مسکن اشتراکی، راهکاری اقتصادی یا بحران فرهنگی

تاسیسات نیوز  – صدیقه بهزادپور: مسکن اشتراکی در ایران، به عنوان پاسخی به بحران مسکن و افزایش هزینه‌های اجاره‌ در حال گسترش است که به گفته کارشناسان می‌تواند فرصت‌ها و چالش‌های بسیاری به همراه داشته باشد که به هیچ روی با آموزه های اخلافی و دینی کشور همخوانی ندارد. رکود بازار مسکن و کاهش میزان ساخت و ساز از یک سو و دیگر عوامل تاثیرگذار بر گرانی های همه جانبه در کشور باعث شده تا مستاجران به منظور یافتن سقفی برای ادامه زندگی به سمت گزینه هایی چون زندگی در موتورخانه ها، پشت بام، مسکن اشتراکی و … روی آورند که گویا مسئولان نیز آن را به عنوان یک روش درمانی و پایدار برای تامین مسکن افراد با درآمد محدود پذیرفته اند، در حالیکه توسعه این روند با پشت پا زدن به  ارزش‌های فرهنگی، اخلاقی و دینی جامعه،  ممکن است در بلندمدت با مشکلات جدی همراه  باشد.

الگوبرداری ناقص و پیامدهای منفی آن

 مجید احمدی کارشناس مسکن در این باره گفت: الگوبرداری از برخی رفتارها برای حل بعضی چالش ها در هر کشوری می تواند نتایج موفقی را به دنبال داشته باشد و این امر در مورد ایران هم صدق می کند، اما استفاده از تجربه های جهانی و تطبیق و اجرای آن در ایران بدون توجه به ساختارهای فرهنگی، اخلافی نه تنها موثر نخواهد بود، بلکه باعث ایجاد چالش هایی خواهد شد که باید هزینه های بیشتری را برای رفع مشکلات احتمالی آن درنظر گرفت. مسکن اشتراکی از جمله رویکردهایی است که به دنبال افزایش مشکلات اقتصادی مردم وکاهش توان اقتصادی آنها در حال گسترش است، اما تبعات انجام این روش در کشور مشکلات بسیاری را ایجاد می کند برخلاف هنجارهای اجتماعی و دینی کشور است. این کارشناس اضافه کرد: در سال‌های اخیر، مسئله گرانی و تشدید مشکلات اقتصادی  به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران، مشهد اصفهان، باعث شد مردم به دنبال راهکارهای جایگزین برای حل مشکل تامین مسکن خود باشند. یکی از این راهکارها، افزایش گرایش به استفاده از مسکن مشترک است، که در آن چند نفر به‌طور مشترک یک واحد مسکونی مشترک را اجاره می‌کنند. این پدیده به دلیل مسائل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بوده است و بسیاری از موضوعات آن را به دلیل عدم انطباق با هنجارهای اخلاقی و اجتماعی ایرانی مورد نقد قرار می دهند. گرانی مسکن و فشار اقتصادی گرانی مسکن به‌ویژه در چند سال اخیر، قدرت خرید مردم را به‌شدت کاهش داد و باعث شد که خانواده‌ها قدرت اجاره یا خرید مسکن مستقل را از دست بدهند. این امر به‌ویژه برای قشر جوان و طبقه متوسط، مسئله‌ای جدی است؛ چراکه درآمدهای محدود و تورم بالا آنها را مجبور به زندگی در محیط‌های مسکنی کرده است. حتی در بسیاری از موارد، افراد مجرد یا زوج های جوان نیز برای کاهش هزینه ها به این نوع مسکن آورده شده اند.

از  بین رفتن حریم خصوصی و ارتباطات درون خانوادگی

او ادامه داد: اما ناهمخوانی با هنجارهای اخلاقی و دینی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها درباره مسکن مشترک در ایران به شمار می آید که ناشی از تضاد این نوع زندگی با هنجارها و ارزش‌های دینی و اخلاقی جامعه است. در فرهنگ ایرانی و اسلامی، حفظ حریم خصوصی و رعایت مسائل اخلاقی ودینی برخلاف گسترش این نوع همخانگی است. زندگی چند نفر در یک واحد مسکونی، به‌ویژه اگر این افراد خویشاوند نباشند، با این هنجارها مغایرت دارند. مسکن مشترک، به‌ویژه برای افراد مجرد یا خانواده‌های جوان، ممکن است باعث شود که پیوندهای خانوادگی دور شوند و ارتباطاتشان با خانواده‌ها کمتر شود.

