لزوم تدوین استراتژی انرژی بر مبنای اقتصاد مقاومتی

 

امروزه انرژی، پیش نیاز رشد اقتصادی ملت ها محسوب می شود و کشور ایران روی هم رفته  از لحاظ مجموع ذخائر هیدروکربوری در جهان اول است. 

 

 

 

به گزارش تاسیسات نیوز  امروزه انرژی، پیش نیاز رشد اقتصادی ملت ها محسوب می شود،ما یک کشور بسیار غنی از لحاظ منابع انرژی هستیم و هم اکنون کشور ایران از لحاظ ذخائر نفتی بعد از کشورهای عربستان، ونزوئلا و کانادا در مقام چهارم جهان و در بخش ذخائر گازی نیز بعد از کشور روسیه در مقام دوم جهان قرار دارد، اما روی هم رفته کشور ایران از لحاظ مجموع ذخائر هیدروکربوری در جهان اول است.

این نیز یک حقیقت تلخ است که کشور ما در حوزه ی بنزین برای اتومبیل، مصرف خانگی نفت و گاز برای گرمایش و مصرف الکتریکی برای روشنائی عمیقاً با اسراف روبروست، بطوریکه ایران در بخش مصرف گاز، بعد از کشورهای امريکا و روسيه سومين مصرف کننده بزرگ محسوب می شود.

لذا شدت مصرف انرژی در ایران بالاست و در این زمینه فاصله زیادی با استاندارد های جهانی دارد و از طرفی بهره وري انرژي در ایران نیز در مقایسه با استاندارد های جهانی بسیار پائین است.

از دیگر سوی، به سبب ماهیت نظام اسلامی و چالش های آن با نظام سلطه، ما امروز در يک ميدان وسيعى در مقابله‌ى با جبهه‌ى دشمن قرار گرفته‌ايم؛ امروز دشمن با تنگ تر نمودن حلقه تحریم ها، مرحله به مرحله از زوایای جدید «جنگ تمام عیار اقتصادی» خود رونمائی می کند.

آنچه مسلم است، وابستگی اقتصاد ما به نفت یک میراث شوم صد ساله و یک نقطه ضعف اساسی است، که در این رویارویی و این نبرد اقتصادی دشمن بصورت جدی بر روی آن حساب باز کرده است.

استراتژی انرژی و اقتصاد مقاومتی

«راهبرد و استراتژی» ما در زمینه انرژی باید بر مبنای اقتصاد مقاومتی تدوین گردد تا در کنار فائق آمدن بر این نقاط ضعف، مسیر رشد و بالندگی را نیز در پیش بگیریم. مردم و مسئولان ما باید واقعاً بپذیرند که ما در یک نقطه بسیار حساس به سر می بریم، همبستگی ملت و نظام در این برهه تاریخی می تواند کشور را به خوبی از «پیچ تاریخی» عبور دهد. چرا که به تعبیر رهبری فرزانه انقلاب: «يک واقعيت ديگر هم اين است که اگر کشور در مقابل فشارهاى دشمن – از جمله در مقابل همين تحريم ها و از اين چيزها- مقاومت مدبرانه بکند، نه فقط اين حربه کُند خواهد شد، بلکه در آينده هم امکان تکرار چنين چيزهائى ديگر وجود نخواهد داشت».

برای تدوین یک «سند جامع در حوزه ی انرژی» جمهوری اسلامی ایران، می بایست افزون بر توجه به نقاط ضعف و قوت، فرصت ها و تهدیدهای احتمالی نیز بر مبنای اقتصاد مقاومتی و با نگاه به وجود یک دشمن جدی در عرصه اقتصاد و انرژی به خوبی مورد بررسی قرار گیرد، اگرچه « سبک و شیوه زندگی» مردم در استفاده صحیح و بهینه از انرژی امری است ضروری، اما بنظر می رسد با توجه به اهمیت روزافزون انرژی در معادلات جهانی و به تبع آن اهمیت امنیت عرضه و تقاضای انرژی در بین کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده انرژی، داشتن یک «استراتژی انرژی» جامع، مسنجم، هدفمند و در برگیرنده همه ابعاد برای نیل به اهداف مشخص یک «اولویت جدی و اساسی» است و به منظور ارتقاء موقعيت عيني انرژي ایران در منطقه و جهان تدوین و تبیین اهداف و سیاستگذاری های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت است.

