مسکن ۲۵ متری را بسازیم یا نه؟

به گزارش تاسیسات نیوز، حسن روحانی تابستان سال گذشته در جلسه شورای عالی مسکن خطاب به مدیران این بخش بر ضرورت ورود شهرداری‌ها به حوزه عرضه مسکن استیجاری به منظور تنظیم بازار اجاره تاکید و عنوان کرد: شهرداران کلان‌شهرها می‌توانند طرحی برای اجاره ارزان مسکن به اقشاری که تحت‌فشار اقتصادی هستند، داشته باشند که در این راستا باید برنامه‌ریزی کنند؛ پس از دعوت رئیس‌جمهوری از شهرداران کلان‌شهرها برای ورود به عرضه مسکن ارزان‌قیمت، پیروز حناچی شهردار تهران از طرح دولت برای استفاده از ظرفیت شهرداری در ساماندهی بازار اجاره استقبال کرد.
در همین راستا، مدیران ارشد حوزه شهرسازی شهرداری تهران پیشنهادی مبنی بر «تغییر کف حداقلی متراژ آپارتمان در مقررات طرح تفصیلی شهر تهران» ارائه کردند. مطابق با اعلام آنها، این تغییر به‌صورت کاهشی از حداقل ۵۰ مترمربع به ۳۰ مترمربع به شرط تأمین کلیه تجهیزات معماری و ساختمانی امکان‌پذیر است. هر چند از سال گذشته تاکنون، قرار است جزئیات این طرح پیشنهادی از سوی مدیران شهری پایتخت اعلام و شرایط برای اجرای آن فراهم شود؛ اما به نظر می‌رسد موانع زیادی از دیدگاه کارشناسان در مسیر اجرایی شدن آن وجود دارد. طرحی که پیش از این در بسیاری از شهرهای دنیا برای رفع مشکل عرضه مسکن ارزان قیمت به کار گرفته شده است. این گزارش را که پیش‌تر در «سیزدهمین شماره مجله الکترونیک شهر گاه» منتشر شده است، در ادامه می‌خوانید:
فردین یزدانی، کارشناس مسکن با اشاره به مسکن کوچک مقیاس یا مسکن ۲۵ متری، گفت: در واقع چندین ماه است که در مورد این طرح تنها صحبت شده و هنوز کار اجرایی در این زمینه ارائه نشده است. این‌که چه کسی، کجا، چگونه و با چه شرایطی بسازد، هنوز هیچ اقدامی در موردش انجام نشده است.
یزدانی در پاسخ به این سوال که آیا اصلاً امکان سکونت و داشتن یک زندگی معمول و نرمال در این منازل وجود دارد یا نه؟ اظهار کرد: در هر صورت بسیاری از شهروندان در بسیاری از مناطق تهران در حال حاضر هم زندگی نرمال ندارند و حتی در واحدهایی بسیار بدتر از این سکونت دارند پس ساختن یک واحد مناسب با توجه به امکانات و شرایط موجود الزاماً چیز بدی نیست.
این کارشناس مسکن با اشاره به این‌که اجرایی شدن این طرح خود جای شک و بحث دارد، تاکید کرد: بخش خصوصی به ساخت مسکن ۲۵ متری وارد نمی‌شود چرا که سودآور نیست و از طرف دیگر دولت هم منابع مالی ندارد و به نظر می‌رسد این طرح اصلاً اجرایی نیست، اما اگر هم اجرا شود بسیاری از خانوارهای یک نفره و دونفره می‌توانند از این موقعیت استفاده کنند.
یزدانی اضافه کرد: در حال حاضر هم در بسیاری مناطق سرانه مسکن بین ۱۰ تا ۱۵ متر است و مردم استفاده می‌کنند؛ بنابراین این طرح می‌تواند تنها کیفیت را بالا ببرد.
به گفته این کارشناس مسکن، این سوال مطرح است که اگر مسکن ۲۵ متری ساخته نشود آیا در این شرایط گزینه بهتری موجود است؟ قطعاً در این شرایط جواب منفی است. بنابراین در روزهایی که مسکن در شرایط حاد به سر می‌برد این طرح می‌تواند گزینه درستی قلمداد شود.
وی در پاسخ به این سوال که چرا ساخت مسکن ۲۵ متری برای بخش خصوص سودآور نیست و بخش خصوصی وارد اجرای این طرح نمی‌شود، تاکید کرد: اصولاً بخش خصوصی به ساخت واحدهای متوسط و بزرگ مقیاس تمایل دارد، چراکه هزینه‌های مبادله به ازا هر واحد مسکونی برای بخش خصوصی نسبتاً بالاست و در واحدهای کوچک که به تعداد محدود هم ساخته می‌شود امکان صرفه مقیاس و سودآوری کمتر است؛ بنابراین بخش خصوصی تمایل چندانی برای ورود به این عرصه ندارد. مگر این‌که در قالب شهرک‌سازی انجام شود که آن هم شهرک در واحدهای خیلی کوچک و به صورت تجمیعی مناسب نیست وگرنه بخش خصوصی وارد می‌شد و نیازی هم به مداخله دولت نبود.
