ضرورت‌های «مهندسی تغییر» به «جامعه مهندسی»
تاسیسات نیوز / مهری بهزادپور: پنجم اسفند ماه به مناسبت زادروز خواجه نصیر‌الدین طوسی به‌عنوان روز مهندس نامیده شده است. به بهانه این روز سراغ چالش‌ها و دغدغه‌های این گروه از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان می‌رویم تا نگاهی هرچند گذرا به این مقوله داشته باشیم.
رسیدن به عنوان «مهندسی» در این روزها چندان مثل قبل‌ترها، گذر از هفت خوان و مشکلات فراوان، سخت و دشوار نیست. اما عدم آسیب‌شناسی جامعه در بررسی دقیق ظرفیت جامعه در رشته‌های مهندسی شاید خوان آخری است که دانشجویان این رشته‌ها با آن مواجه می‌شوند. مرحله‌ای که دیگر راه بازگشت ندارد. اما گاهی به کج کردن راه به انتخاب مشاغلی غیر از رشته تحصیلی فارغ‌التحصیلان در بازار کار می‌انجامد. مشاغلی چون آرایشگری، فروشندگی موبایل، فروش ملک و … که تنها عایدی آنها از طی دوران تحصیل را «هدر رفت ۴ سال تحصیلات در مراکز آموزش عالی» است.
عدم بررسی ظرفیت رشته‌های مهندسی در جامعه
سرریز شدن رشته‌های مهندسی در چندین سال اخیر باعث هجوم فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف مهندسی به بازار کار شده است؛ معضلی که بازار کار اکثر رشته‌های دانشگاهی را در بر می‌گیرد.
بیشتر بخوانید
بر اساس داده‌های تفصیلی مرکز آمار از بازار کار در سال ۹۷؛ نرخ بیکاری برای دارندگان مدرک «دکترای تخصصی» و مدارک زیردیپلم، کمتر از ۱۰ درصد است و نسبت به باقی مدارک تحصیلی، در وضعیت بهتری قرار دارند. اگر از مدارک زیر دیپلم فاکتور بگیریم، دارندگان مدرک تحصیلی دیپلم نیز وضعیت بهتری نسبت به دارندگان لیسانس، فوق‌لیسانس و دکترای حرفه‌ای دارند. نرخ بیکاری افراد دارای مدرک دیپلم، ۳/ ۱۲ درصد اعلام شده است. این عدد با توجه به جمعیت فعال قابل‌ملاحظه دیپلمه‌ها که در حدود ۳/ ۶ میلیون نفر بوده، می‌تواند نشان دهد که دیپلم، مدرک پرطرفداری در بازار کار بوده است. نکته عجیب اینکه اگر فردی با مدرک فوق‌لیسانس در سال ۹۷ در جست‌وجوی شغل بوده، به احتمال ۳/ ۱۵ درصد بیکار مانده است؛ اما اگر فردی با مدرک زیر دیپلم به‌دنبال کار می‌رفت، احتمال بیکاری‌اش در حدود ۷/ ۸ درصد می‌بود. در بین تمام مدارک تحصیلی، بالاترین نرخ بیکاری را لیسانسه‌ها داشته‌اند. تقریبا یک پنجم از افراد لیسانسه در سال گذشته، از جست‌وجوی شغل به نتیجه‌ای نرسیدند. این داده‌ها می‌تواند از نزول کیفیت بازار کار ایران حکایت کند.
اما وضعیت بیکاری در رشته‌های تحصیلی گوناگون به چه شکل است؟
در گزارش مرکز آمار، رشته‌های تحصیلی بر اساس طبقه‌بندی بین‌المللی آموزش (ISCED-۲۰۱۳) تهیه و تدوین شده است. مجموعا ۱۳ میلیون و ۱۵۱ هزار نفر در کشور، فارغ‌التحصیل یا در حال تحصیل دوره‌های عالی هستند. این تعداد مجموع افراد شاغل در تحصیل یا فارغ‌التحصیل دوره‌های کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکترا و دکترای حرفه‌ای هستند. بیشترین فراوانی در گروه تحصیلی «بازرگانی و علوم اداری» وجود دارد. تعداد فارغ‌التحصیلان و شاغلان به تحصیل در این گروه، معادل ۱۹ درصد از کل جمعیت دانشگاهی و فارغ‌التحصیل کشور است. سررشته‌های تحصیلی حسابداری، مدیریت و علوم اداری، امور مالی، بانکداری و بیمه، بازاریابی و تبلیغات، منشی‌گری و امور دفتری در این گروه قرار می‌گیرند.
