سیدحمیدرضا کارگر: در چند دهه اخیر ضمن توسعه و رشد بخش کشاورزی، صنعتی و شهری از یک سو و تغییر الگوی بارندگی به دلیل اثرات گرمایش کره زمین ازسوی دیگر، برداشت از منابع آبهای زیرزمینی به صورت لجام گسیختهای افزایش یافته است.
به گزارش تاسیسات نیوز، سید حمیدرضا کارگر عضو هیأت رییسه شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور، در قالب یادداشتی به بررسی این پدیده فاجعه‌آمیز در کشور پرداخته است که می‌خوانید:
طی چند دهه اخیر ضمن توسعه و رشد بخش‌های کشاورزی، صنعتی و شهری از یک سو و تغییر الگوی بارندگی بدلیل اثرات گرمایش کره زمین از سوی دیگر، برداشت از منابع آبهای زیرزمینی، بصورت لجام گسیختهای افزایش یافته است و در نتیجه آن، علاوه بر آسیبهای جبران‌ناپذیر به آبخوان‌ها، پدیده فرونشست بعنوان یکی از اثرات روسطحی این تخریب در ابعاد بسیار وسیعی از اراضی کشاورزی، مراکز شهری و صنعتی و بویژه نواحی خشک و نیمه خشک به شکل فزایندهای رخ داده‌است. پدیده فرونشست علاوه بر تأثیرات مخرب بر بافت‌های شهری و صنعتی و زیرساختهای کشور، می‌تواند به صورت عاملی جهت تشدید وقوع سیلاب و حتی وقوع زمین لرزه شناخته شود و همچنین می‌تواند عملکرد لرزه‌ای ساختمانها را تحت تأثیر قرار دهد.
روش‌های مختلفی جهت مشاهده و پیشبینی نرخ و دامنه فرونشست وجود دارد از معروفترین آنها میتوان به سنجش از راه دور، پایش هیدرولوژیکی و روش های ارزیابی ژئوتکنیکی و… اشاره نمود.
آسیبهای ایجادشده در اثر وقوع پدیده فرونشست عبارتند از فروچاله، نشستهای غیرمتقارن پی، ایجاد ترک و شکست در ساختمانها، ایجاد ناشاقولی در سازه‌های مرتفع، بروز انواع آسیب‌ها در تأسیسات شهری، روستایی و صنعتی، پل‌ها و معابر و…
بخش‌های وسیعی از کشور که با پدیده فرونشست مواجه هستند، در کانون‌های پرخطر زلزله قرار دارند و موضوع نگران‌کننده‌تر، قرارگیری بافت‌های شهری پرتراکم و استقرار نواحی صنعتی و مراکز حساس شریانی و حیاتی در این پهنه هاست بعنوان مثال نواحی مرکزی و جنوبی شهر تهران در کنار وجود خطر بالای لرزه‌خیزی با معضل فرونشست نیز مواجه هستند.
پیشنهادهای کاربردی جهت کاهش پیامدهای نامطلوب فرونشست با توجه به وضعیت لرزه خیزی ایران:
۱- جلوگیری از گسترش بیشتر فرونشست از طریق طرح جامع مدیریت منابع آب زیرزمینی و اقدامات عاجل در جهت مدیریت بهرهبرداری از منابع آبهای زیرزمینی در قالب تشکیل کارگروه بحران منابع آب زیرزمینی
۲- اختصاص ردیف اعتباری ویژه درخصوص آموزش پژوهش و مدیریت بحران پدیده فرونشست
۳- تشکیل دبیرخانه مدیریت بحران فرونشست جهت هماهنگی اقدامات دستگاه‌های ذیربط در این حوزه
۴- انجام پروژه جامع مطالعاتی درخصوص مدیریت آبهای زیرزمینی
۵- انجام پروژه جامع مطالعاتی درخصوص تزریق مصنوعی سفرههای آب زیرزمینی
۶- انجام پروژه جامع مطالعاتی درخصوص پیشبینی رفتار دشت‌های آبرفتی به لحاظ احتمال وقوع پدیده فرونشست
۷- انجام پروژه جامع مطالعاتی از ریز پهنه بندی احتمال وقوع پدیده فرونشست در کلان شهرها و مراکز صنعتی
۸- تهیه طرح جامع مطالعاتی درخصوص اثرات فرونشست بر رفتار لرزه‌ای گسلها
۹- برگزاری سمینارهای آموزشی با موضوعیت پدیده فرونشست
۱۰- استفاده از تجارب بین‌المللی درخصوص پدیده فرونشست
۱۱- اطلاع‌رسانی و افزایش سطح آگاهی جامعه درخصوص پدیده فرونشست از طریق رسانه
۱۲- بازنگری مباحث مقررات ملی با لحاظ نمودن اثرات فرونشست درساخت و ساز
۱۳- اصلاح آیین‌نامه ۲۸۰۰ و توجه ویژه به موضوع فرونشست در عرصه‌های لرزه خیز
۱۴- الزام بررسی احتمال فرونشست بعنوان بخشی از مطالعات ژئوتکنیکی ساختمانهای گروه د و ساختمانهای با اهمیت زیاد و خیلی زیاد
۱۵- تقسیم‌بندی سطوح مختلف احتمال وقوع فرونشست و اولویت‌بندی اقدامات علاج بخشی براساس سطوح تعریف شده
۱۶- تهیه نقشه‌ای حاوی اطلاعات ریزپهنه‌بندی لرزه‌ای و نقاط با احتمال بالای فرونشست و ایجاد محدودیتهای ساخت و ساز با توجه به پهنه بندی این نقشه ها
۱۷- ارزیابی دقیق وضعیت موجود از طریق همگامسازی روش‌های پایش پدیده فرونشست: سنجش از راه دور، پایش هیدرولوژیکی و ارزیابی ژئوتکنیکی و سایر ساز و کارهای ممکن
۱۸- ابزارگذاری و پایش فرونشست ساختمانهای با اهمیت خیلی زیاد و زیاد
۱۹- پیشنهاد مشوق‌های تسهیلاتی لازم برای ساختمان‌هایی که در معرض خطر بالای فرونشست قرار گرفته‌اند.
۲۰- الزام توجه ویژه به احتمال وقوع فرونشست در جانمایی مراکز شهری و صنعتی جدید
۲۱- الزام بازنگری طرح‌های تفصیلی و جامع با نگاه ویژه به ناحیه‌بندی مناطق شهری براساس احتمال خطر وقوع زلزله و فرونشست
