همه مراقب باشيم، قاتل نامرئـي و خطر در كمين است!

با افزايش برودت هوا، خطر گازگرفتگي و مرگ ناشي از مسموميت با گاز منواكسيد كرين افزايش مي يابد بگونه اي در 5 سال گذشته نزديك به 70% تلفات انساني در 5 ماه پاياني سال رخ داده است و بطور متوسط در اين ماهها روزانه 5-4 نفر جان خود را از دست داده اند.

 

 

 

 

به گزارش تاسیسات نیوز، با وجود روند كاهشي مطلوب آمار مرگ‌هاي خاموش، بعد از ركورد 1024 نفر تلفات انساني در سال 86 به يكباره در زمستان سال 89 -به استناد آمار رسمي سازمان پزشكي قانوني كشور- شاهد رشد جهشي و نگران‌كننده 52 % آمار تلفات بوديم كه اتفاقا توسط برخي كارشناسان پيش‌بيني شده بود اما به هشدارهاي به موقع آنها توجهي نشد. اين روند رشد در نه ماهه اول سال 1390 با رشد بيشتر يعني 60% ادامه يافت.

با توجه به اين كه افزايش سرماي هوا با رشد حوادث ناشي از گازگرفتگي رابطه مستقيم دارد بخشي از رشد آمار زمستان 89 را مي توان به سرماي بيشتر اين زمستان نسبت به سال قبل ارتباط داد. اما رشد 60%‌  نه ماهه 90 و رشد تمامي اين ماهها چگونه قابل تفسير است؟

 روند كاهش آمار مرگ خاموش در سال گذشته، نشاندهنده اين واقعيت است كه با اطلاع‌رساني صحيح و بيشتر به عموم مردم مي‌توانستيم شاهد آمار و تلفات كمتر در زمستان 88 و نه ماهه 89 نيز باشيم.

در عين حال نبايد اين واقعيت را كتمان كرد كه اگر فعاليت‌هاي اطلاع‌رساني شركت ملي گاز ايران (پيشتاز و سرآمد حقيقي اطلاع رساني)، سازمان آتش نشاني، سازمان صدا و سيما و در كنار آنها فعاليت‌هاي هماهنگ و همسوي موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران، شوراي سياستگذاري جامعه ايمن و كارگروه پيشگيري از مرگهاي خاموش، سازمان نظام مهندسي ساختمان كشور، انجمن صنايع لوازم خانگي ايران،  توليدكنندگان و برخي رسانه‌ها نبود،‌ بي‌شك آمار حوادث و تلفات بسيار بيشتر از آمار ثبت شده، مي‌شد.

 

ويژگي خاص زمستان 89 به بعد!

مطابق هشدار كارشناسان، اين نگراني وجود داشت كه با اجراي قانون درست و مفيد هدفمند كردن يارانه‌ها و افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي، در كنار توجه مردم و گرايش آنها به صرفه‌جويي، توجه آنها به ايمني كم شود و براي صرفه‌جويي بيشتر، بيش از گذشته ناآگاهانه به اقدامات غير ايمن روي بياورند كه متاسفانه اينگونه نيز شد و برعكس روند كاهشي قبل، شاهد رشد 56% آمار و فوت 356 نفر بيشتر در يكسال اول هستيم.

از جمله اين اقدامات غير ايمن، بستن تمام درزهاي ورود هواي تازه به محل سكونت براي صرفه‌جويي در مصرف انرژي بود كه در سال‌هاي گذشته در سطح بسيار گسترده تبليغ شده بود و در زمستان 89 نيز بعضا” توصيه مي‌شد در حالي كه نتايج تلخي را به خاطر همين اشتباه ساده و پيام غير ايمن شاهد بوده‌ايم. نمونه ديگر اقدام غير ايمن، استفاده ناصحيح از پنجره دوجداره در واحدهاي مسكوني بدون رعايت الزام قانوني يعني اجباري بودن “تعبيه دريچه تامين هواي تازه” و عدم توجه به الزامي بودن استفاده از “وسايل و سيستم‌هاي حرارتي خاص” در اين واحدها مي باشد.

