زلزله‌نفتی درجهان با «شیل»
به گزارش تاسیسات نیوز ، در حال دگرگون کردن صنعت انرژی و تولیدات نفت و گاز جهان است. با وجود همه تردیدها و مخالفت‌هایی که درباره این تکنولوژی و پدیده جدید انرژی وجود دارد، شیل واقعیتی است که وجود دارد و آمده تا بماند. در نیمه دوم این قرن، این انقلاب بسیار سریع‌تر از آنچه تصور می‌شد در سطح جهان گسترش می‌یابد. بنابراین، جهان باید خود را برای این پدیده جدید صنعت انرژی آماده کند.
رشد اخیر در تولیدات نفت و گاز طبیعی آمریکا نباید کسی را حیرت‌زده کند. در سه سال گذشته، آمریکا پرشتاب‌ترین تولیدکننده هیدروکربن در دنیا بوده‌است و به نظر نمی‌رسد که این روند به این‌زودی متوقف شود. تولیدات گاز طبیعی آمریکا از سال 2010 حدود 25 درصد رشد داشته و اگر نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر نبود، این روند بیشتر هم رشد می‌کرد. آمریکا که همین الان هم از روسیه به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده گاز جهان پیشی گرفته، در پایان این دهه یعنی تا سال 2021، یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز جهان خواهد شد. به این ترتیب، الگوهای قیمتی و تجاری در بازارهای انرژی جهان تغییر می‌کند. تولید نفت آمریکا از سال 2008 تاکنون 60 درصد افزایش یافته و از 3 میلیون بشکه در روز، به بیش از 8 میلیون بشکه در روز رسیده‌است. تا چند سال آینده، این رقم به حدود 10 میلیون بشکه در روز می‌رسد و آمریکا جای عربستان را به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت جهان می‌گیرد. تولیدات گاز طبیعی آمریکا مانند پروپان و بوتان هم یک میلیون بشکه در روز افزایش یافته و به‌زودی بیشتر هم می‌شود.یک دهه پیش، این اجماع تقریبا جهانی وجود داشت که تولیدات انرژی آمریکا و به‌طور کلی کشورهای غیرعضو اوپک، رو به کاهش است. امروز اما اکثر تحلیلگران اطمینان دارند که این تولیدات رو به افزایش است. یکی از دلایل این معکوس شدن روند تولید انرژی، دستیابی به تکنولوژی برای بیرون آوردن نفت و گاز از دل سنگ و صخره و شن یا همان نفت و گاز شیل است. این موضوع، کل تخمین‌ها را درباره منابع متعارف و ثابت شده نفتی جهان که 5/1 هزار میلیارد بشکه تخمین زده شده بود بر هم زده‌است. اکنون معلوم شده که تکنولوژی استخراج انرژی شیل به خارج از آمریکا هم قابل انتقال است.
انقلاب شیل در آمریکا آغاز شد. دلیل آن هم این بود که در هیچ کجای دنیا، مالکان زمین حق مالکیت مواد معدنی و اکتشافات آن را ندارند. این حق در آمریکا موجب شد که مالکان زمین انگیزه اکتشافات و پیشبرد این تکنولوژی را بیابند و در این زمینه پیشرفت‌هایی را ازآن آمریکا کنند. در چند کشور دیگر جهان مثل استرالیا، کانادا و انگلیس، بعضی شرکت‌های کارآفرین مستقل معدنی و انرژی امکان اکتشاف انرژی را یافته‌اند. اما آمریکا در این زمینه پیشرو بوده و به همین خاطر در این بخش به پیشرفت‌های قابل توجهی رسیده‌است.در شرایط جدید، دو عامل ممکن است در درازمدت باعث کاهش قیمت نفت و گاز در جهان شود، اول، روند رو به کاهش هزینه تولید انرژی با استفاده از تکنولوژی‌های جدیدی مانند همین تکنولوژی استخراج شیل است. عامل دوم هم گسترش تولیدات نفت و گاز شیل در سراسر جهان است. اگر این دو عامل محقق شود، قیمت گاز طبیعی حدود 50/5 دلار برای هر هزار فوت مکعب و قیمت نفت بشکه‌ای 70 تا 90 دلار خواهد شد. این تکنولوژی اما به آمریکا محدود نمی‌شود. عربستان سعودی کار ساخت اولین نیروگاه برقی خود را با استفاده از سوخت گاز شیل آغاز کرده‌است. به این ترتیب منابع نفتی عربستان برای صادرات آزاد می‌شود و صادراتش بیشتر خواهد شد و در نتیجه درآمدش افزایش می‌یابد.
