زيرساخت‌هاي تهاتر نفت-کالا مهیا نیست
به گزارش تاسیسات نیوز، تهاتر نفت در برابر کالا با تمام اقداماتی که تاکنون در مورد آن انجام شده با چالش‌های مهمی روبه‌رو است؛ انتقال نفت، انتقال کالا، عدم هم مرزی خشكي ایران و روسیه، پیامدهای سیاسی پیرامون این قرارداد و موضوعاتی از این قبیل مسائلی است که در گفت‌وگو با غلامحسین حسنتاش، کارشناس ارشد مسائل انرژی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که در ادامه می‌خوانید.به نظر می‌رسد افشای این قرارداد در بحبوحه توافق ژنو یک حرکت سیاسی از طرف مقامات روسی بوده تا پیامی را به گروه 1+5 اعلام کند، نظر شما در این باره چیست؟روسيه صادر‌كننده عمده نفت و گاز است، بنابراين در حالت عادي خريد نفت توسط اين كشور چندان معنا و مفهومي ندارد. اگر ما داراي مرز خشكي با روسيه بوديم يا در درياي خزر امكان تردد كشتي‌هاي بزرگ نفت خام و جابه‌جایي احجام بزرگ نفت وجود داشت و در عين حال روسيه در نزديكي ايران ظرفيت پالايشگاهي عظيمي داشت آن‌گاه مي‌توانست سوآپ نفت‌خام ما توسط اين كشور معنا داشته باشد اما چنين چيزي نيست، بنابراين بايد ديد كه روسيه با چه منطقي مي‌خواهد از ما نفت بخرد؟چند پاسخ براي اين سوال مي‌توان پيدا كرد؛ يكي اينكه بخواهد از این وضعیت بهره اقتصادي ببرد، يعني از شرايط تحريم‌ها عليه ما استفاده كند و نفت را ارزان‌تر از ما بخرد و نفت خود را بيشتر و گران‌تر صادر كند و در مقابل هم كالاهاي خود را به ما بفروشد و در اين صورت هم نفت ارزان خريده و هم در مقابل آن براي كالاها و خدمات خود بازار به‌وجود آورده است و از آنجا كه به دليل وضعيت صنعت و كيفيت كالاهاي روسي ما نخواهيم توانست در مقابل اين حجم صادرات نفت، كالاهاي مورد نيازمان را از این کشور تهيه كنيم، بخشي از منافع نفت هم عملا بر‌نمی‌گردد.پاسخ ديگر همان است كه در سوالتان منعكس شده، يعني ممكن است روسيه در عين حال قصد سياسي هم داشته باشد و خصوصا در شرايط بحران اوكراين و مقابله‌اي كه با غرب پيدا كرده، بدش نيايد كه روند مذاكرات ما با 1+5 را در جهت منفي تحت تاثير قرار دهد.آنچه مشخص است این است که در صورت توافق بین ایران و گروه 1+5، مدت‌ها طول می‌کشد تا تحریم‌ها برداشته شوند و میزان صادرات نفت ایران افزایش یابد. به نظر شما و با توجه به شرایط کنونی بازار نفت (افزایش تولید عراق ، آمریکا و احتمالا لیبی و همچنین کاهش رشد اقتصادی چین) با انعقاد این قرارداد تغییری روی قیمت نفت اتفاق خواهد افتاد؟ این قضیه با توجه به نفت 100 دلاری در بودجه روسیه روی تصمیمات این کشور چه تاثیری دارد؟البته من اصولا فكر نمي‌كنم اين كار شدني باشد و اتفاق بیفتد. روس‌ها نشان داده‌اند كه در بخش‌هاي تجاري‌شان از چابكي و امكانات و توانايي لازم برخوردار نيستند كه چنين مبادله‌اي با چنين حجمي را عملياتي كنند. اگر هم چنین اقدامی صورت بگیرد اين‌گونه نخواهد بود كه روس‌ها به لحاظ لجستيكي بتوانند بلافاصله روزانه 500 هزار بشكه نفت را از ما تحويل بگيرند و بنابراين به فرض محال كه اين كار شكل بگيرد، مقدار نفت تدريجا افزايش خواهد يافت و من فكر نمي‌كنم در شرايط فعلي اين حجم نفت بازار را دگرگون كند و قيمت‌ها را کاهش دهد و البته خود روس‌ها از سقوط قيمت نفت بيشترين آسيب را مي بينند.