گاز طبیعی و آینده انرژی اوکراین
به گزارش تاسیسات نیوز، در این مطلب درباره کشور اوکراین که زمانی صادرکننده بزرگ گاز بود و اکنون برای گاز خود به روسیه وابسته است، توضیحاتی ارائه شده است که می‌تواند به‌عنوان یک گوشزد باشد برای مردم و مسوولان، چراکه ایران نیز در بعضی خصوصیت‌ها مشابه اوکراین است، از جمله قیمت بسیار پایین سوخت در ایران و مصرف بی‌رویه؛ پایین نگه داشتن قیمت انرژی می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری، در بلندمدت برای کشورها ایجاد کند. گر چه در نگاه اول سخت است که به ازای هر لیتر بنزین یک دلار یا همان حدود سه هزارتومان پول بدهیم، اما در بلندمدت این بنزین و سوخت ارزان است که صنعت و سایر تولیدات کشور را فلج می‌کند.
یکی از نتایج ناآرامی‌های سیاسی در اوکراین می‌تواند اختلاف دوباره بر سر صادرات گاز روسیه به اوکراین و از آنجا به مقصد اروپا باشد. در واقع روسیه در دوره‌های مختلف از ابزار انرژی در جهت پیشبرد اهداف سیاسی خود استفاده کرده است. شروع جدی‌ترین اختلاف میان روسیه و اوکراین مربوط به سال 2005 می‌شود که اختلاف بر سر افزایش قیمت گاز و هزینه ترانزیت گاز میان 2 کشور بالا گرفت. این اختلافات که در دوره روی کار آمدن یوشنکو، از رهبران انقلاب نارنجی، صورت گرفت منجر به قطع صادرات گاز روسیه به اوکراین در اول ژانویه 2006 شد. بسیاری از مقامات اروپایی نسبت به این مساله واکنش نشان داده و آن را غیرقابل پذیرش دانستند. در ادامه با مذاکراتی که میان اوکراین و گاز پروم صورت گرفت طرفین به موافقت اولیه رسیدند و در 4 ژانویه 2006 عرضه گاز دوباره از سر گرفته شد.اکتبر سال 2007 اختلافات جدیدی میان این 2 کشور پیرامون بدهی‌های گاز اوکراین آغاز شد. این اختلافات منجر به کاهش عرضه گاز در مارس 2008 شد و در اواخر ماه‌های سال 2008 روابط بار دیگر رو به تیرگی گذاشت.اختلافات سال 2009 با شکست در رسیدن به توافق بر سر قیمت گاز برای این سال آغاز شد. اوکراین میزان 4/2 میلیارد دلار به شرکت گازپروم بدهکار بود و این شرکت خواستار این بود که این میزان بدهی تا پیش از بستن قرارداد جدید عرضه از سوی اوکراین پرداخت شود. با وجود اینکه اوکراین نزدیک به یک میلیارد دلار بدهی خود را به شرکت گاز پروم پرداخت کرد این شرکت همچنان به پرداخت کل بدهی از سوی اوکراین پافشاری کرد و اعلام کرد در صورت عدم بازپرداخت بدهی معوقه صادرات گاز را در اول ژانویه 2009 قطع خواهد کرد.در 30 دسامبر 2008 اوکراین بدهی معوقه خود را به شرکت گاز پروم پرداخت کرد، اما طرفین بر سر قیمت جدید گاز در سال 2009 به توافق نرسیدند و مذاکرات در 31 دسامبر 2008 میان 2 کشور متوقف شد. در پی ناموفق بودن مذاکرات صادرات گاز روسیه به اوکراین در اول ژانویه 2009 به‌طور کامل قطع شد. یوشنکو پس از وقوع این مساله از اتحادیه اروپا درخواست کرد برای حل این مشکل دخالت کند. اختلافات میان طرفین ادامه داشت تا نهایتا در 21 آوریل 2010 مدودف و یانکوویچ، رئیس‌جمهور پیروز انتخابات به توافق دست یافتند. بروز تنش جدید میان اوکراین و روسیه بار دیگر نیز می‌تواند موجب اختلال در صدور گاز روسیه به این کشور شود. بالا گرفتن اعتراضات بر سر عدم امضای موافقت‌نامه همکاری تجاری با اتحادیه اروپا از سوی یانکوویچ منجر به سقوط دولت او و روی کار آمدن دولت موقت شد.با توجه به اختلافات میان دولت موقت و روسیه می‌توان انتظار داشت که بحران دیگری در صادرات گاز روسیه شکل بگیرد. روسیه از ژانویه سال 2013 تاکنون قیمت گاز را نزدیک به80 درصد افزایش داده است که منجر به واکنش از سوی دولت اوکراین شده است. در این شرایط و با توجه به استفاده‌ای که روسیه از ابزار انرژی در جهت‌گیری‌های سیاسی خود می‌کند، بررسی صنعت گازی اوکراین می‌تواند مورد توجه باشد. در ادامه این مطلب تلاش می‌شود شرح مختصری از وضعیت صنعت گاز اوکراین که توسط وزارت انرژی و زغال سنگ اوکراین منتشر شده است، آورده شود.مطالعه صورت گرفته پیرامون منابع گاز اوکراین نشان می‌دهد که این کشور دارای پتانسیل توسعه صنعت گاز طبیعی خود از مسیر سیاست‌های صحیح است. پتانسیل تولید حتی تا میزان خودکفایی در گاز طبیعی وجود دارد و دستیابی به این هدف تنها با افزایش جریان سرمایه‌گذاری در اکتشاف و توسعه گاز فراهم می‌شود. جهت جذب سرمایه‌گذاری بیشتر نیز باید محیط مناسب جهت جذب سرمایه‌گذاران خصوصی داخلی و بین‌المللی فراهم شود.
