افزایش خطر گازگرفتگی و مرگ خاموش با افت فشار گاز
دکتر نوفرستی
در روزهای سرد سال، خبر افت فشار گاز در چند استان و حتی کلان شهر تهران تجربه کرده اند.
در روزهای سرد سال، خبر افت فشار گاز در چند استان و حتی کلان شهر تهران ]با وجود قطع گاز نیروگاهها، پالایشگاهها، صنایع بزرگ، جایگاه های عرضه CNG بخاطر اولویت دهی به بخش خانگی[ را بارها از رسانه های مختلف شنیده ایم و شاید بسیاری از هموطنان، افت فشار گاز را در خانه خود ]با کوتاه شدن شعله بخاری و آبگرمکن و اجاق گاز و … [تجربه کرده اند. با افت فشار گاز وروردی به وسیله گازسوز، تولید گاز منواکسید کربن افزایش می یابد و چنانچه دودکش و تهویه مشکل داشته باشد، این گاز مرگ آور، در محیط خانه منتشر می شود و خطر گاز گرفتگی و مرگ خاموش افزایش می یابد. برای نجات از این خطر جدی، راهکار اصلی، کاهش مصرف سراسری برای جلوگیری از افت فشار گاز در خانه میلیون ها هموطن است در عین حال، کنترل سلامت و کارکرد صحیح دودکش و تهویه هوا را نباید فراموش کرد.
نکته ساده، ظریف اما مهم فوق را در جلسه کمیسیون تحقیق و توسعه و ایمنی انجمن صنایع لوازم خانگی ایران از زبان آقای مهندس قارئـی، کارشناس استاندارد و مدرس ایمنی وسایل و سیستم های حرارتی ساختمان ها و عضو کارگروه پیشگیری از مرگ های خاموش و کمیته فنی مهندسی انجمن جامعه ایمن شنیدم و بر خود فرض دانستم این تذکر را اطلاع رسانی کنم. آقای مهندس قارئـی توضیحات زیر را در مورد هشدار فوق ارائـه کردند:
مشعل های کلیه لوازم گازسوز خانگی، برای فشار گاز ورودی معینی طراحی و ساخته شده اند. این فشاربر اساس استاندارد، 18 میلی بار است. آبی بودن شعله یا احتراق کامل، نیازمند ترکیب مناسب گاز با هوای ورودی به مشعل است.
- اگر فشار گاز به هر دلیلی از این میزان بالاتر برود شعله ها بلندتر و احتراق غیر کامل صورت می گیرد. مثلا شعله توام با پرش، لرزش و به رنگ زرد در می آید در این وضعیت با خام سوزی، بد سوزی یا احتراق ناقص گاز مواجه می شویم و درنتیجه تولید گاز منواکسید کربن بشدت افزایش می یابد.
- اما نکته قابل توجه و هشدار امروز، خطر افزایش گازگرفتگی در هفته های اخیر با افت فشار گاز بدلیل مصرف بسیار بالای گاز در بخش خانگی در سراسر کشور، همزمان با سرمای کم سابقه هوا در بسیاری از استانهاست. وقتی فشار گاز از حد معین اعلام شده کمتر شود و یا شدیدا کاهش یابد نیز شاهد افزایش تولید گاز منواکسید کربن خواهیم بود.
به دلایل فنی و تخصصی این موضوع که به طراحی مشعل های وسایل گازسوز برمی گردد نمی پردازیم تنها لازم است بدانیم و آگاه باشیم که در زمان کاهش فشار گاز شهری که وسایل گازسوز نظیر بخاری و آبگرمکن با شعله های کوتاهتری کار می کنند حساسیت بیشتری نسبت به عملکرد مناسب دودکش ها و تهویه هوا داشته باشیم و با کوچکترین نشانه های اولیه گاز گرفتگی نظیر سردرد، سرگیجه، سوزش چشم و علائـمی نظیر سرماخوردگی در داخل منزل یا محیط کاز، دستگاه گازسوز را خاموش کنیم و پنجره ها را باز کنیم و در معرض هوای آزاد قرار بگیریم زیرا ماندن در سرما و سرماخوردن هرچند سخت است اما بهتر از مرگ خاموش است.
برای پیشگیری از این خطر ودر امان ماندن از گازگرفتگی ناشی از افت فشار گاز ورودی بخاری ها که موجب تولید گاز مرگبار منواکسید کربن می شود، ضمن کنترل دودکش ها و تهویه هوا یعنی نبستن تمام روزنه های ورود هوای تازه، مهمترین اقدام، حرکت عمومی و ملی 20 میلیون خانواده ایرانی برای کاهش فوری حداقل 10% در مصرف گاز است تا نه تنها خودمان، بلکه خانه همه خانواده های ایرانی با کاهش فشار گاز مواجه نشوند تا بخاطر تولید گاز منواکسید کربن، سلامت و جانشان تهدید نشود.
- با توجه به غیر استاندارد و نا ایمن بودن اکثر دودکش های ساختمان ها که نمونه هایی از آنها عبارتند از: ارتفاع کم دودکش، مسدود شدن تدریجی یا ناگهانی مسیر دودکش ها، دودکش های کوتاه پشت بام، کلاهک های غیر استاندارد، دودکش های بدون عایق روی بدنه ساختمان ها، استفاده از لوله های آلومینیومی خرطومی یا فنری بعنوان دودکش، عدم اتصال محکم و بدون درز اجزای دودکش ها، عدم اجرای صحیح و اصولی دودکش در زمان ساخت ساختمان، شکستگی دودکش ها داخل دیوار و وجود درز و ترک روی دیوار اتاق خواب، و همچنین در بسیاری از موارد بستن تمام منافذ ورود هوای تازه و …، عملکرد دودکش ها مختل می شود و در اینصورت، خطر گازگرفتگی و مرگ خاموش بشدت افزایش می یابد.
بر اساس گزارش سایت شرکت ملی گاز ایران، علل اصلی منجر به گازگرفتگی و مرگ خاموش عبارتند از انتشار گاز سمی منواکسید کربن در فضای مسکونی و غیر مسکونی بعلت نبود دودکش استاندارد وایمن ویا عدم وجود دودکش با سهم نگران کننده 65%، نبود تهویه مناسب در ساختمان با سهم 20%و استفاده نادرست از وسایل گازسوز در فضای نامناسب با 10% سهم تشکیل می دهد.
به استناد گزارش سازمان پزشکی قانونی، در 10 سال گذشته نزدیک به 8 هزار نفر (میانگین سالیانه 800 نفر) بدلیل بی توجهی و عدم رعایت نکات و توصیه های ایمنی، به دام قاتل نامرئـی افتاده و دچار مرگ خاموش شده اند که این آمار در ایام سرد سال، ماهیانه بیش از 100 نفر است. درحالیکه با رعایت نکات و توصیه های ایمنی، از عمده این حوادث تلخ می توان پیشگیری کرد.
مولف:
دكتر جواد نوفرستي
رئـیس کارگروه پیشگیری از مرگهای خاموش در انجمن جامعه ایمن کشور
Safecommunity.ir@gmail.com
پایان پیام/.