استفتائات معماری-شهرسازی-مدیریت شهری از محضر رهبر معظم انقلاب و آیت الله مکارم شیرازی
جمعی از مهندسان و طلاب با برگزاری جلسات مکرر اقدام به طراحی استفتائات تخصصی در سه حوزه معماری، شهرسازی و مدیریت شهری نمودند.
به گزارش تاسیسات نیوز به نقل از مرکز مطالعات حکمت – دانش و فن معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی، با تلاش دوساله تیمی از پژوهشگران این مرکز مطالعات؛ بیش از ۹۳ سوال و استفتا تخصصی در سه حوزه معماری -شهرسازی-و مدیریت شهری از مراجع معظم تقلید پرسیده شد. آغاز این اقدام از تابستان سال ۱۳۹۰ بود. جمعی از مهندسان و طلاب با برگزاری جلسات مکرر اقدام به طراحی استفتاآت تخصصی در سه حوزه معماری، شهرسازی و مدیریت شهری نمودند.
در ادامه قسمتی از نخستین مجموعه استفتائات معماری-شهرسازی-مدیریت شهری از محضر رهبر معظم انقلاب(۱) و آیت‌الله مکارم شیرازی می آید:
۱- آیا مهندس معمار می تواند از اجزایی چون شیشه درجایی از منزل استفاده نماید که بخاطر طرح او ، در بعضی از اوقات شبانه روز قسمتهای داخلی منزل، قابل رویت و موجب مزاحمت یا معذب بودن ساکنین یا به گناه افتادن همسایگان شود؟
مقام معظم رهبری: از منظر سبک زندگی اسلامی، خانه محلّ آرامش اعضای خانواده و حریم خصوصی افراد آن است و نوعی حجاب برای عفاف خانواده است. لذا تمام اصولی که یک فرد برای حفظ عفّت خود مراعات می کند در ساختمان هم باید مراعات شود. پس خانه باید جوری طرّاحی شود که اعضای آن در آرامش بوده و از گزند نگاه نامحرمان در امان باشند. کلّ حریم داخلی خانه باید از نگاه بیگانگان در امان باشد، و اتاق خواب والدین باید از نگاه فرزندان در امان باشد، و هنگام وجود میهمان نامحرم در خانه، زنان خانه و حتّی مردان خانه باید بدون دیده شدن توسّط میهمان بتوانند در خانه رفت و آمد کنند. لذا در معماری قدیم کشورمان ـ که تا حدودی مبتنی بر تعالیم اسلام بوده ـ به اصطلاح اندرونی و بیرونی برمی خوریم. اندرونی قسمتی از خانه است که میهمان نامحرم، نسبت به آن دید ندارد؛ لذا افراد خانه بدون آنکه دیده شوند می توانند با حضور میهمان هم زندگی طبیعی خود را داشته باشند. نه مثل معماری امروزی که تا میهمان هست صاحبخانه ـ بخصوص خانمها ـ آسایش ندارند.
آیت ا… مکارم: جایز نیست.
۲- حکم استفاده از مصالح و نمادهای نماکاری که در غرب برای شناسایی بناهایی با استفاده های غیر اخلاقی استفاده می شود چیست؟
مقام معظم رهبری : منظورتان را دقیق بیان نفرموده اید. اگر مرادتان نمادهایی است که خلاف عفّت و خلاف شئون اسلامی و یا بیانگر فرهنگ کفر است، روشن است که جایز نیست. برای مثال، جایز نیست یک مسلمان، نمای ساختمانش را با عناصر نماینگر فرهنگ زرتشتی تزئین کند. به طور کلّی، تشبّه به کفّار و فسّاق، شرعاً مشکل دارد.
رسول خدا(ص) فرمودند: « مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ عُدَّ مِنْهُمْ. ــ هر کس خود را شبیه قومی کند، از آن قوم شمرده می شود.»
این حدیث، عیناً از علی(ع) نیز نقل شده است.
رسول خدا(ص) فرمودند: « لیس منّا من تشبّه بغیرنا. ـــ از ما نیست کسی که خودش را شبیه به غیر ما بکند.»
امیرمؤمنان(ع) فرمودند: « أَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَى نَبِیٍّ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ قُلْ لِقَوْمِکَ لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِی وَ لَا تَرْکَبُوا مَرَاکِبَ أَعْدَائِی وَ لَا تَطْعَمُوا مَطَاعِمَ أَعْدَائِی وَ لَا تَدْخُلُوا مَدَاخِلَ أَعْدَائِی فَتَکُونُوا أَعْدَائِی کَمَا هُمْ أَعْدَائِی ـــــ خداوند متعال وحى کرد به پیغمبرى از پیغمبران خود که به قوم خود بگو که لباس دشمنان مرا نپوشند و طعام دشمنان مرا نخورند و رفتار دشمنان من را انجام ندهند که ایشان دشمن من خواهند بود هم چنان که آنها دشمن من هستند.»
