موانع و مشکلات سر راه شهر بادگیرها
دخالت کشورهای عربی مانع از ثبت جهانی بادگیرهای یزد است
هر چند شهر جهانی یزد به شهر بادگیرها معروف است و تعداد زیادی از بادگیرهای منحصر به‌فرد آن به ثبت ملی رسیده، ولی پرونده ثبت جهانی بادگیرهای این دیار با مداخله و اعتراض نمایندگان کشورهای عربی به‌ویژه امارات متحده عربی تاکنون به سرانجام نرسیده است.
به گزارش پایگاه خبری تاسیسات نیوز، بادگیرها، سازه‌های تاریخی ومنحصربفرد شهر جهانی یزد هستند به طوری از گذشته نیز این دیار کهن به شهر بادگیرها معروف بوده است.
این سازه‌های خشتی و زیبا که به عنوان یکی از گسترده‌ترین جاذبه‌های یزد به شمار می‌آید، همانطور که «جلال آل احمد» مورخ و ایران‌شناس برجسته نیز بدان اشاره می‌کند در وهله اول توجه هر رهگذری را به خود جلب می‌کند.
بادگیرها که همواره بر پشت‌بام و بلندای خانه‌ها و بناهای دیگری مانند آب‌انبارها خودنمایی می‌کند، در واقع سیستم‌های منحصر بفرد سرمایشی و سازگار با اقلیم دیار تقتیده کویر مرکزی ایران و از ابداعات شگفت نیاکان این سرزمین به شمار می‌آمده است.
این بناهای مکعبی شکل و گلین که روزگاری با تغییر مسیر باد به داخل صحن و سرای خانه‌ها به مانند کولرهایی طبیعی عمل می‌کردند، امروزه در تقابل با پیشرفت تکنولوژی سیستم‌های سرمایشی، دیگر کارایی چندانی جز درنمای ظاهری ساختمان‌ها حتی در معماری نوین یزد ندارند.
البته بسیاری از این سازه‌های خاص تاریخی در استان یزد به دلیل ویژگی‌های منحصربفردشان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اما هنوز مجموعه این آثار به رغم تلاش‌های صورت گرفته موافقت یونسکو برای درج در آقثارجهانی را جلب نکرده است.
«سید مصطفی فاطمی» مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد با اشاره به این ناکامی اظهار می‌کند: ۱۰ سال از تلاش برای ثبت جهانی بادگیرها با عنوان «ثبت فن‌آوری ساخت بادگیر» می‌گذرد ولی علی‌رغم ارسال پرونده مذکور به یونسکو، به دلیل مداخله و اعتراض نمایندگان کشورهای عربی به ویژه امارات متحده عربی تاکنون محقق نشده است.
وی به پژوهش‌های متعدد صورت گرفته در این رابطه و همچنین مطالعات یکی از اساتید یزدی ساکن کانادا در خصوص ریشه‌یابی واژه‌ی «بادگیر» در ادبیات اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه علی‌رغم تمام این تفاسیر پرونده ثبت جهانی بادگیرها در فهرست آثار معنوی یونسکو متوقف شده است.
فاطمی از تلاش برای طرح مجدد پرونده ثبت جهانی بادگیرهای یزد در یونسکو خبر می‌دهد و خاطرنشان می‌کند: البته به دلیل تعدد پرونده‌های در نوبت جمهوری اسلامی ایران به یونسکو، این طرح با تعلل مواجه شده ولی در حین حال اداره کل میراث فرهنگی استان بارها برای همکاری جهت تکمیل و به جریان افتادن این پرونده اعلام آمادگی کرده است.
وی از روند تکامل بادگیرها از فلات مرکزی به سایر نقاط ایران به عنوان مهمترین دست‌یافته‌ی تحقیقات صورت گرفته برای ثبت جهانی این سازه نیز یاد می‌کند و می‌گوید: روند تکامل بادگیرها بر اساس مستندات موجود از یزد، کرمان و سمنان شروع و پس از آن به سمت شهرهای حاشیه خلیج فارس و هرمزگان و در نهایت به کشورهای عربی به ویژه کویت، عمان و سایر کشورهای عربی راه یافته است.
وی معتقد است که ایجاد بادگیر قطعاً از زندگی مردمان دیار کویر شکل گرفته و در این رابطه تصریح می‌کند: گرمای شدید و موضوع بقا در این سرزمین، مردم مناطق کویری ایران را به سمت پیدایش چنین ابداعاتی سوق داده به نحوی که بنا بر پژوهش‌های صورت گرفته در ابتدا اقدام به حذف یکی از دیوارهای ساختمان‌هایشان و ایجاد تالارها و طاق‌ها کردند و در ادامه به ویژه در عصر ایلخانی، این تالارها بلندتر شدند تا تهویه هوا را بهتر انجام دهند.
مدیر کل میراث فرهنگی یزد ادامه می‌دهد: پس از آن که زیرزمین‌ها به عنوان دریچه‌هایی در تهویه هوا بکار گرفته شدند، بادگیرهای یک طرفه ابداع شد و سپس بادگیرهای چند ضلعی، دایره‌ای و سایر بادگیرها شکل گرفتند که تمامی انواع آن در یزد وجود دارد.
فاطمی در پایان نیز قدمت تکنولوژی بادگیر را بیش از تصورات کنونی می‌داند و در این باره بیان می‌کند: بادگیر با عنوان «بادآفره» در اشعار رودکی که متعلق به قرن ششم هجری است نیز دیده می‌شود که بیانگر قدمت افزون‌تر این سازه‌ها در کشورمان است.
منبع
ایسنا