کسری مخازن آب زیرزمینی تامین نشده

هرچه ضخامت آبخوان کمتر و افت سطح آب بیشتر باشد آبخوان در وضعیت ناپایدارتری قرار دارد. این نسبت را که شاخصی برای سنجش پایداری منبع آب زیرزمینی است «میرایی» می‌نامند و به عبارتی بیانگر عمر آبخوان در صورت ادامه روند برداشت فعلی است.

طبق شاخص «میرایی» ناپایدارترین آبخوان‌های کشور به‌ترتیب آبخوان‌ کِردی شیرازی در استان هرمزگان، آبخوان ارسنجان در استان فارس و آبخوان دامنه در استان اصفهان است.

حل مشکل این آبخوان‌ ها با وجود وضعیت بسیار ناپایداری که دارند، پیچیده و سخت نیست چراکه مصرف از این آبخوان‌ها کم است. برای مثال کل مصرف کشاورزی از آبخوان کردی شیرازی ۶ میلیون متر مکعب در سال است. این مقدار حدود یک صدم درصد از مصرف کل آب زیرزمینی در کشور است.

 مشکل اصلی در واقع در محدوده‌هایی است که در شرایط ناپایدار قرار دارند و میزان مصرف آب زیرزمینی از آن‌ها زیاد است. در محدوده‌های این چنینی در بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت وابستگی زیادی به آب زیرزمینی وجود دارد و درصورت اتمام منبع آب زیرزمینی معیشت و اقتصاد منطقه به خطر می‌افتد. از مهم‌ترین آبخوان‌هایی که دارای چنین شرایطی هستند می‌توان به آبخوان‌های قزوین، تهران – کرج، ورامین، ساوه، ابهر – خرمدره، قروه – دهگلان، فریمان – تربت‌جام، مشهد، زنجان، نیشابور و هشتگرد اشاره کرد.

 مصرف کشاورزی در محدوده مطالعاتی قزوین که در شرایط بسیار ناپایدار قرار دارد ۱۷۰۰ میلیون مترمکعب در سال است، این یعنی حجم بالایی از کشاورزی در این محدوده وابسته به آب زیرزمینی است همچنین در محدوده تهران – کرج سالانه حدود ۱۰۰۰ میلیون مترمکعب آب زیرزمینی برای تامین آب شرب برداشت می‌شود. این عدد معادل ۲۰ درصد کل مصرف کشور از آب زیرزمینی در بخش شرب است و نشان می‌دهد که جمعیت بسیار زیادی در این محدوده برای تامین آب شرب وابسته به آب زیرزمینی هستند در حالی‌که آبخوان این محدوده در شرایط ناپایدار قرار دارد.

 نکته قابل توجه این است که برخی محدوده‌های بسیار ناپایدار در ناحیه استان‌های البرز، قزوین، زنجان و همدان تمرکز دارند. در این نواحی محدوده‌های مطالعاتی هشتگرد، اشتهارد، قزوین، ابهر – خرمدره، زنجان، کبودرآهنگ، همدان – بهار، کنگاور و کمیجان همگی در شرایط بسیار ناپایدار هستند همچنین جمعیت این چهار استان حدود ۷ میلیون نفر است بنابراین می‌توان حدس زد که در صورت از بین رفتن منبع آب زیرزمینی در این منطقه چه چالش بزرگی ایجاد می‌شود.