شعله های خواستن پدر صنعت ایران

 

محسن خلیلی عراقی هم اوست که برای اولین بار شعله های گاز را در خانه های ایرانی مهمان کرد.

 

 

به گزارش تاسیسات نیوز، خنده از چهره‌اش محو نمي‌شود. مخاطبانش از هر قشري كه باشند را با زيباترين واژه‌ها خطاب قرار مي‌دهد. «فدايت شوم؛ قربانت روم؛ دستبوس شما هستم»، تكيه كلام‌هاي مردي 85 ساله است كه فعالان اقتصادي او را پدر صنعت ايران ناميده‌اند. 60 سال كارآفريني و خلاقيت،‌ اين پير صنعت را افتاده‌تر كرده است. حالا كه به مانند دوران جواني تاب سفرهاي دور و دراز براي علم‌آموزي و توسعه صنعتي را ندارد، عصايي به دست مي‌گيرد تا براي سركشي به انبوه تشكل‌هايي كه در آن مسووليت دارد، كمك پاهايش باشد. سال‌هاست كه اصلي‌ترين دغدغه‌اش انتقال تجربه به جوان‌هاست به همين دليل مسووليت‌هاي مدني‌اش در سنديكاها، تشكل‌ها و اتاق‌هاي بازرگاني را با جديت دنبال مي‌كند. مطالعاتش را ترك نكرده است تا براي نسل جديد بخش خصوصی به غير از تجارب سال‌ها مجاهدت اقتصادي، حرف‌هاي علمي و تازه‌اي داشته باشد. او یک دوه سخت بیماری حنجره را پشت سر گذاشته است تا حالا تارهای صوتی همراهی بیشتری برای بیان دیدگاه هایش داشته باشند.

 

محسن خلیلی عراقی همان کسی است که برای اولین بار شعله های گاز را در خانه های ایرانی روشن کرد. او به همراه پدر خلاقش کارخانه بوتان را پایه گذاری کرد تا این برند فراتر از یک کارخانه صنعتی عمل کند. گازی که در فرایند استخراج نفت در میادین به آتش کشیده می شد، پس از ملی شدن صنعت نفت برای اولین بار توسط شرکت بوتان که برگرفته از نام شیمیایی همان گاز بود، به سیلندر یا کپسول منتقل شد تا برای مصرف خانگی مهیا شود. محصولات گازسوز نظیر آبگرمکن نیز در این گروه صنعتی به تولید رسید تا رفته رفته بخاری ها، اجاق ها و آبگرمکن های نفتی جای خود را به انواع گازی بدهند. محسن خلیلی که با ایده پدر توانست این صنعت مهم را پایه گذاری کند در طول این سال ها دائما به رشد و توسعه فعالیت های شرکت پرداخت تا برند بوتان ازجمله نام های آشنای پرقدمت و همچنان پایدار در میدان اقتصاد باشد. این مسیر طولانی که از سال 1332 با ایده اولیه محمود خلیلی، آغاز شد اما به سادگی طی نشده است.

 

کودکی و نوجوانی در دربند

 

محمود خلیلی 7 فرزند داشت اما یکی از آن ها همراه بهتری برای پدر بود. محسن خلیلی در سال 1308 به دنیا آمد و در خانواده ای فرهیخته پرورش یافت. مادرش از خانواده ای نقاش و شاعر بود و پدرش هم پدری روحانی و وارسته داشت که به او عرفان آموخت. او در محله دربند در شمال تهران دوران کودکی و نوجوانی را گذراند. دبستان 15 بهمن در خیابان آتشکده، دبیرستان شاپور در تجریش و دبیرستان های ایرانشهر و کالج البرز تا پیش از ورود به دانشگاه محل تحصیل محسن خلیلی بوده است.

 

دانشگاه تهران و ملی شدن صنعت نفت

 

محسن خلیلی جوان در سال 1328 وارد دانشگاه تهران شد تا در دانشکده فنی راه مهندسی در پیش گیرد. در همین سال های نهضت ملی شدن صنعت نفت به راه افتاد تا او و هم دانشگاهی هایش نیز در متن حوادث آن سال ها قرار بگیرند:« دوران تحصیلی من همزمان با دوران بسیار بحرانی اما پر افتخار دانشگاه تهران بود. ما دانشجویان افتخار این را داشتیم که در نهضت ملی شدن صنعت نفت، خدمات لازم را در قالب دانشجویی به میهن عزیزمان انجام دهیم. »

 

خلیلی از افراد تاثیرگذار بر او در دوران تحصیل چنین سخن می گوید:« من شاگرد مورد مرهمت مرحوم مهندس بازرگان بودم و دیدگاه های ملاطفت آمیز اسلامی ایشان بر من تاثیر داشت.»