منابع گاز اوکراین
اوکراین دارای منابع گسترده‌ای از گاز است: منطقه تولیدکننده موجود در شرق و غرب کشور، مناطق جدید شامل منطقه جنوب مانند بخش اوکراینی دریای سیاه و نهایتا منابع غیررسمی اکتشاف نشده بزرگ کشور. دولت اوکراین پیش‌بینی کرده است که منابع گاز غیررسمی باقی مانده 37/5 تریلیون متر مکعب است که بخش عمده آن به عنوان منابع آینده شناخته شده است. در مجموع، توسعه میدان‌های موجود کنونی و همچنین اکتشافات جدید در اوکراین به علت سطح پایین سرمایه‌گذاری و همچنین عدم به‌کارگیری تکنولوژی‌های مدرن مختل شده است و برای افزایش تولید باید از روش‌های تولیدی و اکتشافی که به‌طور موفقیت‌آمیز در سایر مناطق پیشرفته (همچون اروپای شمال غربی) به‌کار گرفته می‌شود، استفاده کرد.صنعت گاز شوروی تا دهه 1970 به‌طور کلی وابستگی شدیدی به میدان‌های گازی اوکراین داشت. در دهه 1940 بخش عمده‌ای از گاز غیرمشترک شوروی از حوزه داشاوا از غرب اوکراین تامین می‌شد. پس از جنگ جهانی دوم، حوزه‌های محلی متعدد دیگری راه‌اندازی شدند و منتج به ساخت یکی ازنخستین لوله‌های طولانی گاز در سال 1949 شدند که گاز اوکراین را به مسکو و پس از آن نیز (62-1960) به مینسک و کشورهای بالتیک انتقال می‌داد. سال‌های دهه 1960 و 1970 سال‌های طلایی صنعت گاز اوکراین بود. اکتشاف و توسعه یک میدان گازی (shobe linkskoye) در حوزه دنیپر- دونتز، اوکراین را به منطقه‌ای با تمرکز کلیدی جهت توسعه صنعتی شوروی با تولیدات بیشتر و بیشتر صنعتی وابسته به گاز طبیعی تبدیل کرد. نخستین صادرات گاز شوروی به اروپا در سال 1967 و با ساخت سیستم انتقال باظرفیت بالا به نام خط لوله براتسو(Bratsvo) صورت گرفت. یکی از نکات ضعیف توسعه سریع گاز اوکراین، وابستگی شدید آن بر چند میدان گازی بزرگ بود. به محض اینکه این میدان‌های گازی در اواخر دهه 1970 و 1980 رو به کاهش گذاشت، صنعت گاز شوروی شروع به تغییر مکان از این منطقه به سیبری غربی و آسیای مرکزی کرد و سرمایه‌گذاری، توسعه تکنولوژی و منابع انسانی در صنعت گاز اوکراین راکد شد.اوکراین با فروپاشی شوروی در اوایل دهه 1990 وارد مرحله با ثبات شد. این کشور قادر بوده است که با وجود سطح نسبتا پایین سرمایه‌گذاری- حدود یک میلیارد دلار در هر سال- پایداری نسبی را در سطح تولیدات گازی خود طی دو دهه گذشته ایجاد کند. هرچند کاهش سرمایه‌گذاری منجر به کاهش تولیدات گازی (شامل گاز مشترک) تا میزان 8 درصد در سال 2010 شد.