اطلاعات و انرژي، منابع نوين قدرت ملي

به اعتقاد صاحب نظران، منابع نوين قدرت ملي- در جهان آينده- دو ستون اصلي دارد: اطلاعات و انرژي.

در نتيجه نيمي از توان ملي را انرژي تشکيل مي‌دهد، پس به همين نسبت، نيمي از سياست‌گذاري‌ها، بايستي معطوف به ارتقاء موقعيت عيني انرژي در طرح‌ها و برنامه هاي ملي گردد.

بارزترین بستر و زیرساخت «اطلاعات» اینترنت و فضای مجازی است و به جهت اهمیت حیاتی آن در نظام اسلامی، با تدبیر هوشمندانه رهبر فرزانه انقلاب، «شوراي عالي فضای مجازی» در بالاترین سطح ملی و بعنوان یک نهاد حاکمیتی از سوی آن معظم له تشکیل و به خوبی کار خود را آغاز و در این زمان کوتاه برنامه های هدفمندی را پیاده نموده است.

حوزه انرژی کشور، ائم از انرژی های تجدید ناپذیر (شامل نفت، گاز طبیعی، زغال سنگ ، انرژی هسته ای) و انرژی های تجدید پذیر (شامل سوخت های زیستی یا بیوماس، برق آبی، زمین گرمائی، بـادی و خورشیدی) در این«جنگ تمام عیار اقتصادی» با آمریکا و دنیای غرب، در خط مقدم حملات و « تحریم های به زعم خودشان هوشمند و فلج کننده» قرار دارند.

الزامات جنگ، وجود مرکز فرماندهی است.

از اصلی ترین الزامات حضور در هرجنگی (به منظور مقابله هوشمندانه و هدفمند و با برنامه با دشمن متخاصم)، وجود یک « مرکز فرماندهی» است. اگر ما معتقدیم که در این جنگ اقتصادی، حوزه انرژی ما یکی از«خطوط مقدم» است، پس باید برای آن مرکز فرماندهی داشته باشیم.

آنگونه که پیداست روند تحریم ها و فشارها یک روند طولانی و بلند مدت را در پیش گرفته است، بر مبنای آنچه گفته شد، انجام اقداماتی هماهنگ و منسجم از سوی مسئولان و دست اندرکاران حوزه ی انرژی کشور (ائم از وزارت نفت، وزارن نیرو، کمیسیون انرژی مجلس، وزارت اقتصاد و دارائی و …) کاملاً ضروری است.

به تعبیر رهبری انقلاب« ما امروز باید فکر روزى را بکنيم که کشور ما نفت نداشته باشد؛ اگر نکنيم، آن روزى که نفت تمام مي شود، ما نيستيم، اما اثر سوء اين عمل ما آن روز خواهد بود». از طرفی کشور ايران سرشار از منابع انرژي تجديدپذير و تجديدناپذير است و باید در حوزه انرژي، سياست‌هاي راهبردي خود را به سمت و سوي تعدد و تنوع در استفاده از انرژي‌هاي روز جهان سوق دهد.

در همین راستا پیشنهادات مهم ذیل ارائه می گردد:

1- پیشنهاد تشکيل شوراي عالي انرژي از سوی رهبری معظم انقلاب

به جهت اهمیت فراوان انرژی، لزوم برنامه‌ريزی و هماهنگی به منظور بهره‌گيری حداکثری از فرصت‌ها در جهت ارائه خدمات گسترده و مفيد، از دلايل اصلی ضرورت تشکيل شورای عالی انرژی است. شورايي که هم فرا وزرات خانه اي باشد و هم آنکه بتواند نقش موثري در سياست گذاري ها و نظارت بر امور انرژي و سوخت کشور را برعهده داشته باشد. البته تشکیل چنین شورائی در سال 81 از سوی رئیس وقت مجلس به رئیس جمهور ابلاغ شده است و این در حالیست که در 9 سال گذشته به تعداد انگشتان دست هم جلسات شورای مذکور برگزار نشده است. به نظر می رسد بر مبنای آنچه گفته شد، تشکیل و یا به نوعی احیاء شورای عالی انرژی به عنوان یک نهاد حاکمیتی و فرا وزارتخانه ای، امری است کاملاً ضروری است.