 

در سال پایانی تحصیل دانشگاهی محسن خلیلی کودتای 28 مرداد سر گرفت:« چون در فعالیت های اجتماعی مشارکت سنگین داشتم، برخی از امتحاناتم را به شهریور موکول می کردم. در امیر آباد،   کوی دانشجویان با دوستانم درس می خواندم که صدای توپ های متعددی بلند شد و دود از تهران برخاست. نگران کودتا شدم. خود را پیاده از امیر آباد به خانه مرحوم مصدق رساندم. تا اینکه در خیابان کاخ آن زمان و فلسطین امروز دیدم جمعیتی آن را اشغال کرده بودند و افراد بی اصول تمام اموال منزل مرحوم مصدق را به تاراج بردند. این صحنه اشک از چشمانم جاری کرد. شهر تعطیل بود و وسیله نقلیه ای نبود. گریه کنان خودم را از خیابان کاخ به خیابان دربند، کوچه خلیلی رساندم. این مسیر شاید سه ساعت طول کشید. من با خود بسیار فکر کردم. از خودم پرسیدم محسن آیا کسانی که منزل مصدق را غارت می کردند آمریکایی بودند؟ پاسخ منفی بود. تمام آنان هم وطنان نا بخرد خودمان بودند که با عنایت شعبان جعفری این اعمال نابخرادانه را انجام می دادند چون نفت ما را بر اثر فشار قدرت های جهانی کسی نمی خرید.»

 

مسیری که پدر طی کرد

 

پدر محسن خلیلی قبل از آنکه ایده تاسیس کارخانه به ذهنش خطور کند، به شغل معلمی می پرداخت. محمود خلیلی پدرش روحانی و خودش اهل درس و کتاب بود. او در مدرسه دارالمعلمین به تحصیل پرداخت و در همان مدرسه نیز به عنوان معلم مشغول به کار شد اما همواره سودای صنعت در سر می پروراند. محسن خلیلی اینگونه در مورد پدر روایت می کند: «پدرم در شروع کار و بعد از ازدواج با مادرم معلم فیزیک دارالمعلمین بود و با هزینه خودش برای دانش آموزان لابراتوار فیزیک درست کرد. آن طور که خودش بیان کرد لوازم آزمایشگاه را از آلمان وارد کرد ولی بعد از مدتی که استاد بزرگ فیزیک، مرحوم دکتر حسابی پس از تحصیلات از فرانسه به ایران آمد پدرم سمت خودش را تحویل مرحوم دکتر حسابی، دانشمند عصر داد و به کار فنی مشغول شد.»

 

محمود خلیلی پس از معملی به امور فنی در بخش برق روی آورد و ابتدا کارگاهی شخصی به راه انداخت که کسب و کار مستقلی داشته باشد اما در سال 1317 ریاست اداره برق تهران به او پیشنهاد شد تا کار دولتی را تجربه کند: «پدرم از کارگاه الکترومکانیک شروع کرد و بعد از مدتی از سوی دولت وقت دعوت شد و در همین دوره پایه گذاری برق نوین مملکت بعد از مرحوم امین الضرب انجام گرفت. مرحوم پدرم با خواسته دولت و همکاری چکوسلواکی کارخانه برق 6 هزار کیلو واتی “اشگودا” را تاسیس کرد و برای شبکه اش در تهران زحمات زیادی کشید.»

 

دکل های برق و کابل کشی برای بخش خانگی از همان سال آغاز شد. مردم آن زمان که چنین چیزی ندیده بودند علیه او شکایت کردند به طوری که 400 اعلام جرم علیه محمود خلیلی صورت گرفت. محسن خلیلی روایت می کند: «با توجه به کابل هایی که از منازل مردم عبور می کرد، آن ها متوهش بودند که برق باعث مرگ آنان می شود.» دهه 1320 شمسی رو به پایان بود که محمود خلیلی عراقی در سفری به خوزستان از میادین نفتی ایران بازدید کرد. در این سفر او متوجه شد گاز مایع که در فرایند استخراج به دست می آید در میادین سوزانده می شود. از همان زمان ایده بهره برداری از گاز مایع برای مصارف خانگی به ذهنش سرازیر شد. ایده ای که با همراهی پسر، نتیجه ای انقلاب گونه به همراه داشت.

