صادرات گاز به اروپا

محمد رحیمی

کارشناس انرژی

به گزارش تاسیسات نیوز بنابر آمار شرکت بین‌المللی بریتیش پترولیوم (BP)، ایران با در اختیار داشتن حدود 34 تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی، در جایگاه نخست دارندگان این منبع انرژی قرار دارد. به رغم این موضوع، به دلیل تولید پایین گاز و همچنین مصرف بالای آن در داخل کشور، عملا ایران نتوانسته ‌است سهمی در تجارت جهانی این محصول داشته‌ باشد.

در سال‌های اخیر و با تسریع روند توسعه فازهای پارس‌جنوبی، تولید گاز طبیعی کشور روندی صعودی به خود گرفته ‌است؛ به‌طوری‌که کشور در سال‌های آینده با مازاد تولید گاز روبه‌رو‌ است و مسوولان وزارت نفت به دنبال صادرات گاز مازاد هستند.

از طرف دیگر همزمان با نهایی شدن برجام و برداشته‌شدن تحریم‌ها، کشورهای متقاضی گاز طبیعی به ویژه کشورهای اروپایی، برای خرید گاز ایران با مسوولان وزارت نفت وارد مذاکره شده‌اند. در چنین شرایطی ضروری است که مناسب‌ترین مقاصد صادراتی گاز کشور تعیین و اولویت‌بندی شود تا در تعامل با متقاضیان گاز ایران، بهترین تصمیم اتخاذ شود.

در کنار بازار منطقه و بازار شرق آسیا، یکی از بازارهای مهمی که برای گاز ایران برشمرده می‌شود بازار اروپاست که عمدتا شامل ایتالیا، آلمان، فرانسه و اسپانیا می‌شود. برای صادرات گاز به این منطقه دو روش وجود دارد:

الف) صادرات گاز با خط لوله

ب) تبدیل گاز به ال‌ان‌جی (گاز طبیعی مایع شده) و صادرات آن با استفاده از کشتی. تحلیل اقتصادی و ژئوپلیتیک صادرات گاز به اروپا در هر دو روش می‌تواند میزان مطلوبیت اروپا برای صادرات گاز کشور را روشن کند.

بررسی صادرات گاز به اروپا از منظر اقتصادی

به منظور صادرات گاز به اروپا از طریق خط لوله، ابتدا باید گاز در پالایشگاه، پالایش و سپس در مسافتی به طول 6000-3500 کیلومتر از طریق خط لوله منتقل شود.

در این صورت به ازای هر متر مکعب بین 19 تا 30 سنت باید هزینه شود. همچنین در صورت صادرات گاز از طریق ال‌ان‌جی، گاز باید ابتدا در واحد مایع‌سازی، مایع شود و سپس در مسافتی بین 12000-7000 کیلومتر توسط کشتی حمل شود. در این صورت به ازای هر متر‌مکعب بین 21 تا 22 سنت باید هزینه شود. قیمت‌های گاز در مناطق مختلف در دو حالت قیمت بالای نفت و قیمت پایین نفت و سود خالص حاصل از صادرات گاز برای کشور در جدول و نمودار زیر نشان داده شده است:

مطابق جدول صادرات گاز به اروپا چه در قیمت‌های بالای نفت و چه در قیمت‌های پایین آن، چه با روش خط لوله و چه با روش ال‌ان‌جی هیچ مزیتی نسبت به صادرات گاز به دو بازار منطقه و شرق آسیا ندارد. این در حالی است که بازار منطقه به دلیل نزدیکی جغرافیایی و در نتیجه کاهش هزینه انتقال گاز و بازار ژاپن نیز به دلیل قیمت بالای خرید ال‌ان‌جی توسط این کشور، از لحاظ اقتصادی بسیار مطلوب‌تر از بازار اروپا است.

صادرات گاز به اروپا از منظر دیپلماسی انرژی

از بعد دیپلماسی انرژی، به‌طور کلی صادرات گاز به روش خط لوله برای کشورهای صادرکننده اولویت بیشتری دارد؛ چرا که معمولا قدرت برتر را در عرصه سیاسی در اختیار این کشورها قرار می‌دهد. مثال بارز این موضوع صادرات گاز روسیه به اروپا است.

همچنین صادرات به روش خط لوله باعث حفظ ساختار منطقه‌ای بازار گاز و در نتیجه توانایی کشورهای صادرکننده برای فروش گاز به قیمت‌های بالاتر به مشتریان خود می‌شود.

به ویژه اینکه صادرات گاز با خط لوله به اروپا به‌طور خاص با دو مشکل عمده مواجه است: اولا به‌طور سنتی روسیه بر این بازار تسلط داشته و ضمن تامین بخش زیادی از گاز اروپا همواره از این ابزار برای مقاصد سیاسی خود استفاده کرده‌ است.

از طرفی ایران نمی‌تواند به اندازه روسیه در تامین گاز اروپا نقش ایفا کند. بنابراین ورود ایران به بازار اروپا نه تنها به لحاظ سیاسی اروپا را به ایران وابسته نمی‌کند؛ بلکه باعث کاهش قدرت روسیه در این بازار، متنوع شدن سبد واردات اروپا و در نتیجه تامین امنیت انرژی این قاره و همچنین کاهش بیش از پیش قیمت گاز وارداتی آن می‌شود.

ثانیا صادرات گاز ایران از طریق خط لوله به اروپا به دلیل گذشتن از چند کشور مختلف، همواره با تهدید قطع ترانزیت توسط این کشورها مواجه است.

از طرف دیگر صادرات گاز به روش ال‌ان‌جی، علاوه بر عدم مطلوبیت کلی نسبت به خط لوله، با موانع جدی دیگری نیز روبه‌رو‌ است؛ از جمله عدم در اختیار داشتن تکنولوژی ساخت واحدهای ال‌ان‌جی و کشتی‌های حمل این محصول، اشباع بودن بازار ال‌ان‌جی در سال‌های آینده و تحریم‌پذیری این نوع صادرات نسبت به خط لوله.

بنابراین صادرات گاز به اروپا در هر دو روش خط لوله و ال‌ان‌جی از نگاه دیپلماسی انرژی نه تنها مطلوبیت ندارد بلکه با تهدیدهای متعدد همراه است. با توجه به مطالب ذکر شده، می‌توان گفت؛ اولا بازار اروپا به هیچ‌وجه گزینه مطلوبی برای صادرات گاز ایران به ویژه در قیمت‌های فعلی نفت نیست.

ثانیا بازار منطقه هم به لحاظ اقتصادی (به ویژه در قیمت‌های فعلی نفت) و هم به لحاظ دیپلماسی انرژی، بهترین گزینه صادرات گاز برای ایران است. بنابراین همانند آنچه کاملی، رئیس شرکت ملی صادرات گاز در اواخر سال 94 گفته است، باید گفت: «هيچ عقل سليمي حکم نمي‌کند که بازار منطقه‌اي را رها کنيم و به سمت بازار پرهزينه اروپا برويم».

منبع: دنیای اقتصاد

 

 

 

 

 

 

انتهای خبر