 2- پیشنهاد تشکيل مرکزی بنام مرکز ملّی انرژی کشور

همانطور که گفتیم از اصلی ترین الزامات جنگ، وجود یک مرکز فرماندهی است. اگر ما معتقدیم که در این جنگ اقتصادی، حوزه انرژی ما یکی از«خطوط مقدم» است، پس باید برای آن مرکز فرماندهی داشته باشیم. مرکزی که به خوبی بتواند «وضع موجود» همه بخش های انرژی را بخوبی رصد و با ترسیم«وضع مطلوب» برای نیل به آن برنامه ریزی کند. لذا پیشنهاد می گردد پس از تشکیل شورای عالی انرژی، اين شورا مرکزی بنام مرکز ملّی انرژی کشور نیز ايجاد کند. اعضای حقوقی پیشنهادی اين شورا عبارتند از: رئيس جمهور(رئيس شورای عالی)، رئيس مجلس شورای اسلامی، رئيس قوه قضائيه، رئيس سازمان صدا و سيمای جمهوری اسلامی ايران، دبير شورای عالی و رئيس مرکز، وزير نفت، وزير نیرو ، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزير علوم، تحقيقات و فناوری ، رئيس کميسيون انرژی مجلس شورای اسلامی، تعيين گردد.

3- حرکت به سمت خودکفـائی در دانش و تکنولوژی های مورد نیاز در زمینه انرژی

دست یابی به دانش های بنیادی و تحقیقات مهندسی و سرعت بخشیدن به تجارتی کردن تکنولوژی های توسعه یافته به واسطه سرمایه گذاری در تحقیقات

4- متنوع ساختن منابع تامین انرژی ایران

این اقدام با افزایش سهم انرژی های هسته ای و تجدیدپذیر در مقابل انرژی های فسیلی (مانند نفت، گاز و زغال سنگ) که علاوه بر آثار مثبت زیست محیطی، عرضه انرژی را خواهد افزود و در دراز مدت با استقلال بخشیدن بیشتر به کشور از نوسانات جهانی انرژی، مسأله استراتژیک انرژی را مرتفع خواهد ساخت.

  نمودار سهم انواع انرژی اولیه در سبد عرضه انرژی ایران– 2009

 نمودار تولید الکتریسیته بوسیله انواع انرژی در ایران بین 1971 تا 2009

مطابق شکل های فوق به جزء نفت و گاز طبیعی و انرژی برق آبی، مابقی انرژی های اولیه سهم بخصوصی در سبد انرژی ایران ندارند.

5- افزایش انعطاف پذیری و کارائی در مصرف انرژی

6- کاهش وابستگی اقتصاد ایران به نفت

7- جلوگیری حداکثری از خام فروشی نفت و عرضه نفت بصورت خام

به تعبیر مقام معظم رهبری«خام فروشی» بدترین نوع استفاده از نفت است و در واقع تاکنون این«سرمایه بین نسلی»بیش از آنکه بعنوان یک «سرمایه» مورد توجه باشد، بعنوان«درآمد» در دست دولت ها بوده است.

8- افزایش مصرف گاز طبیعی به عنوان منبع انرژی پاک

 

گاز طبیعی به‌ دلیل توجه روز افزودن به محیط زیست سالم‌تر و نیز به دلیل تحولات به وجود آمده در فن‌آوری‌ انتقال، با سرعت، سهم خود را در سبد انرژی‌ افزایش خواهد داد، در این زمینه نیز کشورهای‌ مهمی از جمله ایران، در منطقه وجود دارند که بر اهمیت نقش این منطقه در تأمین انرژی مورد نیاز جهان آینده می‌افزایند.