 

نقطه صفر

 

محسن خلیلی از دانشگاه تهران فارغ التحصیل و بلافاصله با پیشنهاد پدرش برای بهره برداری از گاز مواجه شد. پدری که مدتی بر روی این ایده کار کرده بود از پسر مهندسش خواست تا بر روس راهکارهای بهره گیری از گاز کار کند: «وقتی درسم تمام شد مرحوم پدرم عنوان کردکه آیا حاضری دست به دست هم بدهیم و استفاده گاز را در مملکت شروع کنیم؟ از آنجاییکه در پالایشگاه آبادان کارآموزی سپری کرده بودم و در حد یک جوان مهندس، صنعت نفت را می شناختم و شعله های عظیم آتش که از چاه های نفت به آسمان می رفت را دیده بودم. می دانستم که ثروت ملی در قالب گاز های همراه نفت و گاز طبیعی می سوزد و محیط را آلوده می کند با امکانات صفر به پدرم جواب مثبت دادم. البته پدرم در اواخر دولت مرحوم مصدق اجازه های مقدماتی استفاده از گاز مایع را گرفته بود.»

 

اقتصاد ملی

 

پدر محسن خلیلی که تفکری از جنس بخش خصوصی داشت در سالهای ابتدایی دهه 30 تلاش های زیادی کرد تا دولت وقت را برای میدان دادن به سرمایه گذاران داخلی مجاب کند. محمود خلیلی عراقی به قوام السلطنه نامه ای نوشت وبه بی عدالتی نسبت به سرمایه گذاران داخلی در مقابل سرمایه گذاران خارجی انتقاد کرد. او در جریان تاسیس کارخانه سیمان توسط شرکن نفت ایران و انگلیس درخواست کرد تا برای تامین لوازم مورد نیاز احداث کارخانه اولویت با شرکتهای ایرانی باشد اما خواسته او بدون پاسخ ماند. خواسته های خلیلی اما پس از ملی شدن صنعت نفت به سوی تحقق پیش رفت. در این دوران زمینه برای فعالیت خلیلی ها فراهم شد.

 

دشواری ها سد راه ایده بزرگ

 

مجمود خلیلی در این دران هم با دشواری های فراوان موفق شد نظر دولت را برای آغاز فعالیت در زمینه گاز مایع جلب کند. کار او آن قدر بزرگ بود که مهندس مهدی بازرگان درکتاب«شصت سال خدمت و مقاومت» از او یاد کرد: «یادم می آید خلیلی چقدر با مسوولان شركت ملی نفت در زمان كنسرسیوم كلنجار رفت تا گردنشان بگذارد گازهایی را كه هدر داده و می سوزانند، تصفیه كرده و بوتان و پروپان آن را در تانكرهای تحت فشار به ایشان بفروشند و گاز نفت در ایران توزیع شود. سپس برای اینكه مصرف گاز آشپزخانه ها به صورت صنعت ملی درآید، به موازات ساختن انبار و تهیه وسایل و كامیون های توزیع گاز، اقدام به ایجاد كارخانه كپسول سازی و تولید اجاق فر و غیره كرد. اجاق و فرهایی كه آشپزخانه های تهران و شهرستان ها را تسخیر كرد و عامل ایجاد 5-6 شركت تولید و توزیع گاز شد.»

 

تولد بوتان

 