یزدانی با بیان این‌که سهم واحدهای کمتر از ۷۰ مترمربع در سطح کلانشهرهای کشور به شدت کاهش پیدا کرده است، اظهار کرد: در سکونت‌گاه‌های غیررسمی که تعداد آن‌ها هم در حال افزایش است، خود مردم برای استفاده شخصی می‌سازند که به دلیل نداشتن منابع مالی این سکونت‌گاه‌ها اصلاً کیفیت ندارد. اما اگر به سمت سکونت‌گاه‌های غیررسمی حرکت کنیم که بهسازی و ارتقا کیفیت شود و یا ساخت تدریجی شکل بگیرد، حتی می‌تواند بسیار مفید باشد. اما در داخل شهر تهران فکر نمی‌کنم این طرح خیلی عملیاتی شود.
یزدانی در پاسخ به این سوال که منازل کوچک مقیاس می‌تواند چیزی شبیه مسکن مهر باشد؟ گفت: بله، مسکن مهر نوعی شهرک‌سازی است؛ اما آن‌ها در مقیاس بالای ۷۰ متر بوده و در نتیجه گروه‌های کم‌درآمد امکان استقرار در مسکن مهر را ندارند. نمونه این واحد در بسیاری کشورهای دنیا از جمله ژاپن و فرانسه هم موجود است. در خود تهران هم در مناطق جنوبی و مرکزی کم‌وبیش منازل کوچک مقیاس دیده می‌شود. در یک خانه چندین نفر سکونت دارند و از یک آشپزخانه مشترک استفاده می‌کنند.
به گفته این کارشناس مسکن در بافت سکونت‌گاه غیررسمی به تعداد زیادی این منازل دیده می‌شود و در داخل شهر تهران قابل مشاهده است به خصوص برای افراد مجرد شاغل به صورت پانسیونی زندگی می‌کنند. ولی با توجه به این‌که اولاً تعداد خانواده‌های تک‌نفره و دونفره رو به افزایش است و دوماً با درآمد کم هم ترکیب کنید؛ پس تقاضا برای این منازل هم زیاد می‌شود.
تفاوت الگوی زندگی در ایران و سایر کشورها
احمدرضا سرحدی‌زاده، کارشناس مسکن در خصوص مسکن کوچک مقیاس یا ۲۵ متری، ضمن انتقاد از این طرح، تاکید کرد: این طرح هیچ معیار و ضابطه خاصی ندارد و فقر و تنگدستی مردم باعث می‌شود که در جاهای بدتر و بدتر و بدتر زندگی کنند. در زمان وزیر اسبق ضابطه مسکن مناسب را ۷۵ متر گذاشتند و حالا اینقدر زندگی مالی مردم تنزل پیدا کرده و عقب‌گرد داشتند و شرایط بد شد که صحبت از طرح ۲۵ متری به میان می‌آید.
سرحدی‌زاده یادآور شد: طرح ۲۵ متری با کدام سنت و زندگی ایرانی همخوانی دارد. ایرانی که آشپزخانه، حجاب، محرم و نامحرم و… دارد، چطور می‌تواند در منزل ۲۵ متری سکونت داشته باشد. بله در ژاپن به خاطر کمبود زمین، جمعیت بالا و بسیاری ملاحظات دیگر این طرح اجرا شده اما سنت و آداب زندگی آن‌ها با ما فرق دارد.
این کارشناس مسکن با اشاره به این‌که کشورهایی همانند ژاپن بسیاری از امور زندگی خود را در بیرون از منزل انجام می‌دهند، تاکید کرد: از نظر فرهنگی، دینی، شرعی و … تفاوت بسیاری ما بین جامعه ایرانی و بسیاری از جوامع دیگر وجود دارد. اما وقتی که از روی ناچاری و اجبار باشد، حتی مردم در حلبی‌آباد هم زندگی می‌کنند تا حتی به گور خواب برسند.
وی بر این باور است که اگر دولت واقعاً تا این حد توانایی دارد که برای مردم مسکن حمایتی ۲۵ متری درست کند، بسیار هم خوب است، حتی اگر خانواده‌ها هم نتوانند در این منازل زندگی کنند حداقل برای دانشجوها و خانوده‌ها تک‌نفره و دونفره مناسب است. اما تمامی این صحبت‌ها همگی سرگرمی است.
سرحدی با انتقاد از عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم، گفت: طی سال‌های گذشته اقدام قابل توجهی در حوزه تأمین مسکن از سوی دولت انجام نشده است. عرضه مسکن ارزان قیمت از طریق ساخت خانه‌های کوچک مقیاس می‌تواند برای گروهی از جامعه همچون خانوارهای تک‌نفره مناسب باشد و تا حدودی در زمان بحران عرضه مسکن مشکلات این بخش را به صورت موقتی حل کند.