امپراتور تهویه در ایران!

               

 دکتر کعبی نژادیان

 

 

 

KN4-10131

در حالی که بسیاری از کشورهای جهان برای علم و مهارت دانشمندان ایرانی احترام قائلند و برای اجرایی کردن ایده های آنها همه گونه هزینه می کنند، متاسفانه حمایت از فرهیختگان در داخل کشور رنگ می بازد. جوایزی که همه ساله از سوی مجامع جهانی به پژوهشگران ایرانی تعلق می گیرد، گویای این واقعیت است که علم را هرگز نمی توان در چارچوب مرزهای جغرافیایی محدود کرد. با خبر شدیم ؛ (( نشان افتخار امپراتوری )) بالاترین نشان علمی ژاپن، برای اولین بار به یک محقق ایرانی اهدا شد. این اقدام به پاس از سه دهه زحمات دکتر عبدالله کعبی نژادیان، درزمینه بهینه سازی سیستم های تهویه مطبوع با استفاده از انرژی خورشیدی و همچنین کمک به توسعه روابط حسنه بین دو کشور انجام گرفت. دکتر کعبی نژادیان در حال حاضر رئیس انجمن علمی، مهندسی، حرارتی و برودتی ایران است و همزمان در مجامع مختلف علمی داخل و خارج ایران عضویت دارد. گفتگوی پیام ساختمان با این دانشمند ایرانی را می خوانید :

 

آقای دکتر، موفقیت علمی شما مایه مباهات است، نشان امپراتوری ژاپن برای یک ایرانی ؟

ماجرا به سال 1360 برمی گردد، در آن مقطع برای ادامه تحصیل به کشورژاپن اعزام شدم و همزمان فعالیت های علمی و پژوهشی زیادی انجام دادم که اکثر آنها حول محور انرژی های تجدیدپذیر بود. این پشتکار، بورسیه دکترا در رشته (( انرژی خورشیدی)) را برای من به ارمغان آورد. در سال 69 و پس از دفاع پایان نامه خود باعنوان (( سیستم گرمایش با استفاده از ذخیره سازی انرژی خورشیدی در مواد با تغییر فاز  (PCM) )) به ایران بازگشتیم و متعاقب آن ریاست کانون دانش آموختگان ((مومبو گاگاگشو)) به من واگذار شد. این در حالی بود که تحقیقات علمی در خصوص سیستم های تهویه مطبوع خورشیدی همچنان ادامه داشت. تا اینکه در سال جاری به پاس زحمات چندین ساله، نشان امپراتوری ژاپن به من تعلق گرفت. البته این نشان فقط به خاطر تحقیقات من نیست بلکه به عملکرد و رفتار من مرتبط است که باعث شد از نظر فرهنگی بین ایران و ژاپن روابط حسنه ایجاد شود.

 

با این اوصاف باید مشمول عنایات خاص دولت باشید.

باورکنید، تمام تحقیقات علمی و پژوهشی را با هزینه شخصی انجام می دهم و تاکنون هیچ کمکی از دولت دریافت نکردم! متاسفانه در ایران به فعالیت های علمی من توجه چندانی نمی شود و  حتی گاهی اوقات مانع حضور من در مجامع علمی خارج از کشور می شوند. آخرین مورد مربوط به همایش انرژی تجدیدپذیر در آمریکا بود. در این همایش من به عنوان 10 پژوهشگر برجسته دنبا انتخاب شدم و جایزه (( پایونیر آوارد)) ( Pioneer Award) مخصوص محققان پیشکسوت انرژی تجدیدپذیر به من تعلق گرفت. قرار بود با شرکت در این همایش در دانشگاه کلرادوی آمریکا سخنرانی کنم.

 

شما انجمن علمی حرارتی و برودتی ایران را پایه گذاری کردید، اگرچه با تاخیر، ولی به هر کیفیت اقدام مناسبی بود.

در مقطعی که در کشور ژاپن درس می خواندم، متوجه شدم در اغلب کشورها انجمن حرارتی و برودتی راه اندازی شده است. به نظرم رسید چرا با وجود منابع غنی انرژی و توسعه صنعت سرمایش و گرمایش در ایران، نهادی علمی و تحقیقاتی برای هدایت و توسعه این صنعت وجود نداشته باشد؟ اگر صنعت تهویه مطبوع را به صورت مستقل در نظر بگیریم، سیستم های فعلی ایران نیازمند تحول هستند. ضمن اینکه صرفه جویی انرژی و افزایش بهره وری سیستم های تاسیساتی موضوع بسیار مهمی است که نیازمند کارشناسی دقیق است.

 

شاید بهتر باشد گفتگو را با محوریت مشکلات سیستم های تهویه مطبوع در ایران ادامه دهیم.

یکی از مهمترین و در عین حال کلیدی ترین مشکلات در حوزه تاسیسات، ایجاد صدا است که متاسفانه کمتر به آن توجه شده است. این مسئله به آلودگی صوتی آن هم در داخل منازل که محل استراحت است دامن می زند. مسئله دیگر عدم استفاده از سیستم های خورشیدی سرمایش، گرمایش و تهویه مطبوع است. ضمن اینکه استفاده از سیستم گرمایش از کف و سرمایش از سقف هنوز در ساختمان های کشور فراگیر نشده است.

 

 

 

هم اکنون بسیاری از سیستم های تهویه مطبوع از خارج وارد می شوند بدون اینکه نظارت مناسبی انجام شود.