مجوزی که محسن خلیلی از آن یاد کرده است اینگونه به دست آمد تا پدر و پسر قدم در راه صنعتی بگذارند که شاید خودشان چنین آینده ایا برای آن متصور نبودند. آنها برای تحقیق در این مورد ابتدا به سفرهای خارجی روی آوردند. پدر و پسر در این مقطع به اروپا و آمریکا سفر کردند و مدتی را به بررسی شرایط و تحقیقات پرداختند. محسن خلیلی اینچنین خاطران آن روزها را روایت می کند: « به اتفاق پدرم در سال 1954 روانه اروپا و آمریکا شدیم. به اروپا رفتیم و مطالعاتی انجام دادیم و پس از آن هم به آمریکا سفر کردیم که در آنجا هم مطالعاتی داشتیم. برادرم مهندس سعید خلیلی در آمریکا مشغول تحصیل بود و ایشان در حد توان محدود خودش راهنمای ما بود که در نتیجه مرحوم پدرم و بنده صنعت گاز مایع را بسیار جدی در آمریکا با مطالعات دانشگاهی روز بررسی کردیم. با سفارش های مقدماتی به سازندگان آمریکایی و اطلاعات لازم به میهن بازگشتیم. کار را در قالب شرکت بوتان شروع کردیم. بوتان نام همان گازی است که قرار بود ما از آن استفاده کنیم و فرمول آن کربن اشباع شده c4h10 بود.»

 

پس از بازگشت به ایران شرکت بوتان به ثبت رسید و در سال 1333 اولین نسل از محصولات گاز سوز و سیلندرهای گاز در این شرکت تولید شد. سیلندر گاز و اجاق گاز سوز ابتدا در کارگاهی در سه راه آذری تهران آغاز شد.

 

آغاز کار بزرگ

 

محمود خلیلی، اسفندیار یگانگی و محسن خلیلی موسسان شركت بوتان بودند. در مهر ماه 1332 خلیلی نامه ای به شركت ملی نفت ایران نوشت و تقاضای دریافت اطلاعات از طرز تحویل گاز به شركت بوتان و بهای هر تن گاز شد. اولین محموله گاز مایع به صورت آزمایشی در 6همان ماه دریافت و طبق به درخواست محمود خلیلی، تحویل محسن خلیلی شد. در همان سال ها محلی برای شركت در خیابان سعدی اجاره و نمایشگاهی در كنار آن دایر شد و كار رونق پیدا كرد. مدیران شركت در دی ماه 1333 نامه ای به رییس اداره كل گمرك نوشته و خواستار كاهش تعرفه گمركی لوازم گازسوز شدند. در سال 1332 تا 1335 جاده ارتباطی آبادان به تهران شرایط مطلوبی نداشت به همین دلیل شرکت بوتان با سرهم كردن وسایل باقی مانده از جنگ جهانی و تانكر وارداتی از آلمان موفق به ساخت نخستین تریلر به ظرفیت 12 تن شد. عباس چمران كه در دانشكده فنی با محسن خلیلی دوست بود، در نصب تانك بر روی واگن و ایجاد ایستگاه تخلیه و بارگیری در خرمشهر و تپه سفید نقش چشمگیری داشت.

 

ورود گاز به خانه ها

 

در سال دوم تاسیس شركت بوتان، مردم به ویژه خانم ها با دیدن فرها و اجاق های گازسوز در خانه های دوستان و خویشان و آگاه شدن از مزیت های گاز برای خرید به بوتان مراجعه می كردند. بر همین مبنا توسعه شرکت روند سریعی را طی کرد تا جایی که محسن خلیلی در مرداد ماه 1338 طی نامه ای به شركت ملی نفت ایران 4 خواسته را مطرح کرد که انجام تبلیغات برای مصرف این نوع سوخت و آشنایی شهروندان یكی از آنها بود. موج استفاده از وسایل گازسوز از طریق سیلندرهای گازمایع بوتان آنچنان فراگیر شد که مصرف گاز را به صدها برابر افزایش داد. در سال 1332 فقط یك تن گاز در ایران مصرف می شد كه این رقم در سال 1382 به 462هزار تن رسید.

 

بوتان دوم از راه رسید

 

پس از آنکه میل به تبدیل سوخت مصرفی خانوار از نفت به گاز افزایش یافت و کپسول های بوتان در گوشه خانه ها جای خود را پیدا کرد، محسن خلیلی پیشنهاد ساخت وسایل گازسوز را به پدرش داد. کار بوتان در میدان جدید هم آغاز شد تا نخستین محصول این شركت یعنی آبگرمكن ایستاده 40 گالنی با كنترل ترموستاتیك روانه بازار شود. کار در این مسیر پیشرفت کرد و رفته رفته ساخت اجاق های رومیزی و پلوپزهای یك تا 4شعله آغاز شد. بعدها با استفاده از تكنیك های تازه لعاب كاری، تولیدات افزایش یافت. با این روند در سال 1343 شركت صنعتی بوتان سهامی خاص به طور مستقل تاسیس شد. با توسعه فعالیت ها کارگاه از سه راه آذری به به کارخانه ای در چهاردانگه تبدیل شد.

