مصرف آب بخش کشاورزی ۹۲درصد یا ۷۵ درصد

به گزارش پایگاه خبری تاسیسات نیوز، معمولا آمار ۹۲ درصد برای میزان استفاده بخش کشاورزی از آب از سوی وزارت نیرو اعلام می‌شود، درحالی که وزارت جهاد کشاورزی میزان ۷۵ درصد را قبول دارد. درواقع اختلاف نظر درمورد بیلان منابع آب است.

به طور کلی میزان مصرف آب در بخش کشاورزی سال‌هاست به محل بحث وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی تبدیل شده و در حالی که وزارت نیرویی‌ها معتقدند میزان مصرف در این بخش بالاست، طرف مقابل این موضوع را قبول ندارد. در این راستا رضا اردکانیان – وزیر نیرو – چندی پیش باز هم تاکید کرد که بخش عمده‌ای از مصرف آب در بخش کشاورزی است و هر قدر وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی بتوانند با یکدیگر مسئله مشترک تعریف کند، به نفع مردم است.

از سوی دیگر آمار و ارقام مختلفی درباره میزان مصرف آب توسط بخش کشاورزی مطرح می‌شود. در این راستا وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده مصرف آب بخش کشاورزی به میزانی نیست که وزارت نیرو اعلام کرده و بر این باور است که میزان مصرف در بیلان اشتباه محاسبه شده است، زیرا ۲۲ درصد آبی که در آبیاری سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به آبخوان بازمی‌گردد.

۹۲ درصد بر چه مبنایی است؟

اما بر اساس اطلاعاتی که توسط وزارت جهاد کشاورزی ارائه شده، طبق  گزارش فائو، مصرف آب در بخش کشاورزی در دنیا بین ۷۰ تا  ۷۲ درصد است. وزارت جهاد کشاورزی معتقد است میزان مصرف آب در بخش کشاورزی در ایران هم بیش از ۷۰ درصد نبوده و مشخص نیست ۹۲ درصدی که اعلام شده بر چه مبنایی است؟ طبق این اطلاعات سدهای اصلی کشور و همه نیروگاه‌های برق آبی در خوزستان واقع شده است.

جهاد کشاورزی بر این باور است که در زمستان که بخش کشاورزی به آب نیاز ندارد، سد باز می‌شود که توربین‌ها بچرخد. سالی ۱۱ میلیارد مترمکعب آب برای تولید برق به دریا می‌رود که به احتساب کشاورزی گذاشته می‌شود. آن‌ها این سوال را مطرح می‌کنند که این میزان چه ربطی به بخش کشاورزی دارد؟ طبق این اطلاعات، سالانه ۳.۵ میلیارد مترمکعب آب دریاچه پشت سدها تبخیر می‌شود.

جهاد کشاورزی‌ها هم‌چنین بر این باورند که  کشاورزان ایرانی گران‌ترین آب دنیا را مصرف می‌کنند. آن‌ها درمورد این باور اینگونه توضیح می‌دهند که در اروپا دائما بارندگی است و کشاورز برای آب هزینه نمی‌کند، درحالی که در ایران ۶۲ درصد آب مصرفی کشاورزها از طریق چاه و مابقی نیاز بقیه از طریق آب‌های جاری و چشمه و قنات تامین می‌شود. کشاورز برای حفر چاه باید ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان هزینه کند. ۱۰۰ میلیون تومان باید هزینه پمپ بدهد و هزینه انتقال آب و برق هم که جداست. به طور کلی  ۲۰ تا ۳۰ درصد هزینه تولید برای تامین آب مصرف می‌شود.