 

9- افزایش تولید و مصرف منابع انرژی تجدید پذیر

10- افزایش مصرف دیگر سوخت ها در بخش حمل و نقل

11- ایجـاد اشتغال و ارتقای رشد اقتصادی در حوزه انرژی

12- مدرنیزه کردن زیرساخت های انرژی

13- استفاده از روش های نوین در صرفه جوئی (گسترش استفاده از وسائل نقلیه کم مصرف و …)

14- افزایش ضریب بهره برداری از منابع انرژی( که به دنبال خود کاهش رشد تقاضا در بازار انرژی را به دنبال خواهد داشت).

15- توجه به تولید صیانتی و توسعه میادین نفت و گاز، به ویژه میادین مشترکو میدان گازی پارس جنوبی در راستای سند چشم انداز 1404

بر طبق سند چشم انداز، صنعت نفت و گاز ايران باید در افق 1404:

الف) حفظ جايگاه ظرفيت دومين توليد کننده نفت خام در اوپک که مستلزم حفظ فاصله مناسب از نظر ايجاد ظرفيت توليد با ساير رقباي اين جايگاه مي باشد.

ب) دستيابي به جايگاه دوم جهاني در ظرفيت توليد گاز طبيعي با توجه به ضرورت استفاده از مخازن مشترک.

ج) دستيابي به جايگاه اول منطقه به لحاظ ظرفيت پالايشي به منظور ايجاد بالاترين ارزش افزوده از منابع هيدروکربوري کشور.

د) دستيابي به جايگاه اول منطقه از لحاظ ارزش توليد مواد و کالاهاي پتروشيميايي به منظور ايجاد بالاترين ارزش افزوده از منابع هيدرو کربوري کشور.

ه) نيل به جايگاه اول فناوري نفت و گاز در منطقه.

وجود ۲۶ میدان نفتی مشترک بین ایران و همسایگان خود به توجه جدی مسئولان به منظور توسعه و بهره برداری هرچه سریعتر از این میادین نیازمند است، در میدان پارس جنوبی ارزش گازی که ذخیره شده است، معادل درآمد 120 سال صادرات نفت خام تولیدی کشور است. این میدان بزرگترین میدان گازی جهان است در خلیج فارس که در صورت برداشت کامل گاز آن، انرژی 10 سال کل ساکنان کره زمین تامین می گردد. مساحت این میدان ۹۷۰۰ کیلومتر مربع است که ۳۷۰۰ کیلومتر مربع آن در آب های سرزمینی ایران و ۶۰۰۰ کیلومتر مربع آن در آب های سرزمینی قطر قرار دارد.

لایه نفتی پارس جنوبی با ذخیره‌ای بالغ بر 6/1 میلیارد بشکه نفت درجا، بین دو کشور ایران و قطر، مشترک است. با وجود مشترک بودن لایه نفتی پارس جنوبی با میدان الشاهین قطر و بهره‌برداری قریب به 450 هزار بشکه نفت در روز توسط طرف قطری، برداشت روزانه 35 هزار بشکه در فاز اول این طرح تاکنون محقق نشده است و برداشت نفتی قطر از پارس جنوبی حدود 13 برابر ایران است(1).

 

16- استفاده از درآمدهای نفت جهت حمایت از تولید ملی

ما تا به کار ايرانى و سرمايه‌ى ايرانى احترام نگذاريم، توليد ملى شکل نمي گيرد؛ و اگر توليد ملى شکل نگرفت، استقلال اقتصادى اين کشور تحقق پيدا نمي کند؛ و اگر استقلال اقتصادى يک جامعه‌اى تحقق پيدا نکرد – يعنى در مسئله‌ى اقتصاد نتوانست خودش تصميم بگيرد و روى پاى خود بايستد – استقلال سياسى اين کشور تحقق پيدا نمي کند؛ و اگر استقلال سياسى يک جامعه‌اى تحقق پيدا نکرد، بقيه‌ى حرفها، جز حرف، چيز ديگرى نيست. تا يک کشور اقتصاد خود را قوى نکند، پايدار نکند، متکى به خود نکند، مستقل نکند، نميتواند از لحاظ سياسى و فرهنگى و غيره تأثيرگذار باشد.کشور ما به اقتصاد قوى و پايدار احتياج دارد(مقام معظم رهبري)

ارسلان ظاهری بیرگانی : کارشناس مهندسی نفت و دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد انرژی

 پایان پیام/.