 

عبور از مصادره

 

بوتان با کپسول های زرد رنگ وارد خانه ها شده بود و جای ثابتی پیدا کرده بود که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید. شرکتی که چند روز قبل از کودتای 28 مرداد تاسیس شده بود در سن 25 سالگی، انقلاب اسلامی را از سر گذراند. پس از انقلاب اما ماجرایی مجموعه بوتان را تحت تاثیر قرار داد. آیت الله موسوی اردبیلی، حکم مصادره 20 درصد از سهام بوتان را به عنوان خمس صادر کرد تا محسن خلیلی را به چالشی بزرگ دعوت کرده باشد. او این چنین در این مورد سخن گفته است:« انقلاب اسلامی که به پیروزی رسید، انقلابیون به طور کلی، تحت تعلیم هایی قرار گرفتند که این آموزش ها تا حدودی از ادبیات چپ گرایی الهام می گرفت. علاوه براین، دیدگاه هایی که حزب توده ایران از شهریور 1320 تا وقوع انقلاب ترویج داده بود، جو نامساعدی را علیه کارآفرینی و سرمایه داری حاکم کرده بود. یک عامل دیگر، فقر عمومی مردم بود که در پایین بودن سرانه تولید ناخالص داخلی نمود داشت. مردم خود را با طبقه سرمایه داران مقایسه می کردند و این مقایسه به تدریج به شکل گیری کینه توده مردم نسبت به سرمایه داران دامن زد. پیش از انقلاب تجمل گرایی در ایران رسوخ یافت وعامل مقایسه در ذهن ها بیش از همیشه رنگی تازه گرفت.» محسن خلیلی می گوید: « پس از انقلاب این تصور وجود داشت که سرمایه داران زمانه، مرتبط به خاندان پهلوی هستند و به تحکیم این رژیم کمک کرده اند. هرآینه ارتباطی و پیوندی میان سرمایه دار و رژیم پهلوی می یافتند، این رشته ارتباطی به مصادره منتهی می شد. پرونده های زیادی برای واحد های تحت مدیریت من در دادگاه انقلاب تشکیل شد که وقت بسیار زیادی از من گرفت تا اینکه سرانجام تبرئه شدم.»

 

فروش خانه برای عبور از بحران

 

در سال های ابتدایی انقلاب بوتان در چالشی سخت گرفتار آمد. محسن خلیلی این چنین از این دوران روایت می کند:«برای آن که بتوانیم، سرپا بمانیم، خانه های شخصی خود را فروختیم و صرف پرداخت حقوق کارگران کردیم. شاید حدود 13 ملک مسکونی، توسط شرکای مجموعه تولیدی ما، برای سرپا نگاه داشتن شرکت فروخته شد. ما شرکت را سرپا نگاه داشتیم چرا که می دانستیم این وضعیت گذراست. دراین مدت به تلاش های حقوقی برای ابطال حکم دادگاه انقلاب ادامه دادیم. فکرمی کنم 254 بار در دادگاه شرکت کردیم تا توانستیم شرکت را بازپس بگیریم.»

 

او می گوید: « رفته رفته این نگاه به فعالان اقتصادی تغییر کرد و زمینه های خوبی برای بازیابی بخش خصوصی ایجاد شد. من نمی توانم ارزش کار اتاق بازرگانی ایران، بخش خصوصی و حمایت های بی دریغ مقام معظم رهبری را در متوقف کردن این روند کتمان کنم. در دهه 60 ما بسیار مدیون حمایت های ایشان از بخش خصوصی بودیم. زمانی که ایشان در مقام ریاست جمهوری بودند٬با توطئه ای علیه بخش خصوصی مخالفت کردند که می خواست همه چیز بخش خصوصی را دولتی کند.»