به طور طبیعی واردات کالاها از خارج به داخل کشور نیازمند نظارت دقیق است. نمی خواهم بگویم تجهیزاتی که هم اکنون در بازار ایران وجود دارد مناسب آب و هوای ایران نیست ولی بهتر است بدانید انجمن حرارتی و برودتی ایران نقشی در این خصوص ندارد حال اینکه باید از ما خواسته شود تا دیدگاه های کارشناسی خود را اعلام و در صورت لزوم اعمال کنیم؛ با در نظر گرفتن این مسئله که اکثر اعضای انجمن را متخصصان تاسیساتی و اعضای هیئت علمی دانشگاه ها تشکیل می دهند، بنابراین لازم است واردات سیستم های تهویه مطبوع تحت نظارت عالیه انجمن حرارتی و برودتی باشد.

 

 

 

همین طور هماهنگی این دستگاه ها با شرایط اقلیمی ایران که متاسفانه کمتر به آن توجه می شود.

این موضوع به محاسبات میزان مصرف انرژی بر می گردد. شرط مسئله این است که انجمن در این زمینه تحقیقات علمی انجام دهد. البته ما می خواهیم این کار را انجام دهیم ولی قبل از هر چیز باید مرجعی باشد که اجرای کارها را تسهیل نماید.

 

حداقل می توانید در شورای سیاست گذاری سازمان های مرتبط حضور داشته باشید.

اغلب کشورهای پیشرفته دنیا این رویه را دنبال می کنند. در کشوری مثل ژاپن همه کارشناسانی که مستقیم و غیر مستقیم با موضوع خاصی ارتباط پیدا می کنند در یک جا جمع می شوند و سپس اقدامات لازم انجام می شود. در حالی که در ایران این کار بنا به دلایل متعدد تا حدودی با مشکل مواجه است و نتایجی هم که از جلسات به دست می آید، چندان قابل تعمیم نیست و در بسیاری از مواقع، قوانین مختلف همدیگر را نقض می کنند! متاسفانه این تضاد فکری ناخودآگاه اتلاف انرژی و هزینه را به دنبال دارد.

 

برخی از موضوعات در کشور خیلی بزرگ جلوه داده می شوند و درکنار آن برخی از موضوعات فراموش شده و یا به حاشیه می روند.

موافقم، کار تیمی نمی کنیم. صرفه جویی انرژی هم اینگونه است، آنقدر در این خصوص صحبت کردیم و راهکار دادیم که بحث ایمنی تقریبا به حاشیه رفت و تلفات سنگین که از این طریق به همونطنان وارد می شود، بسیار زیاد و نگران کننده است.

 

 

 

به مبحث ذخیره سازی انرژی برگردیم؛ تحقیقات شما چه چیزی را ثابت می کند؟

میزان مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع در ایران زیاد است. علیرغم اینکه در کشورهای پیشرفته مثل ژاپن برای دستگاه های تهویه مطبوع، ذخیره انرژی در نظر می گیرند متاسفانه در ایران این روش مرسوم نیست و حتی از تکنولوژی های نوین این حوزه هم غافل ماندیم. هم اکنون در دنیا از سیستم ذخیره سازی یخی استفاده می کنند به این معنی که با کمک کویل های یخ ساز و مخازن ذخیره یخی، سرمایش دستگاه های تهویه مطبوع در روز تامین می شود. این موضوع به صرفه جویی انرژی کشور به خصوص در زمان پیک مصرف کمک بزرگی می کند.

 

 

 

 

منظورتان از ذخیره سازی انرژی، به صورت انفرادی است یا نیروگاهی؟

به صورت شخصی، به این صورت که در کشورهای پیشرفته برای سیستم های تهویه مطبوع هر ساختمان، سیستم ذخیره سازی انرژی در نظر می گیرند که معمولا در کف ساختمان قرار دارد. این مسئله علاوه بر اینکه باعث کوچک سازی تجهیزات و کاهش مصرف برق می شود، به عنوان مکمل دستگاه های تهویه نیز عمل می کند. در همین رابطه استفاده از برق خورشیدی یا بادی نیز مرسوم است. به این موضوع؛ بار همخوانی یا همسو کردن برق می گویند به عبارت دیگر ما از طریق ذخیره سازی انرژی در مصرف برق، تعادل ایجاد می کنیم؛ 80 درصد توسط شرکت برق و 20 درصد حاصل ذخیره سازی. این میزان قابل محاسبه و بازپرداخت است. درکشور ژاپن، برای مشترکان میزان مصرف در نظر گرفته شده است. آنها با شرکت برق قرارداد می بندند و نسبت استفاده کمتر از برق سراسری به خصوص در ساعات اوج مصرف، از شرکت برق پول می گیرند.

 

 

 

طراحی و نصب سیستم های تهویه مطبوع در ساختمان، موضوع مهمی است، در این خصوص توضیح بدهید.

این موضوع ملاحظات و محاسبات خاصی را می طلبد. برای مثال نحوه قرار گرفتن پنجره ها ( بالا یا پایین سقف و یا به موازات هم در ابتدا و انتهای اتاق) خیلی مهم است. مسئله دیگر، نوع سیستمی است که مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی ارتفاع قرار گرفتن سیستم های تهویه مطبوع بسیار مهم است. موضوعی که در ایران کمتر به آن توجه می شود و معمولا بر اساس مقتضیات مکانی تصمیم گیری می شود تا ملاحظات فنی. البته باید به امکانات و شرایط ساختمان توجه داشت، زیرا همه این موارد به شرطی است که طراحی های لازم از ابتدا انجام شده و شرایط محیطی مناسب باشد.