گفتگو کن! در دل همین شهر شلوغ
به گزارش تاسیسات نیوز به نقل از اعتماد، یادداشتی از بهروز مرباغی معمار و مدرس دانشگاه
جمله معروفی هست که «شهر بدونحضور مردم در خیابانها میمیرد» و همین جمله، امروز سرمشق بسیاری از طرحهای کلانشهری است. حضور مردم در خیابان هم جنبه تفریحی و تفرجی دارد، هم جنبه ضروری و اجباری. علاوه بر اینها، حضور مردم در سطح شهر نوعی آرامش اجتماعی به بار میآورد. در جریان جنگهای شمال و جنوب امریکا، به نقل از کتاب «تام پین» وقتی سردار پیروز به همراه فرماندهانش در شهرِ فتحشده قدم میزد، از اینکه در شهر کسی نیست و پرده همه پنجرهها کشیده است و درها بسته؛ به همراهانش میگوید: «این وضع مرا میآزارد! نمیدانم پشت درها و پنجرههای بسته و پردههای آویخته چه میگذرد و چه میگویند. کاش همه مردم شهر الان در خیابان بودند!» این نگاه به حضور مردم در شهر نگاه حاکمیتی است و البته نوعی خرد و عاقبتاندیشی هم دارد. اما از نگاه معماران و شهرسازان، حضور مردم در خیابانها و کوچههای شهر نشان سرزندگی و حس تعلق مکان است. البته مردم بخواهند یا نه به خیابان میآیند، چون باید نان و روزنامه بخرند و مدرسه و دکتر بروند؛ ولی این حضور، اجباری است. مهم آن است که حضور مردم در خیابان و کوچه نه برای رفع نیاز اجباری بل برای تفرجی شهری یا اجتماعی باشد. مثلا مردم بیایند در پارکها و مکانهای عمومی و باهم حشرونشر داشته باشند. عالیترین بستر کالبدی حضور مردم در شهر، معابر و پهنههای پیادهمحور است. چون در این نوع فضاها مردم عموما برای قدمزدن و ارتباط اجتماعی میآیند نه حتی برای استفاده از منظر طبیعی و فضای سبز. این نوع فضاها در تمام مناطق شهری میتواند شکل بگیرد. مثلا تبدیل یک خیابان سابقا سواره شهری به معبر پیاده در مرکز شهر، مثل خیابان پانزده خرداد تهران و لیان بوشهر، میشود یک پهنه تاریخی تفرجی باشد مثل میدان شهرداری رشت و اطراف آن. گاه ممکن است فقط محوری باشد برای پیادهروی سلامتمحور مثل محور پیاده شمالی- جنوبی در فاز دو شهرک اکباتان. این فضاها مصادیق حرکت شهر به سمت جامعه مدنی و مدرن است. جامعه به اینجا رسیده که میخواهد در شهر قدم بزند بیآنکه خودرو مزاحمش باشد یا پاسبان. نخستین محور پیاده در تهران را باید بلوار کشاورز دانست که در سال ۱۳۴۶ کشیدهشد. تبدیل نهر کرج به یک محور پیاده. هرچند برخیها خیابان لالهزار را نخستین محور پیاده تهران میشمارند، ولی چنین نیست. لالهزار به عنوان محور پیاده طراحی و اجرا نشد. بلکه بیشتر یک بازار است که بهجای محور سرپوشیده، روباز است چون قرار بود خودرو در آن حرکت کند. اما بلوار الیزابت (کشاورز) صرفا به عنوان معبری پیادهمحور طراحی و اجرا شد که بسیار هم موفق بود و هست. امروز هم این محور یکی از پرجاذبهترین محورهای شهری تهران است و اگر برخی اضافات الحاقی را حذف کنند، خالصتر میشود.