 

خاطره ای از امام

 

محسن خلیلی از جریان مصادره ها خاطره ای نقل کرده است: «در اوایل انقلاب، خدمت امام نیزمشرف شدیم ورفتار های ناخوشایند ان دوران با بخش خصوصی را عنوان کردیم و ایشان حمایت محض خود را اعلام کردند. من از ایشان پرسیدم که اگر نظر جنابعالی این است که ما واحد های صنعتی خود را به دولت ببخشیم تا دستور حضرت عالی را رعایت کرده باشیم و البته به فیض اعتقادی هم دست یافته باشیم، ما حرفی نداریم. ایشان گفتند به هیچ وجه چنین چیزی نیست. مالکیت خصوصی در اسلام محترم شناخته می شود. و هرکس که رفتار خلافی را مرتکب شود، عزل خواهد شد که چنین هم شد. ما هم از سوی امام حمایت شدیم و هم از سوی آیت الله خامنه ای.»

 

دوره نوین

 

بعد از عبور از بحران مصادره، جنگ تحمیلی فرا رسید اما پس از این دوران سخت بار دیگر بوتان قد برافراشت. محسن خلیلی ساختار شرکت را اصلاح کرد تا موج تازه ای از فعالیت ها در اواخر دهه 60 آغاز شود. در آن دورن صنعت ایران به طور کلی جان تازه ای گرفته بود که کارآفرینی با ویژگی های محسن خلیلی نیز به خوبی می دانست، چه مسیری را باید در پی گیرد. پس از طراحی محصولات تازه، در یک دوره 7 ساله تولید شرکت بوتان 10 برابر شد. دراین مدت قطعات تولیدی بوتان جایگزین قطعات وارداتی شد و صادرات در دستور کار قرار گرفت. در سال ۱۳۸۰ کارخانه بوتان به شهرک صنعتی کاوه منتقل شد تا فضای بیشتری برای فعالیت داشته باشد.

 

رمز ماندگاری

 

بوتان اولین شرکتی بود که راه گاز را به خانه های ایرانی باز کرد. گازهایی که در جریان استخراج نفت به آتش کشیده می شد، را از دولت خریداری کرد و در کنار عرضه سیلندر گاز به تولید محصولات گازسوز پرداخت. در طول این سال ها اما رقبای زیادی با توجه به موفقیت ایده خلیلی بزرگ، پا به این میدان گذاشتند اما بوتان توانست دائما خود را به روز کند تا همچنان سهم مهمی از بازار داشته باشد. محسن خلیلی کسی بود که در ادامه راه پدر مهمترین نقش را در توسعه شرکت و ماندگاری این برند داشت. نشان های بزرگی با قدمت های طولانی با شرایطی که پس از انقلاب اسلامی ایجاد شد، از بین رفتند و تنها خاطره ای از خود بجا گذاشته اند. کفش ملی و بلا، خودکار بیک و چندین نام آشنای دیگر در ایران فعالیت داشته اند اما امروز به دلایل مختلف که برخی از آن ها به اختیار صاحبان این برند رقم نخورده است، دیگر حضور ندارند. شاید به همین دلیل باشد که محسن خلیلی را با لقب اسطوره صنعت مورد خطاب قرار می دهند چه بوتان طی 60 سال فعالیت توانسته همواره در حوزه فعالیت خود موفق ترین باشد و محصولات جدید را به گونه ای وارد بازار سازد که شعار “انتخابی مطمئن” را در ذهن ها ماندگار سازد. این ماندگاری مداوم اما یک رمز دارد که آن هم در دستان محسن خلیلی است.

 

محصولات قدیم و جدید

 

شرکت بوتان کار خود را با تولید سلندرهای گاز آغاز کرد و به تولید اجاق گاز، سیلندر گاز پیک نیکی، کباب پز، مینی فر، مایکروفر و کولر گازی پرداخت. با پیشرفت های تکنولوژی و البته نوآوری های بوتان محصولات جدیدی نظیر آبگرمکن دیواری گازی، شوفاژ دیواری گازی و رادیاتور آلومینیومی نیز به محصولات شرکت اضافه شد.