پیامدهای ژئوپلیتیک شیل
انقلاب انرژی با ظهور پدیده شیل، نه تنها پیامدهای اقتصادی و بازرگانی برای جهان دارد، بلکه پیامدهای گسترده ژئوپلیتیک هم دارد. نقشه‌های تجارت انرژی جهان در حال تغییر است. واردات انرژی آمریکا هر روز کمتر می‌شود و صادرات، بازارهای جدیدی را ایجاد کرده است. مثلا اکثر نفت غرب آفریقا اکنون به جای آمریکا، به آسیا می‌رود. از سوی دیگر این تغییر و تحول، قدرت چانه‌زنی و وزن بسیاری از تولیدکنندگان عمده انرژی جهان را کاهش می‌دهد. در این میان کشورهایی که منابع متنوع انرژی ندارند مانند روسیه و برخی کشورهای عربی و خلیج‌فارس، بازنده این روند خواهند بود. مصرف‌کنندگان انرژی مانند چین، هند و کشورهای آسیایی همچنان سود خود را از این روند می‌برند.با این حال، پیش‌بینی درباره آینده بازارهای انرژی جهان همواره کار دشواری بوده است. اما بخشی از تاثیر پدیده و انقلاب جدید، از همین حالا دارد معلوم می‌شود. بازارهای گاز، اولین جایی بودند که این تاثیر را نشان دادند. در گذشته، قیمت گاز در سه بازار مهم و عمده جهان بسیار متفاوت بود. مثلا در سال 2012، قیمت گاز آمریکا 3 دلار برای هر هزار فوت مکعب بود درحالی‌که آلمان برای این مقدار گاز 11 دلار می‌پرداخت و ژاپن 17 دلار. اما در یک سال اخیر و درحالی‌که آمریکا صادرات ال ان جی خود را افزایش داده است، بازار گاز درحال یکدست شدن است. سرمایه‌گذاران در حال ساخت 20 پروژه صادرات ال ان جی در آمریکا هستند. از سوی دیگر استرالیا به‌زودی جای قطر را به‌عنوان بزرگترین تامین‌کننده ال ان جی جهان می‌گیرد. تا سال 2020، آمریکا و کانادا با هم ظرفیتی بیشتر از تولیدات ال ان جی قطر خواهند داشت.
یکی از مهم‌ترین پیامدهای ژئوپلیتیک این وضعیت جدید، افزایش تولیدات نفتی آمریکا و کانادا است که می‌تواند قیمت جهانی نفت را تحت تاثیر قرار دهد. برخی تحلیل‌ها حاکی از آن است که قیمت جهانی نفت می‌تواند تا 20 درصد کاهش یابد. به این ترتیب، نقش اوپک در تعیین قیمت جهانی نفت در بازارها کاهش خواهد یافت.
برندگان و بازندگان
با کاهش قیمت نفت، هر دولتی در جهان که به درآمدهای حاصل از هیدروکربن وابسته است، دچار چالش خواهد شد. کشورهایی مانند اندونزی و ویتنام در آسیا، قزاقستان و روسیه در اوراسیا، کلمبیا و مکزیک و ونزوئلا در آمریکای لاتین، آنگولا و نیجریه در آفریقا، ایران و عراق و عربستان در خاورمیانه، از جمله کشورهایی هستند که آسیب می‌بینند. طبیعتا این شرایط به نفع مصرف‌کنندگان خواهد بود. از سوی دیگر، کشورهایی که می‌خواهند از منابع انرژی‌شان برای اهداف سیاست خارجی و اعمال نفوذ در عرصه جهانی استفاده کنند، دچار چالش خواهند شد. در این میان، روسیه یکی از بازندگان است. اگرچه روسیه یکی از بزرگترین منابع نفتی شیل را دارد که می‌تواند آن را توسعه دهد، اما با تغییر شرایط در بازارجهانی انرژی، جایگاه روسیه در این بازار تضعیف خواهد شد. سرازیرشدن گاز آمریکای شمالی به بازار، اروپا را از منابع گازی روسیه بی‌نیاز نمی‌کند و روسیه همچنان بزرگترین تامین‌کننده انرژی اروپا باقی می‌ماند. اما وقتی تامین‌کنندگان انرژی جهان متنوع می‌شوند، مشتریان اروپایی قدرت چانه‌زنی بیشتری می‌یابند. به این ترتیب روسیه دیگر نمی‌تواند مثل سال‌های گذشته یا همین الان، شیر گاز را به روی اروپا از طریق اوکراین ببندد. البته روسیه نشان داده است که هرگاه تحت فشار قرار می‌گیرد، سرسخت‌تر می‌شود. به همین دلیل باید منتظر واکنش‌های این کشور در عرصه بازارهای