امام صادق(ع) فرمود: امیرالمومنین(ع) می فرمود: « لَا تَزَالُ هَذِهِ الْأُمَّةُ بِخَیْرٍ مَا لَمْ یَلْبَسُوا لِبَاسَ الْعَجَمِ وَ یَطْعَمُوا أَطْعِمَةَ الْعَجَمِ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِکَ ضَرَبَهُمُ اللَّهُ بِالذُّلِّ. ــــــ این امّت (مسلمانها) تا زمانی که لباس عجم را نپوشند و خوراک های عجم را نخورند، پیوسته در خیر هستند و هر گاه چنین کنند، خداوند برای آنها ذلّت را مقرّر خواهد کرد.»
لباس و غذا از باب نمونه ذکر شده اند، و حکم این احادیث، کلّی است؛ یعنی هر گونه تشبّه به کفّار و فسّاق، جایز نیست. بر این اساس، لباس امروزی مردم ما هم لباس غیر اسلامی است. پدران ما تا قبل از رژیم قاجار، لباسهای دراز می پوشیدند. از دوران قاجار، کم کم لباسها کوتاهتر شدند تا رسید به این وضع فعلی که ملاحظه می فرمایید. در معماری نیز همین اتّفاق افتاده است. مثلاً در معماری قدیم ما، اغلب حیاط در وسط خانه است و اتاقها اطراف حیاط هستند تا کسی به حیاط، همسایه دید نداشته باشد. معمولاً پنجره ها هم به بیرون خانه باز نمی شد. متأسفانه سبک زندگی امروز ما، از سر تا پا، غیر اسلامی است. در جنس لباس و شکل لباس و جنس مصالح ساختمانی و شکل آن و دیگر امور ما نیز فرهنگ کفر حاکم شده است. لذا رهبر معظّم مدّتی است تأکید ویژه دارند بر رواج سبک زندگی اسلامی.
آیت ا… مکارم: جایز نیست.
۳- آیا طراحی و ساخت خانه و آپارتمانی که صدای محارم از آن به بیرون یا به خانه همسایه منتقل شود مباح است؟
مقام معظم رهبری: نه تنها مباح نیست بلکه خلاف عفّت بوده و مشکل شرعی دارد. هم از حیث مسائل محرم و نامحرم، هم از حیث حرمت استراق سمع.
آیت ا… مکارم: اشکال دارد.
۴- آیا حتما اتاق والدین باید ازاتاق فرزندان جدا باشد؟
مقام معظم رهبری: طبق آموزه های قرآنی و روایی، بلی باید جدا باشد. در باز مانده ی خانه ی اهل بیت(ع) ـ که وهّابی ها خراب نمودند ـ نیز دیده می شود که اتاق والدین، از اتاق فرزندان جدا بوده است. در برخی روایات این مضمون آمده که اگر هنگام همخوابگی والدین، صدای نفس آنها را فرزندشان بشنود، احتمالش زیاد است که آن فرزند، زناکار شود. از آیه ۸۵ نور هم استفاده می شود که فرزندان نابالغ باید اتاق جداگانه داشته باشند و در مواقع خاصّی، هنگام ورود به اتاق والدین، باید حتماً اجازه بگیرند. ترجمه ی آیه چنین است: « اى کسانى که ایمان آوردهاید! بردگان شما، و همچنین کودکانتان که به حدّ بلوغ نرسیدهاند، در سه وقت باید از شما اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح، و نیمروز هنگامى که لباسهاى(معمولى) خود را بیرون مىآورید، و بعد از نماز عشا؛ این سه وقت خصوصى براى شماست؛ امّا بعد از این سه وقت، گناهى بر شما و بر آنان نیست(که بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر بگردید. این گونه خداوند آیات را براى شما بیان مىکند، و خداوند دانا و حکیم است.»
توجّه شود که بعد از نماز عشاء، یعنی اندکی بعد از آنکه سرخی طرف مغرب از بین می رود. یعنی حدوداً یک ساعت بعد از اذان مغرب. در زمان قدیم ـ که تلوزیون نبود ـ مردم اغلب زود می خوابیدند.
آیت ا… مکارم: حتی الامکان باید این مسئله در نظر گرفته شود.