 

خستگی ناپذیر

 

مرد خستگی ناپذیر صنعت ایران را با لقب های بسیاری می شناسند اما همگی او را پرچم دار جنبش تشکل گرایی می دانند. عنوان های او در تشکل های بخش خصوصی آن قدر زیاد است که شمارش آن حتی برای خودش ساده نیست. او که در سال های دانشجویی در انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران عضو شد، شاید تصور نمی کرد سال های بعد، ده ها تشکل و انجمن دیگر را تاسیس کند. او سال 1342 سندیکای توزیع کنندگان گاز مایع را تاسیس کرد؛ سال 52 به عضویت هیاتمدیره سندیکای لوازم خانگی درآمد؛ شورای سازندگان صنایع گازسوز را تاسیس کرد؛ عشو هیات موسس انجمن مدیران صنایع در سال 59 لقب گرفت؛ در دو نوبت نماینده کارفرمایان در شورای عالی کار بود؛ مسوولیت شورای مشاوران وزیر صنایع از سال 81 تا 84 را برعهده داشت؛ در اتاق بازرگانی تهران و ایران دهه ها سمت داشته و در چندین تشکل دیگر نیز نقش آفرینی کرده است. او حتی پست های اجرایی نظیر عضویت هیات امناء صندوق تامین اجتماعی و ریاست هیات مدیره کنفدراسیون صنعت ایران را نیز بر عهده داشته است.

 

مشارکت در پایه ریزی فعالیت صنعت گاز مایع در کشور، کمک به ایجاد مبنایی برای تدوین استانداردهای گاز مایع، تهیه و تدوین کتب و سیستم‌های آموزشی برای دست‌اندرکاران صنعت گاز مایع، پایه‌گذاری ساخت لوازم گازسوز در کشور، ایجاد خوداتکایی در فعالیت صنعتی- خدماتی گاز مایع، بنیان‌گذاری ساخت تجهیزات نقل و انتقال مخازن ذخیره سازی و تجهیزات تحت فشار مربوطه، بنیان گذاری فعالیت‌های فنی و مهندسی صنعت گاز مایع، بنیان گذاری پژوهشکده صنعتگر و چندین عنوان دیگر در سوابق محسن خلیلی نمایان است. لوح های تقدیر و افتخاراتی که در طول 60 سال کارآفرینی کسب کرده نیز آنچنان لیست بلندی دارد که ذکر آن مقدور نیست.

 

آرزوی کارآفرین 85 ساله

 

محسن خلیلی که از او به عنوان پدر صنعت یاد می شود اینگونه خود را تعریف می کند: «روزی که بعد از اتمام تحصیلاتم پا به حوزه صنعت گذاشتم سهم بخش صنعت در تولید ناخالص داخلی 0.8 درصد بود اما امروز صنعت 22 درصد GDP کشور را در دست دارد. من افتخار دارم که یکی از اسب های ارابه صنعت کشور باشم. » پیر صنعت ایران اما بعد 60 سال فعالیت همچنان دست از کار نکشیده و قصد دارد آرزوی محقق نشده اش را در میدان صنعت تحقق بخشد. او می خواهد مانیفست بخش خصوصی را برای تعریف رفتار یک فعال اقتصادی طراحی کند: «در مقدمه انقلاب ما مانیفستی با عنوان «مختصات روانی شخصیتی انسان صنعتی» تدوین کردیم که مفاهیم فراوانی در آن نهفته بود. ما به‌اندازه کافی دانشگاه داریم که برای کشور صنعتگر تربیت کند ولی تا بحال با آموزش هایی که رفتار صنعتی را تدوین کرده باشد، برخورد نکرده ام. معتقدم که آموزش باعث تغییر رفتار و بدون شک عنایت به خود رفتار سبب توسعه و ترقی می شود. هرقدر که انسان ها فرهیخته تر، عالمتر و کارآزموده تر باشند رفتار بهتری هم خواهند داشت. رفتار بستری است که ما را به سوی تعالی سیر می دهد. من به دنبال تدوین مانیفست صنعتگران هستم که گرایش اصلی آن رفتار صنعتگری است.»

 

او می گوید کاش می شد مانیفست بخش خصوصی را با محوریت مهربانی و خردورزی می نوشتیم:« روش من در کسب و کار و در زندگی مداراجویی و مهربانی بوده و هست. من به همه آدم ها احترام می گذارم. من به همه وزیران صنایع احترام می گذارم و آنها را می بوسم و این کار من برخی دوستان را خشمگین می کند اما من مهربانی با مدیران و قانونگذاران را یکی از پایه های استوار مانیفست بخش خصوصی می دانم.»

 

منابع:

– کتاب شصت سال خدمت و مقاومت/ مهندس مهدی بازرگان

– مجله مهرنامه

–   ویژه نامه راه محسن خلیلی دنیای اقتصاد

– برگرفته از نوشته محمد عدلی

پایان پیام/.