تمدید قرارداد نفت!

به گزارش تاسیسات نیوز ، پس از یك رشته بازی‌های سیاسی و قهر و آشتی تقریبا دو ساله، مذاکرات مربوط به انحصار نفت ایران که در دست انگلستان بود نهم اردیبهشت 1312 (29 آوریل 1933) پایان یافت.از سوی ایران در این مذاکرات، حسن تقی زاده وزیر دارایی (مالیه)، محمدعلی فروغی وزیر امور خارجه، علی‌اکبر داور و… شرکت داشتند. پشت صحنه، مخبرالسلطنه (مهدیقلی هدایت) نخست‌وزیر وقت (رئیس الوزرا) سرنخ را به دست داشت. طرف انگلیسی در مذاکرات، «سر جان کدمن» و مشاورانش بودند. کدمن مدیریت امور نفت را برعهده داشت. قبلا رضاشاه قرارداد ناعادلانه «دارسی» را در بخاری افکنده و سوزانده بود و مذاکرات درپی همان سوزانده شدن قرارداد قبلی و به نام حل مساله آغاز شده بود.در پی انجام مذاکرات، قرارداد نفت سی ام آوریل 1933 بر پایه توافق حاصله امضا شد تا به مجلس ارسال شود. در قرارداد تازه، انحصار نفت برای 60 سال تعیین شده بود. به عبارت دیگر، اعتبار قرارداد سابق (قرارداد «دارسی») که از عمر آن 30 سال باقی مانده بود برای 30 سال دیگر تمدید شد!. قبلا قرار نبود که انحصار نفتی با انگلستان برای مدت بیشتری تمدید شود، قرار بود که شرایط اجرای قرارداد قبلی به سود ایران اصلاح شود. قرارداد تازه 24 اردیبهشت 1312 به مجلس داده شد و مجلس در جلسه هفتم خرداد 1312 خود با تنها هشت رای مخالف آن را تصویب کرد که از آن پس جای امتیاز «دارسی» را گرفت.قرارداد مصوب خرداد 1312 از همان زمان مورد انتقاد برخی از میهن‌دوستان قرارگرفته و دست‌اندرکاران قضیه در معرض اتهام واقع شده بودند و مهدیقلی هدایت که نیش انتقادها متوجه او بود در 22 شهریور 1312 از نخست‌وزیری کناره‌گیری کرد، ولی محمدعلی فروغی جایش را گرفت! و علی‌اکبر داور را وزیر دارایی (مالیه) کابینه خود کرد. در آن زمان، محاکمه عبدالحسین تیمورتاش وزیر پیشین دربار به اتهام گرفتن رشوه از امین‌التجار اصفهانی و قراردادن انحصار معاملات تریاک در دست او همه اخبار روز ازجمله قرارداد نفت را تحت‌الشعاع قرارداده بود و ملت بی‌خبر از جزئیات مانده بود. تیمورتاش که از اردیبهشت 1312 تحت تعقیب قضایی قرارگرفته بود، پس از محاکمه به پنج سال زندان محکوم و در مهرماه همان سال در زندان درگذشته بود که خبر مرگ او نهم مهرماه در روزنامه‌ها انتشار یافته بود.پس از فروکش کردن این اخبار، زمزمه انتقاد از قرارداد تازه نفت بلند شد و تا آخر دهه 1320 ادامه یافت و عباس اسکندری، نماینده حزب توده در مجلس تقی‌زاده (وزیر دارایی سال 1312 و از شرکت‌کنندگان در مذاکرات وقت نفت) را در مجلس به زیر انتقاد کشیده و همه اعضای ایرانی مذاکرات را عوامل انگلستان خوانده بود. وی گفته بود که سیاست انگلیسی‌ها است که عوامل خود را شهرت ادیب بودن و… دهند تا در پناه این شهرت رسوا نشوند که رسوائی آنان به روشن شدن ملت و انزجار و دشمنی با لندن منجر می‌شود.همین تحولات بر تردید به فعالیت‌های پشت پرده قرارداد تمدید انحصار نفت ایران افزود و بر اسرارآمیز بودن آن افزود. بالاخره قرارداد تمدید انحصار نفت تحت فشار ملت در اسفند 1329 لغو گردید و نفت ایران از 29 اسفندماه این سال ملی شد.

انتهای پیام