاتری هم روبرو هستید. مواردی از این دست معمولاً در نرم افزارهای طراحی سیستم تهویه مورد بررسی قرار می گیرد، چون اعمال بهینه آنها به صورت دستی عملاً امکان ندارد دقیق از آب دربیاید.

بودجه

آخرین و شاید مهمترین عامل در انتخاب تجهیزات بهینه برای ساختمان شما، بودجه ای است که در اختیار دارید. بدیهی است هر چقدر بیشتر بتوانید هزینه کنید، تجهیزات قویتر و بهتری هم بدست می آورید. برای مثال شاید همزمان بتوانید از فن کویل و بخاری برای گرم کردن خانه استفاده کنید، اما به وضوح فن کویل بادوام تر، ایمن تر و نیرومندتر است. با این وجود اگر بودجه کافی نداشته باشید، مجبور می شوید به بخاری ها بسنده کنید. پس نیاز دارید قبل از هر چیز ببینید هزینه راه اندازی یک سامانه کامل گرمایشی برای ساختمانتان چقدر است و آیا از پس آن برمی آیید یا خیر.

جمع بندی

همان طور که بحث کردیم، ویژگی های متعددی می توانند در انتخاب تجهیزات گرمایشی بهینه موثر باشند. طراحی ساختمان و ابعاد آن، بودجه ای که در اختیار دارید، کاربری و عبور و مرور هوا در ساختمانتان و حتی چگونگی قرارگیری در معرض آفتاب همگی می توانند تعیین کننده چگونگی انتخاب ادوات مناسب شما باشند. از آنجایی که به وضوح با حجم بالایی اطلاعات و جزئیات روبرو هستیم، پیشنهاد ما یاری گرفتن از یک متخصص و طراح سامانه های تهویه مطبوع است. به این ترتیب می توانید با خیال راحت به انتخابتان اطمینان داشته باشید. فراموش نکنید که این تجهیزات تعیین کننده رضایت خاطر شما در زندگی در فصول سرد هستند، پس آرامش و راحتی را از خود دریغ نکنید و به سراغ بهترین انتخاب بروید.