۵- تعبیه پنجره ای که به حیاط همسایه مشرف هست استفاده اش جایز است؟به عنوان نورگیر چه طور؟
مقام معظم رهبری: اگر به خانه ی همسایه دید داشته باشد، شرعاً مشکل دارد؛ حتّی اگر از آن نگاه نشود. چون صرف وجود چنان پنجره ای کافی است تا آسایش همسایه از بین برود. امّا اگر پنجره جوری باشد که همسایه بداند از آنجا کسی نمی تواند نگاه کند، مشکلی ندارد. مثلاً شیشه ی پنجره، غیر شفّاف باشد. در معماری قدیم ایران، معمولاً نور گیرها را در نزدیکی سقف یا در خود سقف می گذاشتند.
آیت ا… مکارم: در هر حال بدون اجازه همسایه شرعا اشکال دارد.
۶- طراحی و ساخت حمام جداگانه وصل به اتاق والدین چه حکمی دارد؟
مقام معظم رهبری: اگر منظور این است که خانه دو حمّام داشته باشد که یکی، عمومی باشد و دیگری اختصاصی والدین و متّصل به اتاق خواب والدین، نه تنها اشکالی ندارد بلکه چه بسا مطلوب باشد. ولی در هر حال باید حمّام طوری باشد که وقتی والدین برای غسل به حمّام می روند، فرزندان چندان متوجّه نشوند.
آیت ا… مکارم: چنانچه جهات بهداشتی در آن رعایت شود کار خوبی است.
۷- آیا طرح اتاق والدین باید رو به قبله باشد؟
مقام معظم رهبری: منظور از رو به قبله بودن چیست؟ به طور کلّی بهتر است مسلمان، رو به قبله بخوابد؛ به نحو که پهلوی راستش به زمین بچسبد و قسمت جلوی بدنش رو به قبله باشد؛ یعنی به همان نحوی که مرده را در قبر می گذارند. این حالت هم از حیث زیست شناختی بهترین حالت است، هم از حیث عرفانی بهترین حالت است. چون در این حال، انسان با عزرائیل(ع) همسو می شود و به مدد آن بزرگوار می تواند سیر برزخی داشته باشد. بخصوص برای سالکین الی الله، به این حالت خوابیدن، برکات فراوانی دارد.
آیت ا… مکارم: تفاوتی نمی کند.
۸- آیا اتاق خواب فرزندان ذکور واناث باید جدا باشد؟
مقام معظم رهبری: قطعاً باید جدا باشد، بلکه در صورت امکان، بهتر است تک تک فرزندان اتاق جدا داشته باشند.
آیت ا… مکارم: در صورت امکان لازم است جدا باشد.
۹- اخیرا در مجتمعهای مسکونی طراحان اقدام به طراحی استخر در طبقات زیرین ساختمان مینمایند .با توجه به استفاده مختلط برخی افراد از این استخرها ، طراحی آن برای مهندس معمار چه حکمی دارد ؟ اگر طراح از سرنوشت خانه بعد از ساخت باخبر نیست آیا این اقدام جایز است؟
مقام معظم رهبری: صرف ساختن استخر در ساختمان، ایرادی ندارد. امّا اگر مهندس به یقین می داند که این استخر، مورد استفاده ی حرام خواهد بود، شرعاً حقّ ندارد آن را بسازد. چون این کار، کمک به ارتکاب حرام است. امّا اگر به یقین نمی داند، مانعی ندارد که بسازد.
آیت ا… مکارم: در صورتی که نحوه استفاده از آن را در آینده نمی دانید چگونه است، برای طراح مانعی ندارد.
۱۰- آیا الزاما محل عبادت و خواب در خانه باید جدا باشد؟
مقام معظم رهبری: الزامی نیست، ولی بهتر است که در هر خانه ای محلّ یا محلّهایی برای عبادت تعبیه شود. حتّی اگر کسی در اتاق خواب یا اتاق کارش عبادت می کند، بهتر است قسمتی از آن را برای عبادت اختصاص دهد. در برخی خانه های قدیمی ـ مثل خانه ی حکیم ملاصدرا در کهک قم ـ به وضوح دیده می شود که قسمتی از خانه، مخصوص عبادت بوده است.
آیت ا… مکارم: لزومی ندارد.
—————————————-
1- نظرات مذکور از نهادنمایندگی رهبری در دانشگاه ها اخذ شده و لزوما به معنای نظرات دفتر استفتائات معظم له نمی باشد.
2. http://ayaronline.ir/1392/06/34670.html
پایان پیام/.