بايد توجه شود كه حدود 80% واحدهاي مسكوني كشورمان طوري هستند كه درصورت درزبندي كامل و يا نصب پنجره هاي دوجداره در آنها، به دستگاه های حرارتی خاص نياز است که اكسيژن مورد نياز برای احتراق را از هوای خارج از محل نصب يعني از فضاي آزاد بگيرد و اكسيژن داخل واحد مسكوني را استفاده نكند.

خوشبختانه در اواخر سال 88 و با پيگيري كارگروه پيشگيري از مرگ‌هاي خاموش و همچنين انجمن صنايع لوازم خانگي ايران و برخي افراد يا تشكل هاي مرتبط ديگر، اصلاحيه‌اي براي كاربرد پنجره‌هاي دوجداره از سوي شوراي مركزي سازمان نظام مهندسي ساختمان كشور به سازمان‌هاي نظام مهندسي ساختمان استان‌ها صادر شد و تعبيه دريچه تامين هوا الزامي گرديد كه در تبليغات اخير شركت ملي گاز ايران هم شاهد آن هستيم.

 

نتيجه‌گيري و پيشنهادات

حفظ جان انسان‌ها در دين مبين اسلام ارزش بسيار والايي دارد و از وظايف شرعي و ملي همه ماست. انسانها ثروت ملي كشورمان هستند، پس بايد بيش از گذشته به تلاش براي نجات جان آنها بپردازيم.

چنانچه در شناسايي ريشه هاي اصلي و اولويت ها اشتباه كنيم، راهكارهاي پيشنهادي موثر نخواهد بود و به بيراهه مي رويم.  مطابق نظر كارشناسان ايمني شركت گاز و همچنين آتش‌نشاني در استان‌هاي مختلف كشور، عامل اصلي بيش از 80 درصد حوادث گازگرفتگي، مشكلات ساختمان مي‌باشد بنابراين اقدام اساسي براي حل مشكلات موجود طراحي، اجرا و اصلاح دودكش ساختمانها ويا بكارگيري وسايل و سيستم‌هاي حرارتي خاص مي باشد.

به اين منظور همه دست‌اندركاران و مجريان ساختمان‌ها بايد متعهدانه به مسئـوليت‌شان در قبال كيفيت طراحي و اجراي ايمن دودكش استاندارد و تهويه هوا براي سيستم‌هاي مختلف گرمايشي و تامين آب گرم ساختمان‌هاي در حال احداث و همچنين انتخاب سيستم های گرمايشی مناسب آگاه باشند و به نظارت مهندسين ناظر گاز و تاسيسات بسنده نكنند چرا كه مهندسين ناظر گاز و تاسيسات به تنهايي مسئـول كيفيت دودكش‌ها نيستند و مهندسين طراح، سازه، معمار، عمران و مجريان،  همه در كيفيت عملكرد دودكش‌ها و تهويه هوا نقش دارند و در پيشگيري از حوادث موثرند.

در اين مسير،‌ سعي و تلاش و امعان نظر بيشتر گروه‌هاي زير ضروري است:

• سازمان صدا و سيما در افزايش برنامه‌هاي فرهنگ سازي استفاده ايمن از لوازم گازسوز و جلوگيري از تبليغات اشتباه و غير ايمن.
• وزارت مسكن و شهرسازي و سازمان‌هاي نظام مهندسي ساختمان و سازندگان مسكن در افزايش توجه به كيفيت ساخت و ساز، توجه جدي به استفاده از دستگاههاي خاص با فناوري نوين، ايمن و بهينه در تاسيسات حرارتي، و تقويت بيش از پيش نظارت‌ها در همه مراحل ساخت،
• موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران و وزارت صنايع در استانداردسازي، نظارت بر اجراي استانداردها و ارتقاي كيفيت اجزا و قطعات دودكش‌هاي ساختمان و قطعات رابط دودكش‌ها، سيستم‌هاي هشدار دهنده ايمني، سيستم هاي حرارتي و …
• شركت هاي بيمه از جمله شركت بيمه ايران بواسطه اينكه طرف قرارداد شركت ملي گاز ايران در بيمه كردن مشتركين در مقابل حوادث گاز (حريق و گازگرفتگي) است، در كمك جدي وعملي براي پيشگيري از حوادث از طريق آموزش، فرهنگ سازي، ايمن سازي ساختمانها و …
• توليدكنندگان در ارتقاي كيفيت توليدات و عرضه محصولات با فناوري جديد، ايمن و بهينه.
• سرويسكاران و تعميركاران انواع وسايل و سيستم‌هاي حرارتي در توجه جدي‌تر آنها به رعايت نكات ايمني در نصب و تعميرات.
• ديگر گروههاي تاثيرگذار از جمله فروشندگان، تاسيسات‌كاران، ‌رسانه‌هاي مختلف و … در توجه عملي به رعايت نكات ايمني و ترويج آن.
• و در نهايت و البته مهم‌تر از همه استفاده‌كنندگان در توجه بيش از پيش به ايمني و دستورالعمل‌هاي شرايط استفاده از وسايل و سيستم‌هاي حرارتي در ساختمان‌ها، استفاده از سرويسكاران مجاز براي نصب و تعمير و …

 

از سوي ديگر به غير از ساختمان‌هاي جديدالاحداث كه اميداست ايمن باشند، اكنون بيش از 18 ميليون واحد مسكوني در كشور داريم كه در بخش عمده‌اي از آنها شاهد شرايط غير ايمن دودكش‌ها و استفاده غير ايمن ساكنان آنها هستيم كه براي اين خطر بايد نگران بود و به فكر چاره باشيم.

اگر مي‌خواهيم خطر گازگرفتگي كاهش يابد توسعه فرهنگ‌سازي، آموزش و اطلاع‌رساني گسترده پيام‌هاي ايمني و ارائه راهكارهاي پيشگيري و اقدامات كنترل ايمني بايد در دستور كار قرار گيرد.

در اين راستا توسعه و ترويج سيستم‌هاي ايمني هشداردهنده يا قطع‌كننده جريان گاز نيز مي‌تواند مفيد باشد. اميد مي‌رود در نيمه دوم سالجاري، پيام‌هاي ايمني و اطلاع‌رساني به مردم در اين زمينه، در بين حجم انبوه پيام‌هاي ارزنده صرفه‌جويي، كمرنگ يا گم نشود.

 

آنچه مسلم است اين كه تحقق همه برنامه‌ها و اقدامات ضروري مدنظر، دشوار و زمان‌بر است اما انتظار مي‌رود با همت سازمان‌هاي مسئـول و متعهد،‌ دوره انتظار تحقق آنها را كوتاه سازيم و اقدامات جدي، هماهنگ، همسو و همه‌جانبه تمام سازمان‌ها، دستگاه‌ها و تشكل‌هاي مرتبط را براي پيشيگيري از وقوع اين حوادث تلخ شاهد باشيم.

براي اين منظور، كارگروه پيشگيري از مرگ‌هاي خاموش با عضويت نمايندگان بسياري از سازمان‌ها و تشكل‌هاي ذيربط، بستر مناسبي براي هماهنگي‌ها و پيگيري‌هاي لازم مي‌باشد كه دست طلب ياري را به سوي همه عزيزان دراز مي‌كند.

 

دكتر جواد نوفرستي، رئـيس كارگروه پيشگيري از مرگ هاي خاموش ناشي از گاز  CO

عضو شوراي سياستگذاري جامعه ايمن شهر تهران