اهمیت «آب مجازی» در سیاست‌گذاری‌های تولید
به گزارش تاسیسات نیوز، امروزه اهمیت و جایگاه آب در بحث توسعه پایدار، بر کسی پوشیده نیست. در مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان که کشور ما هم در شمار آن مناطق قرار دارد، مدیریت صحیح و بهینه آب و بهویژه آب کشاورزی که بیش از 90درصد آب قابل استحصال کشور در این بخش مصرف میشود، اهمیتی مضاعف مییابد.در این راستا، تعاریف و مفاهیم متعددی ارایه شده است و هر یک برآنند تا از منظری متفاوت میان تولید و مصرف آب رابطهای برقرار کنند که یکی از این مفاهیم «آب مجازی» است.آب مجازی برای اولین بار توسط تونی آلن در سال 1998 مطرح شد و به مقدار آبي گفته میشود كه يك كالا يا يك فرآورده كشاورزي طي فرآيند توليد، مصرف مي‌كند تا به مرحله تكامل برسد و مقدار آن معادل جمع كل آب مصرفي در مراحل مختلف زنجيره توليد از لحظه شروع تا پايان است. به‌طور ساده میتوان آب مجازی را مقدار آبی تعریف کرد که برای تولید کالا مورد نیاز است. صفت مجازی در این تعریف به آن معنا است که بخش عمده آب مصرف شده طی فرآیند تولید، در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد و در حقیقت بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی در پایان به عنوان آب واقعی در بافت محصول باقی خواهد ماند.با توجه به بحران شدید کمبود آب در سطح جهان بهویژه در سالهای اخیر، مفهوم آب مجازی در بسیاری از کشورها برای برنامهریزی و سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی و کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار شده است و چون امکان تجارت آب به لحاظ حجم و قیمت آن وجود ندارد، کشورهای کمآب و پرجمعیت جهان، سرانجام مجبور شدهاند که در بحث صادرات و واردات کالاها با در نظر گرفتن میزان آب مجازی مصرفی آنها، تمهیدات مناسبی به‌کار گیرند و خود را از تولید محصولات آبدوست که منجر به فشار بر منابع آبی کشور میشود، آزاد و رها سازند. بنابراین این کشورها واردات خود را به محصولاتی که بیشترین مصرف آب مجازی را دارند، محدود کرده و در مقابل بر تولید محصولاتی با مصرف آب مجازی کمتر، تاکید و نسبت به صدور آنها اقدام میکنند، البته کشورهای واردکننده در جریان مجازی تجارت آب حتما لازم نیست کمآب باشند. برای مثال کانادا که کشوری پرآب است، موز و مرکبات وارد می‌کند و در مقابل کشوری مانند اردن که از کمبود شدید آب رنج میبرد، محصولاتی چون مرکبات و سبزیجات را صادر می‌کند. در حقیقت، تجارت آب مجازی این امکان را فراهم می‌کند که بهینه‌سازی مصرف آب به عنوان یک کالای کمیاب در مقوله‌های مختلف زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی ممکن شود. اما متاسفانه در کشور ما، با وجود جدی بودن بحث کمبود آب و نیز هدررفت بسیار زیاد آن بهویژه در بخش کشاورزی، هنوز استراتژی مدونی برای لحاظ کردن مفهوم آب مجازی در سیاست‌گذاری‌های کلان تولید و واردات محصولات کشاورزی و دامی اندیشیده نشده است. به عنوان نمونه در ایران به ازای 1500 لیتر آب مصرفی، به‌طور متوسط یک کیلوگرم گندم (به عنوان یک کالای استراتژیک) تولید میشود؛ حال آنکه در جهان به ازای 1000 لیتر آب مصرفی، به‌طور متوسط 5/1 کیلوگرم گندم تولید میشود، البته چنانچه در ایران ضایعات گندم در مراحل مختلف تولید، حمل و نقل، انبارداری، فرآوری و فرهنگ مصرف نان نیز در نظر گرفته شود، راندمان مصرف واقعی گندم به مراتب کمتر از یک کیلوگرم به ازای 1500 لیتر آب خواهد بود.هرچند که ایران به‌دلیل واردات گسترده محصولات کشاورزی و دامی بهویژه در چند سال اخیر، همواره در شمار بزرگ‌ترین واردکنندگان آب مجازی جهان بوده است، اما هنوز واردات مواد غذايي با هدف تجارت آب مجازی صورت نميگيرد. در صورتی که واردات هدفمند آب مجازي میتواند بخشهاي مختلف اقتصادي و اجتماعي کشور را تحت تاثير قرار دهد و امنيت غذايي آن را تضمین کند. منافع حاصل از طرح‌هاي بلندمدت و كوتاهمدت آب مجازي را ميتوان در ديگر بخشهای اقتصادی سرمايهگذاري كرد و با بحران آب كه در برخي از نقاط كشور آغاز شده و در ساير مناطق نيز در شرف وقوع است
انتهای پیام