به نظر شما آیا این قرارداد ابعاد اقتصادی و سیاسی منافع ایران را تامین می‌کند؟ آیا بخش مهمی از بازار نفت ایران در انحصار روسیه قرار نمی‌گیرد؟از نظر سياسي خيلي از تحليل‌گران در سطح جهان معتقد هستند كه بعد از دوران جنگ سرد چالشي در حد و اندازه چالش فعلي اوكراين بين روسيه و غرب وجود نداشته است. رو در رویي اروپاي غربي و آمريكا با روسيه در حال تشديد است و مي‌رود كه بر بسياري از مسائل بين‌المللي تاثير بگذارد و سايه بیفكند و در چنين شرايطي ما در حال حل و فصل مسائل‌مان با غرب هستيم كه به‌نظر من حتي اگر هم در حال مذاكره با غرب نبوديم در چنين شرايطي تا گرد و غبارها فرو ننشسته بايد بسيار محتاطانه رفتار كنيم و از غلطيدن نا خواسته به سمت يك طرف دعوا احتراز كنيم.اين در حالي است كه نوعي سرگرداني در مواضع مسوولان ديده مي‌شود و بعضا مواضع متضادي ملاحظه مي‌شود كه مغاير با بي‌طرفي و احتياط است، يك مسوول از چنين قراردادي صحبت مي‌كند و ديگري كه مسوولیتي هم در اين زمينه ندارد اظهار مي‌دارد كه حالا كه روسيه اروپا را تهديد گازي مي‌كند ما به اروپايي‌ها گفته‌ايم كه براي تامين گازشان آمادگي داريم! در هر حال ورود به چنين معامله‌اي در چنين شرايطي ريسك بزرگي است؛ ضمن اينكه منفعت اقتصادي آن هم چنان كه اشاره كردم زير سوال است.به نظر شما روسیه با 500 هزار بشکه نفت خریداری شده از ایران چه خواهد کرد؟روسيه به هيچ وجه نمي‌تواند اين حجم نفت را از شمال كشور يا از طريق درياي خزر برداشت کند و لاجرم بايد از جنوب برداشت كند و بارگيري آن از سواحل خليج فارس و حمل آن به خاك روسيه اقتصاي و منطقي نيست، بنابراین بايد احيانا با تغيير اسناد آن، این میزان را در آفريقا يا شرق آسيا يا جاهاي ديگر بفروشد و اين هم در شرايط تحريم‌هاي ايران به سادگي امكان‌پذير نيست، اگر هم تحريم‌ها برداشته شود كه نيازي به اين كار نيست.
این قرارداد چه منافعی از لحاظ سیاسی و اقتصادی برای روسیه دارد؟
خريد نفت ارزان و ايجاد بازار براي كالاهاي غيررقابتي و نامرغوب روسي منافع دولت روسیه از این قرارداد است. از نظر سياسي هم قراردادي با چنين ابعادي خواه ناخواه به عنوان اتحادی استراتژيك تلقي خواهد شد.برای منتقل کردن نفت ایران که کیلومترها از مرز روسیه فاصله دارد، نیاز به زیر ساخت‌هایی است. به نظر شما در صورت انعقاد چنین قراردادی چقدر زمان لازم است که این زیر ساخت‌ها ساخته شود؟روسيه مرز مشترك خشكي با ايران ندارد، بنابراین احداث خط لوله براي انتقال اين حجم نفت بايد از طريق كشور يا كشورهاي ثالثي مثل آذربايجان، تركمنستان و قزاقستان باشد كه با توجه به تفاوت منافع كشورها، ناممكن به نظر مي‌رسد، چراکه همان‌طور که گفتم در درياي بسته خزر هم امكان تردد نفتكش‌هاي غول‌پيكر حمل نفت‌خام وجود ندارد.
انتهای پیام