پارادوکس جوان سازی جمعیت و بحران اجاره خانه

این کارشناس افزود: افزایش هزینه های زندگی در سالیان اخیر به قدری زیاد شده است که اجاره خانه بخش عمده ای از درآمدهای خانوار را به خود اختصاص می دهد و به این ترتیب دیگر پولی برای تامین مایحتاج اولیه خانواده ها باقی نمی ماند و این امر برای خانواده های دارای فرزند صدچندان دشوارتر است، ای در حالی است که، جوان شدن جمعیت یکی از تاکید و شعارهای دولت مردان است و متعاقب آن همگان را به افزایش زاد و ولد توصیه می کنند، اما با وضعیتی که حتی آغاز زندگی جدید برای زوج های جوان دشوار است، چگونه می توان در اندیشه اضافه کردن فردی به خانواده و نداشتن دغدغه برای تامین مخارج او را داشت؟ اجاره یک واحد مسکونی به صورت اشتراکی راه حل اقتصادی است که در سالهای گذشته برخی از خانواده ها به منظور کاهش هزینه از سرِ اجبارآن را برگزیده اند، روشی که در برخی از کشورها مانند ژاپن، ترکیه و… از استفاده کرده اند، اما این روش حتی در این کشورها نیز بیشتر از سوی افراد مجرد یا دانشجویان صورت گرفته است، چرا که پیامدهای منفی و غیراخلافی این روش در اجاره نشینی بسیار بیشتر از مزیت های احتمالی آن بوده است.

ضرورت اصلاح بحران ریشه ای مسکن

احمدی درباره پیامدهای منفی اجاره نشینی اشتراکی گفت: تضعیف مفهوم سنتی خانواده، تغییرات در الگوهای زندگی و کاهش حریم خصوصی، افزایش جمعیت فضای شهری بدون مدیریت مطلوب و… از معضلات این روش محسوب می شود، از این رو به نظر می رساند به جای سرپوش گذاشتن روی این معضلات در اندیشه افزایش سرمایه گذاری در بخش مسکن به شکل ریشه ای، استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی و درنظر گرفتن سیاست های تشویقی برای ساخت وساز و… بود. مسکن اشتراکی در ایران، به عنوان پاسخی به بحران مسکن و هزینه‌های اجاره‌ای، در حال گسترش است و می‌تواند فرصت‌ها و چالش‌های بسیاری همراه داشته باشد.

اجاره خانه‌های اشتراکی؛ راه حل یا بحرانی جدید؟

این گزارش می افزاید؛ در حال حاضر، تعداد خانه های اشتراکی در کلانشهرهایی مثل تهران بالا رفته حتی صاحبخانه ها نیز به خاطر افزایش هزینه های زندگی، ناچار شده اند که ملک خود را دیگری تقسیم کرده و اجاره دهند. این موضوع صرفاً به طبقات محروم و کم درآمد جامعه مربوط نیست، بلکه بخش زیادی از طبقه متوسط جامعه نیز درگیر شده اند.  گرچه خانه های اشتراکی یک راهکار موقت به حساب می آیند اما واقعیت اینجاست که زیرپوست این تغییر، یک موضوع ساختار نهفته است که نیازمند بررسی های بیشتر می باشد. تورم به قدری بالا رفته که حقوق مصوب در برابر آن، تبدیل به یک شوخی غم انگیز شده است. خیلی از مردم توان خرید خود را از دست داده اند و به نظر می آید که سیاستگذاران نیز توجهی به این موضوع ندارند. بنابراین اولین مشکل موجود در ساختار کنونی، عدم توان میان قدرت خرید مردم و سیاستگذاری های ناپایدار بخش مسکن است. نکته اینجاست که چنین رویدادی، نشانه بارز فروپاشی تدریجی اقتصاد است که نه تنها قادر به تامین مسکن برای شهروندان خود نیست، بلکه حتی رویای کوچک یک خانه مستقل استیجاری را نیز برای آنان نابوده کرده!

افزایش هزینه ها در خانه های اشتراکی

این گزارش حاکی است؛ هر چند  اکثریت نسل های جوان امیدی به خانه دار شدن ندارند و به همین دلیل تن به خانه های اشتراکی استیجاری داده اند. برخی از افراد فقط ظاهر قضیه را می بینند و صرف داشتن یک سرپناه برای افراد جامعه را بُرد و گامی رو به جلو می دانند اما آیا اطلاعی در این زمینه وجود دارد که در چنین خانه هایی، حریم خصوصی بی معناست؟  درست است که بسیاری از افراد به جهت کاهش هزینه های اجاره نشینی مجبور می شوند به خانه های اشتراکی تن بدهند اما غافل از این هستند که خانه اشتراکی با غریبه ها، هزینه های پیدا و پنهان زیادی دارد. از  سوی دیگر، علاوه بر اجاره خانه، هزینه های مشترک دیگری مثل قبض آب، برق و گاز یا هزینه های غیرمنتظره نیز ممکن است پیش آید که به سادگی می توانند تبدیل به یک بحران مالی و استرس شوند و زندگی ساکنان خانه اشتراکی را تحت تاثیر قرار دهند. در نهایت باید به این نکته نیز توجه کرد که؛ نباید فراموش کرد گرچه این راهکار موقت می تواند کمی در برابر تورم اجاره به کار بیاید اما در نهایت، به ضرر افراد خواهد بود.