مهندسی، کلید گمشده در مسیر توسعه

فرهنگ فارسی معین آن را دانا به علم هندسه معرفی می‌کند و فرهنگ فارسی عمید نیز آن را برگرفته از هندسه و فارسی «اندازه» می‌داند و آن را این‌گونه توضیح می‌دهد: «سی که در پاره‌ای از علوم و فنون مانند معماری، راه‌سازی و … تحصیلات عالی کرده و متخصص باشد.»

واژه مهندسی از کلمه لاتین قرون‌وسطایی ingenium به مفهوم طراحی و ابداع و نیز از کلمه لاتین ingeniare برای موتور یا ابتکار به معنای نوآوری مبتکرانه گرفته‌شده است؛ بنابراین مهندسی، فرآیند طراحی جهان ساخته‌شده توسط انسان است. معنی تحت‌اللفظی واژه مهندس یا engineer هم در زبان فارسی و هم در ادبیات کشور انگلستان توصیف جامعی نیست، برخلاف ظاهر این کلمه، «مهندس» کسی که هندسه می‌داند نیست؛ هم‌چنین engineer تنها تکنسین یا کارشناس ماشین‌آلات و موتورها engineer نیست.

بنابراین این واژه اشاره به شخصی دارد که عملش بر مبنای اندازه‌گیری و علوم و فنونی است که اعمال دقیق و ریاضیات در آن دخیل است و بر مبنای آن‌ها کار خود را انجام می‌دهد.

اما بااهمیت دادن غرب به علوم مهندسی علی‌الخصوص در دوران رنسانس و بعد از آن، آنان توانستند با سرعت زیاد از ایرانیان پیشی بگیرند و اکنون چیزی که از مهندسی در ایران آموزش داده می‌شود به جرات می‌توان گفت برگرفته از دانش و یافته‌های مکتوب غرب است.

در ایران روز ۵ اسفند را به مناسبت تولد خواجه نصیر طوسی و بزرگداشت این دانشمند برجسته روز مهندس نام‌گذاری کرده‌اند علمی که ریشه در تمدن ایرانی دارد و امروز در دانشگاه‌ها با آموزش و تربیت غربی تعلیم داده می‌شود اینکه امروز غربی‌ها در مهندسی سرآمد هستند مشکل نیست ولی پاسخ به این سؤال که از چه زمان تولید علم در این سرزمین فراموش شد و چرایی آن؟ شاید کلید گمشده‌ای باشد در مسیر توسعه و رشد در سرزمینی که در تاریخ خود بزرگ‌ترین مهندسان را به ثبت رسانده است. سعید ظریف – صما