فراوانی مهندسان بیکار در جامعه در مقایسه با دیگر رشته‌ها
بر اساس آمار سال ۱۳۹۷، بعد از این گروه، بیشترین فراوانی در شاخه تحصیلی «مهندسی و حرفه‌های مهندسی» وجود دارد که معادل ۸/ ۱۱ درصد از جمعیت دانشگاهی و فارغ‌التحصیل کشور است. سررشته‌های مهندسی شیمی، فناوری حفاظت محیط‌زیست، برق و انرژی، الکترونیک و اتوماسیون، مکانیک و فلزکاری، وسایل نقلیه موتوری، انواع کشتی و هواپیما در این شاخه هستند. به جز دو گروه علوم اداری و مهندسی، فراوانی گروه‌های دیگر به ۱۰ درصد نمی‌رسد. البته در این تقسیم‌بندی باقی مهندسان در زیرشاخه‌های دیگر قرار گرفته‌اند. مثلا مهندسان عمران و معماری در زیرگروه معماری و ساختمان، تقسیم‌بندی شده‌اند که به تنهایی معادل ۹/ ۸ درصد از کل جمعیت مورد بررسی را شامل می‌شوند.
سطح کیفی مطلوب‌تر مهندسان قدیم به نسبت مهندسان جدید
مهدی طباطبایی دانشجوی رشته مهندسی عمران با بیان اینکه برخی از استادان متاسفانه کم‌فروشی می کنند و متاسفانه سیستم آموزشی ما حتی از مقطع ابتدایی بر پایه انجام کارهای عملی شکل نمی‌گیرد و در نهایت هم دیپلمه‌ها بعد از ورود به دانشگاه‌ها فقط به فکر پاس کردن واحدها هستند تا مدرک را دریافت کنند و به همین دلیل هم در حال حاضر بسیاری از فارغ‌التحصیلان در حال حاضر مشغول فعالیت در رشته‌های اداری و … هستند.
وی دلیل این امر را نبود دانش علمی برخی از استادان می‌داند که متاسفانه نظارتی هم در این حوزه انجام نمی‌شود و گاهی هم عدم تمایل اساتید به تدریس تمام نکات است که در توجیه کار خود می گویند؛ فوت کوزه گری را نمی‌گوییم، چون نمی‌خواهیم رقیبی برای خود بتراشیم!!
بازار کار نامناسب
مریم وحیدی دانشجوی رشته معماری با بیان این مطلب که «برای پیدا کردن شغل مناسب باید کفش آهنی بپوشم» می‌گوید: من ترم ۴ دانشگاه هستم اما آینده‌ای برای خود در ایران نمی‌بینم . بعد از اتمام درسم در مقطع کارشناسی اصلاَ ادامه تحصیل نخواهم داد.
وی تاکید می‌کند: من حتماَ به دنبال این خواهم بود که به خارج از کشور بروم و شانس خودم را برای ادامه تحصیل یا کار در کشورهای دیگر محک بزنم.
وی تجربه کردن فرصت‌ها برای انتخاب شغل یا ادامه تحصیل در داخل از کشور را تنها از دست دادن زمان و عمر خود می‌داند. این دانشجوی ناراضی در ادامه تصریح می‌کند: می‌دانم که باید برای به دست آوردن هر چیزی تلاش کرد و زحمت کشید اما در اینجا حتی اگر کارت را هم بلد باشی جایی برای ارائه آن نخواهی داشت. جایگزینی روابط به جای ضوابط ما را به بن بستی رسانده که متاسفانه راضی به انتخاب بین بد و بدتر شده‌ایم.
امضاء فروشی، خدشه‌دار کردن قداست شغل مهندسی است
خلیلی دانشجوی دکترای مهندس عمران رفتار غیراخلافی برخی از مهندسان با عنوان «امضاء‌فروشی» را خدشه به عنوان و شغل مهندسی می‌داند که البته تعداد زیادی را شامل نمی‌شود. وی دلیل این کار را مشکلات اقتصادی و گاهی غیر از آن می داند و می‌گوید: این کار مسلماَ سرانجام خوبی ندارد و علاوه بر ایجاد مشکلات برای ساخت و سازها در سطح کشور، برای خود آنها نیز در زمینه شخصیتی، کاری، خانوادگی و …. ایجاد خواهد کرد.
وی نظارت دقیق از سوی حوزه‌های مرتبط را راهکاری می‌داند که علاوه بر ممانعت از اجرای این معضل در جامعه، سلامت شغلی جامعه مهندسی در اجتماع را تامین می‌کند.
ایجاد ارزش افزوده در جامعه با به کارگیری بهینه از جامعه مهندسین
جامعه مهندسان با تعهد و اراده مثال زدنی خود، علیرغم اعمال برخی محدودیت‌ها از سوی دشمنان و بی‌مهری‌ها از سوی مسئولین کشور، همواره در راه خدمت به میهن اسلامی‌مان ثابت قدم بوده اند و با تلاش مستمر و وقف خود، در راه سازندگی ایران بزرگ، اقدامات ارزنده ای جهت بی اثر کردن تحریم ها و نیل به خودکفایی کشور در عرصه تولید و اقتصاد ملی انجام داده اند.
به عنوان مثال، سازمان نظام مهندسی مازندران بیش از ۳۳ هزار عضو دارد که از این میزان تعداد ۱۵ هزار عضو آن دارای پروانه هستند و به‌صورت میانگین در استان به‌طور سالانه میزان ۵ میلیون متر مکعب از مجاری صدور پروانه، ساخت‌وساز انجام می‌شود.