آبخیزداری؛ راهی برای مدیریت بحران آب زنجان
به گزارش تاسیسات نیوز به نقل از روزنامه دنیای‌اقتصاد، در فصل تابستان زنگ بحران کم‌آبی همچون سال‌های قبل در استان زنجان به صدا درآمده است. امروزه با پیشرفت جوامع و رشد جمعیت، مصرف آب افزایش یافته و بحران آب در بیشتر كشورها رو به گسترش است. صرفه‌جویی آب یكی از اصلی‌ترین دغدغه‌های کشور است كه برای دوری از خطر كمبود آب باید استفاده بهینه و مدیریت آب انجام گیرد. بی‌شک با ادامه روند کنونی با چالش‌هایی دست به گریبان خواهیم بود.
با این حال آیا اجرای طرح‌های آبخیزداری می‌تواند در کنترل و مدیریت بحران آب اثرگذار باشد؟
آب با میزان مصرف سرانه و ارتقای سطح بهداشت جوامع ارتباط مستقیم دارد. متاسفانه در کشورمان هنوز استفاده مطلوب از آب به شكل یك فرهنگ تبیین نشده و مجموعه اقداماتی كه تاكنون درباره تامین آب انجام شده، بیشتر در زمینه مدیریت تولید و عرضه آب بوده و كمتر به نحوه مصرف توجه شده است. هدف از مطالعات مدیریت مصرف آب، شناسایی و معرفی روش‌های مختلف و مناسب برای كنترل مصرف آب و استفاده بهینه است. بی‌شک بهینه‌سازی مصرف آب شرب و روش‌های اصلاح الگوی مصرف و مدیریت جامع آب در حوضه‌های آبریز باید در عمل بین مردم و مسوولان ذی‌ربط مورد توجه جدی قرار گیرد.به این منظور تدوین مصرف بهینه آب، برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های مدیریت مصرف آب ضروری است. پایین بودن کارآیی مصرف آب، برداشت بیش از اندازه از لایه‌های آبی زیرزمینی، کاهش کیفیت آب‌ها، افزایش آب در بخش‌های صنعتی و شهری و مهار نبودن کامل آب‌های سطحی جزو موانع سد راه تهدیدکننده آب‌های زیرزمینی است. با این حال مدیریت حوضه‌های آبخیز به معنای واقعی زمانی امكان‌پذیر است كه پدیده‌های فیزیكی، بیولوژیكی و انسانی مرتبط در آنها به‌گونه‌ای مدیریت و ساماندهی شود تا ضمن بهره‌برداری اصولی، دستیابی به پایداری عرصه نیز تضمین شود، چرا که اهداف اصلی طرح‌های مدیریت جامع آبخیزها اعمال مدیریت هماهنگ و اصولی بر كلیه عوامل تاثیرگذار در حوضه‌ها و هدایت آنها به سوی پایداری طبیعت است.معاون آبخیزداری منابع طبیعی استان زنجان اجرای طرح‌های آبخیزداری را در مدیریت بحران آب این استان موثر دانست و گفت: در شرایط کنونی که با معضل خشکسالی و کم‌آبی دست به گریبان هستیم، اجرای این قبیل طرح‌ها با سازه‌های مختلف و در گستره بزرگ می‌تواند استان را از بحران قحطی آب دور کند.سیدجمال موسوی، نفوذ آب و تغذیه سفره‌های زیرزمینی و كاهش فرسایش و رسوب و جلوگیری از هدررفت آب را از نتایج اجرای این قبیل طرح‌ها عنوان کرد و افزود: اجرای طرح‌های آبخیزداری موجب می‌شود که تبخیر آب کاهش یابد؛ درحالی‌که در سدهای بزرگ در سطح استان اکنون 5/1 متر شاهد کاهش آب هستیم.
وی با اعلام اینکه در فصول بهار و پاییز که نیاز آبی کمتر است، تجمیع آب در حوضه‌های آبخیز موجب می‌شود که چشمه‌ها و قنات‌ها پرآب شود، عنوان کرد: اجرای طرح‌های آبخیزداری موجب می‌شود جریان آب در زیرزمین روان باشد که این امر موجب می‌شود، آب در بخش‌های مختلف کشاورزی و سایر حوزه‌ها استفاده شود.این مقام مسوول، جلوگیری از بروز هرگونه سیلاب را از نتایج اجرای طرح‌های آبخیزداری عنوان کرد که باعث شده حوضه‌نشینان و کشاورزان از این قبیل طرح‌ها استقبال کنند.
نگاه مثبت مسوولان
موسوی نگاه مثبت مسوولان استانی به اجرای این طرح‌ها را مثبت ارزیابی کرد و با اشاره به اعتبارات محدود تخصیص‌یافته به این بخش اظهار امیدواری کرد: با تعامل سازنده در استان شاهد مدیریت بحران آب و جلوگیری از هرگونه خسارت ناشی از بروز سیل باشیم.وی درباره اعتبارات تخصیص‌یافته به بخش آبخیزداری در سال گذشته نیز گفت: اعتبارات ملی 5/2 میلیارد تومان بود که از این میزان 30 درصد تحقق یافت. اعتبارات استانی نیز یک میلیارد تومان بوده که از این میزان 60 درصد تخصیص یافت. به گفته وی، امسال اعتبارات مصوب ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری 5/1 میلیارد تومان و مصوب استانی نیز 1/1 میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.
معاون آبخیزداری این استان، برداشت بی‌رویه، تغییر اقلیم و نیز کاهش بارندگی را از نتایج کاهش سفره‌های آب‌های زیرزمینی بیان کرد و گفت: همین عوامل موجب شده تا در استان با کمبود آب مواجه شویم و باید به همین منظور در کنار اصلاح الگوی مصرف آب، مدیریت آن را نیز از یاد نبریم.وی ایجاد سدهای زیرزمینی را جزو برنامه‌های بخش آبخیزداری بیان کرد و افزود: در مناطق کم‌آب در زیر زمین آبراه‌ها خشک شده و با ایجاد این قبیل سدها می‌توانیم ذخیره زیرزمینی آب را بالا ببریم. موسوی، كنترل سیل و هرزآب در بالادست شهرها و استفاده بهینه از آنها، جلوگیری از تغییر كاربری اراضی، گسترش فضای سبز و تفرجگاه‌های طبیعی و نیز نمایش انواع پروژه‌های آبخیزداری به شهرنشینان را جزو نتایج اجرای این طرح‌ها برشمرد و وضعیت سیل‌خیزی استان، وضعیت آب‌های سطحی و زیرزمین استان و وضعیت آسیب‌پذیری آن و نیز وضعیت فرسایش خاک و رسوب‌زایی حوضه‌های آن را جزو مخاطرات بخش آبخیزداری استان بیان کرد. با این حال که رشد اقتصادی و فرهنگی جامعه در گرو حفظ منابع اولیه خدادادی و محیط زیست است، باید با برنامه‌ریزی جامع و نگاه ملی به منابع آبی، رعایت حقابه‌ها و حفظ و تقویت پوشش گیاهی نگاه ملی به اجرای طرح‌های آبخیزداری داشته باشیم تا زمینه افزایش سفره‌های آب‌های زیرزمینی و احیای منابع آبی را عملیاتی کنیم، البته در این راه تخصیص اعتبارات کلان برای اجرا حائز اهمیت است که طی سال‌های گذشته روند اجرای طرح‌های آبخیزداری را کند کرده بود.