انتهای پیام
مصرف بی‌رویه گاز در اوکراین (همانند ایران)
بازار داخلی گاز اوکراین طی دوران حکومت شوروی و زمانی که گاز فراوان و ارزان بود ایجاد شد. میزان مصرف گاز در اوکراین از زمان پایان دوران شوروی، 50 درصد کاهش یافته که در ابتدا به علت اقتصاد انقباضی و پس از سال 2006 به علت افزایش قیمت‌های گاز وارداتی روسیه صورت گرفته است.
هنوز نیز پتانسیل معناداری جهت کاهش وسیع‌تر مصرف گاز در اوکراین وجود دارد. تغییر در ساختار اقتصادی، برای مثال، کاهش فعالیت‌های با مصرف گاز بالا در سراسر اقتصاد و همچنین توسعه اجرای تکنولوژی‌های ذخیره‌کننده انرژی همچون بهبود استانداردهای ساختمان و تجهیزات کارآ و مدرن، قادر است میزان مصرف گاز را کاهش دهد.
بازار گاز، انحصاری و سهل‌الوصول
ویژگی‌های اصلی بازار گاز اوکراین – البته با تغییر و تحول گاه به گاه – برای 20 سال است که بدون تغییر مانده. البته در اینجا باید اصطلاح بازار گاز را در ارتباط با اوکراین با احتیاط به‌کار برد. به این دلیل که بسیاری از امور همچون سیستم جیره‌بندی گاز اداری و تنظیم قیمت‌ها هنوز در بخش‌هایی وجود دارد؛ اگرچه اقتصاد این کشور به سمت اصول بازار حرکت کرده است. به بیان دیگر صنعت گاز اوکراین هنوز در مراحل نسبتا اولیه انتقال به یک بازار آزاد به سبک غربی است. سیستم عرضه گاز داخلی براساس شرکت سهامی خاص دولتی «نفت‌وگاز» اوکراین است که یک انحصار قانونی و ترکیبی از توابع تولید، حمل و نقل و توزیع گاز است.
شرکت نفت‌وگاز که از طریق شعبه‌های خود و همچنین تعداد انگشت‌شماری سرمایه‌گذاران مشترک عمل می‌کند، کنترل نزدیک به 90 درصد سیستم خط لوله و دسترسی به مصرف‌کنندگان نهایی را در اختیار دارد. ضمن اینکه به این مساله باید توجه داشت که شرکت نفت‌وگاز به علل مختلف به‌ویژه با عرضه گاز به گروه ویژه‌ای از مصرف‌کنندگان به قیمت یارانه‌ای، با بدهی‌های جدی روبه‌رو است. تولیدکنندگان داخلی مستقل و تاجران
عمده فروش در بازار اوکراین تنها حدود پنج درصد گاز مورد نیاز مصرف‌کنندگان نهایی را تامین می‌کنند. درحالی‌که تولیدکنندگان مستقل حق فروش گاز را به هر قیمتی دارند، اما تولیدکنندگان با مالکیت دولتی 50 درصد یا بیشتر باید تولیدات خود را بر اساس قیمت‌های کنترل شده که عموما پایین نگه داشته می‌شوند به فروش برسانند. در ادامه دو ویژگی مهم بازار گاز اوکراین آورده می‌شود:
1- نفوذ گاز در سطح بالا: به لطف سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها طی دوران اتحاد جماهیر شوروی، 78 درصد از خانواده‌های شهری و 38 درصد از خانواده‌های روستایی به شبکه گاز متصل هستند
2- انحصار داخلی توسط شرکت نفت‌وگاز: شرکت نفت‌وگاز مسوولیت اولیه برای بازاریابی گاز طبیعی همچون گاز مایع نفتی(LPG) را در سطح اوکراین بر عهده دارد. این شرکت در سیستم خطوط توزیع کم فشار موقعیت انحصار طبیعی داشته و موضوع خصوصی سازی تحت قوانین کنونی وجود ندارد.
قیمت گاز
پس از سال‌ها که از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی می‌گذرد، اوکراین وضعیت را به گونه‌ای مدیریت کرده است که سطح قیمت گاز داخلی را در مقایسه با کشورهای اروپای شرقی در سطح پایین نگه دارد. این هدف نخست از طریق منابع گاز فراوان و عرضه شده از سوی روسیه و دوم دسترسی به حجم معناداری از تولیدات ارزان‌قیمت گاز داخل دنبال شده است.
ترانزیت گاز
میزان ترانزیت گاز منطقه اوکراین از سال 2004 رو به کاهش گذاشته است و اهمیت ویژه اوکراین به عنوان منطقه ترانزیت اصلی جهت انتقال گاز روسیه با گذشت زمان کمتر می‌شود. روسیه به آرامی در راستای تنوع بخشیدن به مسیرهای ترانزیتی حرکت می‌کند………………..