«مدیریت بحران» پیش از بحران با اجرای مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان

به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی کاربردی و یا به عنوان بهتر، ساختار راهبردی مناسب برای ایمن سازی این بناها مسأله‌ای است که کمتر مورد توجه نهادهای مسئول می‌باشد. در این زمینه می‌توان به این نکته اشاره کرد که تدوین مبحث مدیریت بحران به عنوان مبحثی از مباحث مقررات ملی ساختمان ضروری است. مدیریت بحران فقط به زمان بعد از حادثه اختصاص ندارد، بلکه به پیشگیری از بحران نیز اختصاص دارد. از سویی دیگر اجرایی نمودن مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان که به مراقبت و نگهداری ساختمان اختصاص دارد امری ضروری است.

به گزارش تاسیسات نیوز، متأسفانه باز هم حادثه‌ای تلخ (آتش سوزی مرکز درمانی سینا مهر شمیران تهران)، سؤالی را در اذهان ایجاد کرد که نهادهای مسئول چه تدبیری برای بازسازی و ایمن‌سازی ساختمان‌های موجود در کشور به ویژه ساختمان‌های عمومی که هر روز مراجعات بسیاری در آن اتفاق می‌افتد، اندیشیده‌اند.

هدف این مبحث افزایش طول عمر مفید ساختمان است که برای رسیدن به این هدف بازدیدهای ادواری در کلیه بخش‌های معماری، سازه و تأسیسات به طور منظم باید انجام بگیرد. چرا که بررسی و بازرسی ادواری ساختمان‌ها، مجموعه‌ای از تخصص‌های مهندسی ساختمان را در بر می‌گیرد که این مبحث می‌تواند با بکار گیری تخصص‌های مهندسان رشته‌های مختلف در ایمنی ساختمان‌ها راهگشا باشد. قابل ذکر است که بر اساس استانداردهای موجود می‌توان به میزان ایمنی ساختمان تا حدودی دست یافت. در واقع بررسی برای ارزیابی ایمنی ساختمان بر اساس استاندارهای جهانی بوده و بر این مبنا ساختمان‌ها بایستی در بازه‌های زمانی مشخص مورد بررسی دقیق قرار گیرند. این بررسی ایمنی برای ساختمان‌های پر خطر هر ساله، کم خطر ۱۰ سال یکبار و میان خطر ۳ سال یکبار می‌باشد. اما در نگاهی دیگر، ضعف ساختاری را باید در عدم شناسایی دقیق آمار ساختمان‌های ناایمن در نقاط مختلف کشور دانست. در همین راستا می‌توان به ضرورت تدوین آماری از ساختمان‌های ناایمن که در سراسر کشور وجود دارد برای پایش ساختمان‌ها در زمینه ایمن سازی اشاره کرد.

کنترل ضوابط پدافند غیرعامل در ساختمان‌های عمومی ‌نیز امری قابل توجه است و ضرورت دارد زمینه‌های اجرایی کردن مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان که به پدافند غیر عامل اختصاص دارد فراهم شود. پدافند غیرعامل به معنای اصولی پیشگیرانه است که کاهش آسیب پذیری در هنگام بحران را با بهره گیری از فعالیت‌های غیر نظامی ‌و فنی و مدیریتی به دنبال دارد و از وارد شدن خسارات مادی و تلفات انسانی جلوگیری نموده یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل می‌رساند. اهمیت جایگاه ویژه این مبحث در زمان بحران می‌باشد که متأسفانه این مسأله نیز در حال حاضر کمتر مورد توجه است. به طور مثال انتخاب کاربری برای ساختمان‌ها و نیز چگونگی فاصله توده ساختمان‌ها از یکدیگر مسأله بسیار مهمی‌است که متأسفانه در ساختار شهرسازی امروز نادیده انگاشته شده است. به نظر می‌رسد این مورد به خصوص در زمان آسیب و حادثه، نقش بسیار مهمی‌دارد.

از سویی دیگر باید نقش نهادهای بازدارنده در کنترل ساختمان‌ها را نقشی بسیار مهم دانست. اگرچه نهادهای سیاستگذار (مانند وزارت راه و شهرسازی) با وضع قوانین کاربردی و مباحث مقررات ملی ساختمان نقشی به سزا در تدوین ساختار ایمنی ساختمان‌ها در کشور دارند، اما نمی‌توان جایگاه نهادهای کنترل کننده و به تبع آن نهادهای بازدارنده (از قبیل شهرداری‌ها و نهادهای قضایی) را نادیده گرفت. اینکه صرفا اعلام تخلفات توسط نهادهای بازرس و کنترل کننده برای ساختمان گزارش گردد، نمی‌تواند کافی باشد. بلکه باید نهادهای بازدارنده نیز در جهت ایمنی شهر و ساختمان و شهروندان، ساختارِ راهبردیِ مناسبی را برای تعیین کاربری ساختمان‌ها، بازسازی و ایمن‌سازی ساختمان‌ها با کاربردی مناسب برنامه‌ریزی کنند.

دکتر طاهره نصر/عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز