تحول در ارتباط با مشترکان

سید حمیدرضا قریشی 

پژوهشگر حوزه انرژی دانشجوی دکترای مهندسی سیستم‌های انرژی

پس از سال‌ها که به یُمن تلاش صنعتگران برق، خاموشی برنامه‌ریزی شده گسترده نداشتیم، امسال بخش قابل توجهی از کشور مشمول خاموشی‌های برنامه‌‌دار شد. کاهش بارندگی‌ها در پاییز و زمستان سال ۹۶ و کمبود تولید نیروگاه‌های برقابی به کمک رشد سالانه مصرف، بحران برق را رقم زدند. در این شرایط هر کس مسوول است وظیفه خود را به‌ عنوان جزئی از جامعه بشناسد و ایفا کند.

در این راستا رئیس‌جمهوری محترم چندی پیش اعلام کردند که اگر بنا بر صرفه‌جویی است، دولت باید از خود شروع کند و در این مسیر نیز اقداماتی در راستای مقابله با بخش‌های دولتی پرمصرف انجام شد. مردم نیز وظیفه‌ای دارند.

در تمامی دنیا بر نقش مردم در مدیریت مصرف تاکید می‌شود. در کشور ما دولت مرتبا مردم را به همکاری دعوت می‌کند، اما مشخص نیست دقیقا مردم باید برای مقابله با بحران برق چه‌کاری انجام دهند. مردم حتی ساعات اوج مصرف برق را نمی‌دانند؛ اگر از بسیاری از مردم بپرسید اوج مصرف برق چه ساعتی است، به شما پاسخ می‌دهند ۸ تا ۱۱ شب.

در صورتی که سال‌هاست اوج مصرف برق کشور از شب به روز منتقل شده است. به‌رغم اینکه وزارت نیرو همواره تاکید داشته که مردم باید مدیریت مصرف داشته باشند، مردم پاسخ بسیاری از سوالات را نمی‌دانند.

مردم نمی‌دانند دقیقا چه میزان کاهش مصرف برق، چقدر منفعت مالی برایشان دارد؛ چگونه باید مصرف برق خود را کنترل کنند تا بیشترین اثر را در بهای برق‌شان داشته باشد؛ در چه ساعاتی باید مدیریت مصرف برق را جدی‌تر بگیرند؛ نسبت به سایر همشهریان و ساکنان روستای خود پرمصرف‌اند یا کم‌مصرف؛ چه سیستم سرمایشی با چه استانداردی برای منزل خود باید انتخاب کنند و سوالاتی از این قبیل.

اصلا اگر انتظار داریم مردم در پیک مصرف برق همکاری کنند، آیا برای آنها توضیح داده‌ایم که مفهوم عبارت «هزینه اوج بار» و «تخفیف کم‌باری» در قبوض برق چیست؟ اگر مدعی هستیم مدیریت مصرف لازم است «باید اطلاعات کافی و شفاف در اختیار مردم قرار دهیم». علت این بی‌اطلاعی چیست؟ علت آن چیزی نیست جز ارتباط ضعیف وزارت نیرو با مردم. وزارت نیرو از روش‌های کارآمد و به‌روز برای آموزش و ارتباط با مردم استفاده نمی‌کند.

این در حالی است که با ابزارها و راهکارهای نوین می‌توان به جذاب‌ترین شکل و با کمترین هزینه و زمان، «پیام درست» را به مشترکان منتقل کرد. به‌طور مشخص پیشنهاد می‌شود پیام‌های تلویزیونی و رادیویی بهبود یابند، قبوض برق اصلاح شوند و از ظرفیت تلفن‌های همراه استفاده شود. آنچه در اینجا مطرح می‌کنیم عمدتا برگرفته از گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با‌عنوان «ارزیابی ابعاد بحران تامین برق تابستان و راهکارهای مقابله با آن» است.

نمایشگر چشمک‌زن تلویزیونی

مهم‎ترین نقشی که رسانه‌های جمعی مثل رادیو و تلویزیون باید ایفا کنند، دعوت مردم به اقدام مناسب در زمان بحران و ساعات اوج مصرف و پرهیز از کلی‌گویی در زمینه مدیریت مصرف است.

تجربیات مختلفی در دنیا برای این موضوع وجود دارد. یکی از نمونه‌های موفق که در ایران نیز قابل پیاده‌سازی است، طرح «هشدار برق» در آفریقای جنوبی است. در این طرح درجه‌های رنگی که نشانگر میزان مصرف برق بود، در ساعت اوج مصرف و در فواصل زمانی ۳۰ دقیقه‌ای از یکی از شبکه‌های اصلی تلویزیون به نمایش در می‌آمد.

درجه‌های رنگی دارای ۴ وضعیت (سبز، نارنجی، قرمز و قهوه‌ای) بودند که به ترتیب نشان‎دهنده وضعیت عادی، وضعیت احتیاط، وضعیت بحرانی و وضعیت خاموشی حتمی برق بودند.

همزمان با نشان دادن این نمایشگر از مردم خواسته می‌شد که متناسب با هر وضعیت، مصرف خود را مدیریت کنند. به‌ویژه در وضعیت قرمز و قهوه‌ای مردم متوجه می‌شدند که اگر وسایل غیرضروری خود را خاموش نکنند، برق قطع خواهد شد و از تماشای برنامه تلویزیونی محروم می‌شوند. این اقدام به ویژه در وضعیت قهوه‌ای، در کنترل اوج بار تاثیر بسزایی داشته است.

در ایران نیز می‌توان با استفاده از ایده «نمایشگر چشمک‌زن» وضعیت برق، مردم را نسبت به ساعات دقیق اوج مصرف برق حساس کرد. به علاوه پیشنهاد می‌شود برخی شبکه‌های تلویزیون که بیننده کمتری دارند، در ساعات اوج بار به‌صورت نوبتی برنامه پخش نکنند و به جای آن، پیام مرتبط با مدیریت مصرف در ساعات اوج بار نمایش دهند.

نمادهای بصری در قبوض برق

از مهم‌ترین ابزارهای آموزش و اطلاع‌رسانی که الزاما به دست همه مردم می‌رسد، قبوض برق است. اما متاسفانه وزارت نیرو و شرکت توانیر به هیچ‌وجه از ظرفیت‌های این ابزار استفاده درستی نمی‌کنند. ایرادات متعدد در شیوه صدور قبوض سبب شده مشترکان برق ارتباط موثری با این قبوض برقرار نکنند. برخی از این اشکالات عبارتند از:

– عدم اشاره مشخص به ساعات اوج مصرف و مفهوم هزینه اوج بار و تخفیف کم‌باری

– تعدد فاکتورهای اطلاعاتی و درنتیجه نامعلوم بودن اصلی‌ترین پیام‌ها و محتواهای مرتبط با مدیریت مصرف و هزینه برق

– عدم اشاره مشخص به تاثیر مدیریت مصرف برق در کاهش مبلغ قبض

– عدم اطلاع‌رسانی به مشترکان مبنی بر وضعیت نسبی مصرف آنها در مقایسه با سایر مشترکان در شهر یا محله یا روستای محل زندگی

– فاصله زمانی زیاد میان صدور قبوض متوالی و در نتیجه عدم تاثیرگذاری قبوض بر رفتار مشترکان

برای اصلاح قبوض برق تجربیات جالبی در سایر کشورها وجود دارد. ریچارد تیلر و کاس آر سانستین در کتاب سُقُلمه – که با عنوان «تلنگر» نیز ترجمه و منتشر شده –نتیجه پژوهشی را گزارش می‌کنند که ۳۰۰ خانوار بررسی‌شده در کالیفرنیا بعد از آن‌که به ایشان اطلاع داده شد برق مصرفی‌شان از میانگین برق مصرفی مردم محله بالاتر است، کاهش معناداری در مصرف برق خود ایجاد کردند؛ و آنها که از میانگین پایین‌تر بودند، وقتی یک شکلک خندان روی قبض‌های مصرف انرژی خود دریافت کردند، دیگر مصرف خود را بالا نبردند. این اطلاعات و شکلک خندان، سقلمه هستند؛ کم‌هزینه، بدون اجبار اما جهت‌دهنده فرد در مسیرهای درست‌تر.

بر این اساس پیشنهاد می‌شود در صدور قبوض جدید رویکردهای زیر مدنظر قرار گیرند:

– حذف اطلاعات غیر ضروری و فنی از روی قبض و انتقال آنها به پشت قبض

– درج دقیق و واضح میزان مصرف اوج بار و جریمه‌های مربوطه، تخفیف‌های کم‌باری، ساعات اوج مصرف و همچنین میزان تاثیر راهکارهای کنترل مصرف در کاهش هزینه قبض، وضعیت مصرف مشترک نسبت به سایر ساکنان شهر، محله یا روستا

– استفاده بهینه از نمادهای بصری و جذاب برای انتقال مفاهیم (رنگ‎ها، شکلک‌ها، نمودارها و…)

– استفاده از ظرفیت نرم‌افزارهای کاربردی تلفن همراه برای خوداظهاری قبض برق و کاهش فاصله قرائت قبوض (توضیحات بیشتر در بخش بعد)

– استفاده از ظرفیت تلفن‌های همراه و گوشی‌های هوشمند

امروزه در دست اغلب مردم گوشی تلفن همراه هست. حتی بسیاری از مردم از گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کنند. اما آیا تا به حال در ساعات اوج مصرف برق پیامکی از سمت وزارت نیرو دریافت کرده‌اید، مبنی بر کاهش فوری مصارف غیرضروری برق؟ به نظر می‌رسد حداقل استفاده‌ای که می‌توان از این ابزار ارتباطی کرد، ارسال پیامک‌های هشداردهنده در زمان بحران است. با استفاده از گوشی‌های هوشمند می‌توان وارد «فضای تعاملی» با مشترکان نیز شد.

یعنی علاوه بر اینکه بر بستر یک نرم‌افزار (App) می‌توان انواع پیام‌ها را به اشکال گوناگون به مخاطب منتقل کرد، مخاطب با انواع بازی‌ها و مسابقات به نوعی عملا درگیر مدیریت مصرف برق می‌شود. همان‌طور که گفته شد این ظرفیت وجود دارد که برای کاهش فواصل زمانی قرائت کنتورها، از طریق این نرم‌افزارها و تشویق‌هایی که در نظر گرفته می‌شود، مردم را به خوداظهاری قبوض دعوت کنیم.

در این صورت نرم‌افزار با دریافت اطلاعات مشترکان به‌صورت هفتگی، وضعیت مصرف و مبلغ قبض را منعکس می‌کند و پیام متناسب را به مشترک منتقل می‌کند. از مجموع آنچه گفته شد مشخص است که تا چه میزان نیازمند تحول در شیوه‌های ارتباط با مشترکان هستیم. نیازمند عبور از روش‌های سنتی به سمت شیوه‌های نوین و امروزی.

 

 

 

 

 

انتهای خبر