به گفته کارشناسان وزارت کشاورزی، ۸۲ درصد ارزش افزوده کل بخش کشاورزی در دنیا متعلق به کشورهای عضو OECD (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی) است. طبق آماری که سایت این سازمان منتشر کرده است، کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در سال ۲۰۱۷،  ۳۶۲ میلیارد دلار به بخش کشاورزی یارانه داده‌اند. یعنی روزی یک میلیارد دلار؛ تا بخش کشاورزی را سرپا نگه دارند. حالا این که در ایران آب یا برق به کشاورز یارانه داده می‌شود، کار غیرمتعارفی است؟!

به گفته آنان در ژاپن و کره معادل ۵۲ تا ۵۸ درصد ارزش کل تولیدات کشاورزی را به کشاورزان یارانه می‌دهند که این مقدار در ایران معادل ۸.۳ درصد است. پیشرفت در بخش کشاورزی در ایران بسیار عقب‌تر از کشورهای دیگر است زیرا کشاورزان در ایران کهنسال و کم سواد هستند اما در اروپا اکثرا مدرک لیسانس دارند.

کارشناسان چه می‌گویند؟

در این راستا، داریوش مختاری – کارشناس – بر این باور است که در آبیاری سنتی ۲۲ درصد آب به آبخوان می‌رفت و به زمین برمی‌گشت اما این اتفاق در آبیاری قطره‌ای رخ نداد.

وی درباره این موضوع گفت: سیاستی را که باید از دهه ۳۰ به کار می‌گرفتیم، نگرفتیم و زمانی به کار گرفتیم که کشت‌ها در فضای باز را توسعه دادیم. در نتیجه در این قسمت هم بازنده شدیم و خروجی آن تولیدات کشاورزی بی رویه شد. به عبارت دیگر در عمده سیاست‌ها شکست خوردیم و تجدید نظر در آن‌ها هم آسان نیست.

مختاری درباره راهکارهایی که می‌توان برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی به کار گرفت، توضیح داد: می‌توان از فناوری گلخانه‌ای الکترونیکی استفاده کرد. این فناوری در ایران است اما به سرمایه زیادی نیاز دارد. اخیرا مصوبه‌ای ابلاغ شده که در آن تاکید شده هرکس مزرعه‌ای دارد و می‌خواهد تغییر کاربری دهد، اجازه این کار صادر شود. این تصمیم بدی است و به یک اشتباه دیگر منجر می‌شود. توسعه مجتمع‌های گلخانه‌ای در سیاست است اما اجرا نمی‌شود. ضوابط مشخصی هم برای آن وجود ندارد. سازمان نظام مهندسی، بانک کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی و شرکت شبکه‌های گلخانه‌ای چهار متولی هستند که باهم سازگاری ندارند.

این درحالی است که ایمان لیاقتی – دیگر کارشناس این حوزه – با تاکید بر این‌که نباید روی درصدها حساسیت به خرج داد،  گفت: مصرف آب در بخش کشاورزی ۹۰ درصد است یا ۸۰ درصد. آنچه که مسلم است این است که بخش کشاورزی بیش‌ترین میزان آب در کشور را مصرف می‌کند و باید مصرف را با احیای روش‌های سنتی مفید آبیاری و تکنولوژی‌های جدید بهینه کنیم.

وی با بیان این‌که باید آمایش الگوی کشت را باید انجام دهیم، اظهار کرد: الگوی کشت در کشور باید به نحوی باشد که مصرف آب را کاهش دهد. برای مثال نباید هندوانه یا محصولات آب‌بر دیگر را کشت کرده و همراه با آن‌ها نباید آب مجازی صادر کنیم. هم‌چنین  باید به سرعت از اطراف دریاچه ارومیه محصولات آب‌بر را از چرخه تولید خارج کنیم.

به گفته این کارشناس، در این موضوع که میزان مصرف آب در بخش کشاورزی بیش از اندازه است، شکی نیست، ولی به جای این‌که درصدها مهم باشد، وزارت نیرو باید روی راهکارهایی مانند  ایجاد بازار آب در کشور، واقعی کردن قیمت آب مصرفی و نظایر آن تمرکز کند.