جهانی باشیم. در این میان، موقعیت عربستان دشوار خواهد شد. عربستان در سال‌های اخیر در واکنش به ناآرامی‌های جهان عرب، هم در داخل ریخت و پاش و خرج و هزینه‌هایش را افزایش داد و هم کمک‌های مالی و نظامی‌اش را به برخی حکومت‌های عربی بیشتر کرد تا جایگاه متحدانش را در منطقه تقویت کند. به همین دلیل در سال‌های اخیر و مشخصا از سال 2008، آستانه قیمت نفت برای عربستان یعنی رقمی که باید توازن بودجه را برای این کشور حفظ کند، از 40 دلار در هر بشکه به 90 دلار افزایش یافت. از سوی دیگر تا سال 2020، مصرف انرژی عربستان از صادرات آن پیشی می‌گیرد. به این ترتیب شرایط برای این کشور دشوار خواهد شد. برندگان اصلی، کشورهایی مانند هند و چین هستند. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تقاضای این دو کشور برای واردات نفت تا سال 2035، 40 تا 55 درصد افزایش می‌یابد. به این ترتیب، وضعیت جدید در بازار انرژی به سود این کشورها است. از سوی دیگر در این شرایط جدید، رابطه روسیه و چین بسیار نزدیک خواهد شد. در سال‌های گذشته دو عامل تاریخ و ایدئولوژی، این دو کشور را از هم دور نگه داشته بود. در شرایط جدید با گسترش همکاری‌های این دو کشور در زمینه انرژی و حفظ بازارهای شرق و خطوط لوله، یک اتفاق دیگر هم روی می‌دهد و آن دست بالای چین در زمینه روبات ژئوپلیتیک جهانی است. به این ترتیب باید منتظر پررنگ‌تر شدن نقش چین به نسبت روسیه، در عرصه جهانی باشیم.
منابع: فارین افیرز،سازمان جهانی انرژی،
سایت وزارت انرژی آمریکا،سایت اطلاعات نفت و گاز جهان
چالش‌هاي انقلاب جديد
اما اين پديده شيل، چالش‌هايي هم دارد. كارشناسان به سه مشكل عمده كه مي‌تواند ميوه‌هاي اين انقلاب جديد در صنعت انرژي را تلخ كند اشاره مي‌كنند. اين سه چالش مشكلات زيست‌محيطي، كاهش روند توليد و اقتصاد حفاري است.استخراج گرمايشي، يعني تزريق شن، آب و مواد شيميايي به درون صخره‌ها و سنگ‌هاي شيل براي ايجاد شكاف در آن و آزاد كردن هيدروكربن محصور شده در آن ، خطرات زيست‌محيطي بالقوه‌اي ايجاد مي‌كند كه از جمله آنها خشك شدن يا آلوده‌شدن منابع زيرزميني است، ايجاد زباله‌هاي خطرناك و فعل و انفعالات با پيامدهاي نامشخص است. كارشناسان اين صنعت مشغول كار روي اين موضوع و كاهش اثرات مخرب زيست‌محيطي روند استخراج شيل هستند.مشكل دوم، كاهش روند توليد است. در مراحل اوليه استخراج، توليد افزايش مي‌يابد، اما رفته‌رفته، هيدروكربن كمتري از دل صخره‌ها بيرون مي‌آيد. به همين خاطر منتقدان اين تكنولوژي مي‌گويند، شيل فقط در سال‌هاي اوليه مي‌درخشد و بعد دچار افول مي‌شود، البته بعضي هم مي‌گويند كه شيل تا دهه‌ها، نفت و گاز توليد خواهد كرد. دليل آنها هم اين است كه صخره‌ها و منابع طبيعي جديدي در حال كشف است كه داراي منابع انرژي و هيدروكربن هستند.مشكل سوم، مساله اقتصاد حفاري و استخراج است. منابع مالي و سرمايه‌گذاري در بخش استخراج و حفاري شيل رو به كاهش است. با توجه به اينكه برخي مناطق داراي صخره‌هاي شيل، آن توليدي كه انتظار مي‌رفت را نداشته‌اند، سرمايه‌گذاران اقبال كمي براي استخراج و حفاري نشان مي‌دهند. چون بايد هزينه سنگيني را متحمل شوند كه گاه هيچ بازگشتي ندارد.در يك سال اخير بسياري از كشورها به فكر استخراج منابع انرژي شيل افتاده‌اند. استراليا، چين، مكزيك، روسيه، عربستان و انگليس تا پايان اين دهه، به توليد شيل مي‌رسند. در نتيجه، تجارت جهاني انرژي به‌طور چشمگيري دچار تغيير و تحول مي‌شود.
انتهای پیام